جناب آقای مهندس اسلامی ، وزیر محترم راه و شهرسازی و رئیس شورای عالی شهرسازی و معماری کشور سلام علیکم احتراماً همانطور که مستحضرید تهیه طرح جامع شهر همدان طی قرارداد اداره کل راه و شهرسازی همدان با شرکت نقش جهان پارس، به این شرکت محول گردیده و اکنون نیز مراحل پایانی تدوین را سپری می‌نماید.

با توجه به اثرات بلند مدت طرح جامع در شهرها و حساسیت موضوع ضروری دانستیم ابهامات فنی متعدد موجود در طرح مزبور و دغدغه‌های کارشناسی پیرامون طرح تدوین شده را با جنابعالی به عنوان مقام عالی وزارت راه و شهرسازی در میان بگذاریم و از جنابعالی به عنوان رئیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران انتظار می‌رود مجدانه پیگیر موضوع شوید. برخی از مسائل کلی پیرامون طرح ذیل اشاره می‌گردد.

بر اساس مبانی بنیادین تئوری‌های توسعه پایدار و رشد هوشمند شهری دو مفهوم حائز اهمیت است، اول توسعه کالبدی شهر زمانی باید محقق شود که همه ارکان توسعه اعم از اقتصادی، فرهنگی، زیست محیطی، اجتماعی و غیره به صورت متوازن رشد کرده باشند و ثانیاً سیاست توسعه کالبدی می باید با هدایت توسعه به گستره‌های موجود شهری و پرهیز از گسترش به سوی پیرامون و اراضی زراعی، استفاده حداکثری از اراضی لم یزرع موجود در درون محدوده، نوسازی و بازسازی مناطق متروک و فرسوده و احیا و با زنده سازی بافت فرسوده باشد.

این دو مفهوم با اهمیت اگر در توسعه شهرها مد نظر قرار نگیرد رشد شهرها الجرم به گسترش حاشیه نشینی خواهد انجامید. با توجه به پژوهش‌های پیشین صورت گرفته، شهر همدان دارای ظرفیت‌های کالبدی نسبتاً گسترده درون محدوده می‌باشد ضمن آنکه توازن در ارکان مختلف توسعه در شهر همدان محل تردید جدی است. بنابراین یکی از مهمترین مسائل در راستای پیامدهای منفی پراکنده روئی شهر رشد حاشیه نشینی خواهد بود و طرح جامعی که علی الصول باید با هدف کاهش پراکنده روی شکل بگیرد، خود عامل اصلی ایجاد پراکندگی شهری خواهد شد.

الحاق شهرها و روستاهای پیرامون محدوده به شهر، اگر مبنای کارشناسی دقیق نداشته باشند باعث مخدوش شدن هویت این سکونتگاه‌ها و تبدیل این مناطق به حاشیه شهر خواهد شد ضمن آنکه موجب از بین رفتن اراضی مرغوب کشاورزی نیز م ی شود. مستحضرید کشاورزی شهر همدان از گذشته به عنوان موتور اصلی محرک اقتصاد شهر وجود داشته اما از دو دهه پیش اراضی کشاورزی به نصف کاهش پیدا کرده و با توسعه‌های پیش بینی شده این روند همچنان ادامه خواهد داشت، ضمن آنکه شرکت مهندسین مشاور محترم شهر همدان را به عنوان شهر خدماتی در طرح جامع اطالق کرده است. بدیهی است به دلیل مسائل پایداری و امنیت غذایی یکی از اهداف اصلی برنامه ریزان شهری حفظ اراضی مرغوب کشاورزی و باغات ارزشمند هستند که ظاهراً نادیده گرفته شده‌اند.

حضور شهروندان در عرصه تصمیم گیری و نزدیکی و هماهنگی آنان با مسئولین و متخصصان، در دستیابی هر چه سریع‌تر به خواسته‌ها و نیازهای خود از طریق فرآیند شهرسازی مشارکتی میسر می‌شود.

بدیهی است عدم مشارکت مردم در برنامه ریزی شهری و عدم توجه به نظرات ایشان، به عدم تحقق اهداف بلند مدت طرح جامع منجر خواهد شد.

متأسفانه نه تنها مشارکت مردم در این طرح‌ها وجود نداشته بلکه تصمیمات اصلی طرح جامع شهری به صورت خلق الساعه با فشارهای گسترده سیاسی در حال انجام است به طوری که یک روز تصمیم آن است شهر از یک سو گسترش یابد و بعد از جلسه چند مدیر تصمیم گرفته می‌شود شهر از سمت و سوی دیگری رشد کند.

این مسائل احتمال وجود رانت اطلاعاتی و فساد برخی افراد مطلع از طرح را در ذهن متبادر می‌نماید که نیاز است نهادهای نظارتی جدا به این موارد ورود نمایند.

جمعیت و سرانه‌های جمعیتی و پیش بینی جمعیت افق طرح، مسئله‌ای بسیار مهم در تدوین طرح جامع شهری است.

مسئله‌ای که به نظر نمی‌رسد دقت الزم روی آن صورت گرفته باشد. جمعیت شهر همدان بر اساس آمار رسمی مرکز آمار ایران به عنوان تنها مرجع رسمی این حوزه ۵۵۴۴۰۶ نفر در سال ۱۳۹۵ است. نگاه تک بعدی و ساده انگارانه به مسئله سرانه جمعیتی در شهرسازی یکی از ایرادات عمده در طرح مذکور است.

