، بر کسی پوشیده نیست که بحران آب در ایران مساله ای کاملا جدی است و نگرانی‌های زیادی در مورد آن وجود دارد. در شرایط کنونی، ایران جزو 12 کشوری در خاورمیانه است که با تنش آبی دست و پنجه نرم می کنند و البته که "موسسه منابع آبی جهان" در سال 2023 گزارشی را منتشر کرده که در قالب آن این پیش بینی مطرح شده که تا سال 2040، 44 کشور در دنیا با شرایط بحرانی و فوق بحرانی در زمینه آبی دست به گریبان خواهند بود و ایران نیز یکی از آن ها است. مسائلی که همه و همه از جدی بودن بحران آب در ایران خبر می دهند.

در این راستا، بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان حوزه آب در کشورمان بر این باورند که حکمرانی آب در ایران، با 3 چالش عمده و محوری دست به گریبان است که مخاطب قرار دادن و رفع آن ها از اهمیت بسیاری زیادی برخوردار است و می تواند مشکلات کشورمان در مواجهه با بحران آب را کاهش دهد.

اولا، بخش قابل توجهی از قواعد و اصول حاکم بر حوزه حکمرانی آب در ایران، تقلیدی و برگرفته از نظام های حکمرانی آب در کشورهای غربی هستند. البته که تاکنون مطالب و تحلیل های مختلفی نیز در این رابطه گفته و مطرح شده است.

این مساله سبب شده تا قواعد حاکم بر حوزه حکمرانی آب در ایران، فاصله زیادی با واقعیت های آبی کشورمان داشته باشند. اهمیت این مساله زمانی بیش از پیش آشکار می شود که توجه داشته باشیم کشورمان از نظر اقلیمی و آبی، تفاوت های بنیادینی را با کشورهای غربی دارد و کاربستِ قواعد آن ها در قالب معادلات آبی ایران، می‌تواند بحران آب در کشورمان را تشدید و تعمیق کند.

دوم اینکه به نظر می رسد در حوزه حکمرانی آب در کشورمان، تا حد زیادی مسیر قواعد و اصول و به طور کلی جریان حکمرانی، یک طرفه است. در قالب این معادله، دولت در کشورمان بازیگر اصلی حکمرانی آب است و مردم از نقش چندانی برخوردار نیستند. موضوعی که هم برای مردم و هم نظام حکمرانی آب در کشورمان ایجاد مشکل کرده است.

همین جریان خطی از بالا به پایین در نظام حکمرانیِ آب کشورمان سبب شده تا مردم به خوبی چالش های مرتبط با حوزه بحران آب در ایران را درک نکنند و البته که حکمرانی آب در ایران نیز از واقعیت های میدانی در این عرصه در کشورمان فاصله بگیرد. این در حالی است که یکی از اصول بنیادین حکمرانی آب در جهان امروز، همکاری تنگاتنگ مردم و دولت با محوریت مدیریت و بهره برداری از منابع آب است. موضوعی که سبب می شود تا به طور خاص مردم نیز تا حد زیادی با چالش های مرتبط با حوزه حکمرانی آب آشنا شوند و برخی محدودیت‌ها را بپذیرند و یا ملاحظات خاصی را در استفاده از منابع آبی مد نظر داشته باشند.

و در نهایت سوم اینکه در حوزه آمایشی جهت بهره برداری از منابع آب در قالب طرحواره کلی حکمرانی آب در کشورمان نیز با چالش های جدی ور به رو هستیم. در شرایط کنونی، شاهد افتتاح پروژه ها و یا طرح هایی آب‌بَر در مناطقی از کشورمان هستیم که با شدت با بحران کمبود آب دست و پنجه نرم می کنند. به بیان ساده تر، در حوزه مدیریت منابع آب و توجه به الزامات آمایشی این حوزه نیز ضعیف عمل می کنیم و این مساله سبب می‌شود تا چالش های آبی در کشورمان تعمیق و تشدید شوند.

بدون تردید آسیب شناسی حکمرانی آب در ایران و ارائه راه حل برای مخاطب قراردادنِ چالش های این حوزه و البته ایجاد یک اراده جدی جهت پیشبرد دستورکارهای مختلف در این رابطه، مسائلی هستند که می توانند از نقشی مهم و محوری در مخاطب قرار دادن چالش و بحران کم آبی در کشورمان برخوردار باشند و بسیاری از روندهای غلطِ جاری در زمینه حکمرانی آب در ایران را اصلاح کنند.