به طوری که مدیران تصور می‌کنند با تقسیم مساحت محدوده بر جمعیت و مقایسه آن با سرانه شاخص شهرهای دیگر به همین راحتی می‌توان به لزوم رشد شهر یا عدم رشد آن پی برد. مستحضرید همین نگاه‌های تک بعدی و غیر اصولی به مسائل از جمله علت‌های اصلی حاشیه نشین شدن بیش از ۳۰ درصد جمعیت کشور شده است. در حالی که توجه به ماهیت پیچیده و پویایی شهر و تأثیر انواع متغیرها بر یکدیگر در شهرسازی از ضروریات است..

تعدیل قیمت مسکن یکی از توجیهات رشد بدون اصول شهر توسط مسئولین قلمداد شده است. کاهش قیمت مسکن نیازمند تعدیل مؤلفه‌های بنیادین رشد قیمت مسکن است و تا زمانی که مسائل پایه‌ای در زمینه قیمت مسکن حل نشود انتظار حل این مشکل کمی غیر منطقی به نظر می‌رسد.

ضمن آنکه تعدیل قیمت مسکن با تصمیم سازی همه جانبه اقتصادی، فنی، سیاسی، اجتماعی و البته کالبدی مح قق خواهد شد نه صرفاً با هزینه از کالبد شهرها، که در این صورت اثرات جبران ناپذیری به ساختار فضایی شهرها وارد خواهد نمود. البته این موضوع چند بار هم قبال در سیاست‌های مختلف تجربه شده است و اثرات بسیار کوتاه مدت و مقطعی در قیمت مسکن ایجاد کرد اما ساختار فضایی شهرها را دچار مشکل نمود.

موارد فوق صرفاً برخی از نگاه‌های کلی در فرآیند تهیه طرح جامع شهر همدان می‌باشد و در جزئیات طرح موارد متعددی از مسائل غیر فنی و علمی و تصمیمات بدون مطالعات علمی دقیق وجود دارد که در زمان دیگری مورد بحث قرار خواهد گرفت.

مجدداً از جنابعالی درخواست داریم با ارائه سیاست‌های کارشناسی و علمی، فرآیند تهیه و تصویب طرح جامع شهر همدان را به مسیر منطقی خود برگردانید. توفیق روز افزون جنابعالی را از خداوند بزرگ خواستاریم.

کیانوش ذاکرحقیقی، دکتری تخصصی شهرسازی، دانشیار و عضو هیأت علمی دانشگاه

محمد رحمانی، دکتری تخصصی جغرافیا و برنامه ریزی شهری، استادیار و عضو هیأت علمی دانشگاه

سیدمحمدرضا خسروی، دکتری برنامه ریزی شهری، استادیار و عضو هیأت علمی دانشگاه

هادی رضایی راد، دکتری تخصصی شهرسازی، استادیار و عضو هیأت علمی دانشگاه

بهناز بابایی مراد، دکتری تخصصی شهرسازی، استادیار و عضو هیأت علمی دانشگاه

داریوش اردالن، دکتری تخصصی شهرسازی و عضو هیأت علمی دانشگاه

مهران گومه، دانشجوی دکتری تخصصی شهرسازی و عضو هیأت علمی دانشگاه

عباس فخرایی، دانشجوی دکتری تخصصی شهرسازی و عضو هیأت علمی دانشگاه

محمد ستوده فر؛ دکتری تخصصی شهرسازی و پژوهشگر برنامه ریزی شهری و پدافند غیرعامل

سید محمدجواد حسینی مرصع، دکتری تخصصی شهرسازی و پژوهشگر برنامه ریزی شهری و مسکن

هما حبیبیان، دکتری تخصصی شهرسازی و پژوهشگر برنامه ریزی و طراحی شهری

سحر اسماعیل پور همدانی، دکتری تخصصی شهرسازی و پژوهشگر برنامه ریزی شهری

نوید پاک‌نژاد، دکتری تخصصی شهرسازی، مدرس دانشگاه و پژوهشگر تاب آوری شهری

سعید حاجی بابایی، دکتری تخصصی شهرسازی و پژوهشگر برنامه ریزی شهری

سمیرا سمواتی، دانشجوی دکتری تخصصی شهرسازی و پژوهشگر برنامه ریزی شهری

امین لطیفی، دانشجوی دکتری تخصصی شهرسازی و پژوهشگر طراحی شهری

محمدبشیر رباطی، دانشجوی دکتری تخصصی شهرسازی و پژوهشگر برنامه ریزی شهری

یوسف نصیری، دانشجوی دکتری تخصصی شهرسازی و پژوهشگر بازآفرینی شهری

مجتبی خانیان، کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری و پژوهشگر بهسازی نوسازی و بازآفرینی شهری

سید احمد حسینی، کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری و پژوهشگر برنامه ریزی مسکن

سعید سلیمانی، کارشناس ارشد طراحی شهری و پژوهشگر شهرسازی

سید رضا موسوی، کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری و پژوهشگر برنامه ریزی شهری

محسن قربان‌ خانی، کارشناس ارشد طراحی شهری و پژوهشگر برنامه ریزی و طراحی شهری

امیر رحمانی، کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری و پژوهشگر برنامه ریزی و طراحی شهری

جالل حقیقی، کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری و پژوهشگر عدالت اجتماعی و برنامه ریزی شهری

محمد جواد ثابتیان، کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری و پژوهشگر برنامه ریزی شهری

حامد گروسیان، کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری و پژوهشگر بازآفرینی شهری

مقداد کهوند، کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری و پژوهشگر برنامه ریزی شهری

سجاد اجاقی، کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری و پژوهشگر پدافند غیر عامل

علیرضا زرگر، کارشناس برنامه ریزی شهری و پژوهشگر برنامه ریزی شهری.