، هفته گذشته تهران میزبان نشست سه‌جانبه مدیران کل وزارت‌خانه‌های خارجه ایران، چین و روسیه بود. اهمیت این نشست در آن بود که در میانه هشدار تروئیکای اروپا مبنی بر فعال سازی مکانیسم ماشه تا نهم شهریور ماه، مقامات قرار شد در این جلسه به بررسی این سازوکار پرداخته شود. در این راستا علیرغم پرسش خبرنگار خبرگزاری موج در نشست خبری از سخنگوی وزارت خارجه در خصوص محتوای این نشست، اسماعیل بقایی فقط اعلام کرد: «این جلسه متمرکز بر موضوع هسته‌ای، قطعنامه ۲۲۳۱ و مباحث مرتبط به تهدید فعالسازی مکانیسم ماشه بود و بنابراین قرار نبود درباره سایر موضوعات مانند اقدام مشترک و واکنش به این اجرای اسنپ‌بک، صحبتی صورت بگیرد.»

بنابراین مشخص نیست که آیا ما شاهد همراهی چین و روسیه در صورت اجرایی شدن تهدید اروپا خواهیم بود یا خیر. در این رابطه برخی از کارشناسان با توجه به روابط گسترده‌ای که جمهوری اسلامی ایران با چین و روسیه دارد، انتظارات به‌حق و قانونی از این دو کشور در زمینه‌های حقوقی، سیاسی و حتی دوستانه دارند که وارد عمل شوند. از دید آنها روسیه و چین باید از نفوذ خود بر کشورهای اروپایی استفاده کنند تا از فعال‌سازی مکانیسم ماشه جلوگیری شود، به‌ویژه در شرایطی که ایران، حتی پس از حملات اخیر اسرائیل، میز مذاکرات را ترک نکرده است.

از نگاه این گروه از تحلیلگران، چین و روسیه به دلیل روابط نزدیک و آگاهی کامل از فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران، می‌توانند به‌عنوان سخنگوی ایران در صحنه بین‌المللی عمل کنند و از این طریق به مدیریت بحران کمک کنند. بنابراین صرف ارائه بیانیه های کلی نمی تواند راهگشای مشکلات کنونی تهران باشد.

از سویی، در طیف مقابل، کارشناسانی هستند که باورند دارند چین و روسیه امکان تحرک بین المللی چندانی در پرونده هسته ای ایران ندارند. در این رابطه علی بیگدلی در گفتگو با خبرنگار موج تأکید کرد: روسیه بر سر اوکراین و چین در خصوص تعرفه های تجاری با آمریکا دارای مشکلاتی هستند و نباید انتظار داشت که به ایران در این موضوع چالشی کمک کنند. همچنین روابط تجاری چین با آمریکا حدود ۷۵۰ میلیارد دلار است و پکن حاضر نیست این مناسبات را به خطر بیندازد.

علاوه براین از دید برخی دیگر از تحلیلگران، طبق مفاد برجام عملاً امکان مانور پکن و مسکو وجود ندارد. زمانی که این توافق به امضا رسید، قرار شد هر یک از اعضا اگر به این نتیجه برسند جمهوری اسلامی ایران از تعهداتش عدول کرده، می تواند مکانیسم ماشه را فعال سازد و در این راستا امکان وتو برای اعضای شورای امنیت وجود ندارد. در واقع متن توافق به گونه ای نوشته شد که ابزار وتو کردن را از اعضای شورای امنیت گرفت. بنابراین امروز روسیه و چین به رغم تمایلشان برای کمک به ایران، قادر نیستند از این مسیر کمکی ارائه دهند.

در این خصوص با توجه به اینکه ریاست ریاست دوره‌ای شورای امنیت سازمان ملل در اکتبر بر عهده روسیه است و اکتبر هم آخرین فرصت فعال سازی این سازوکار محسوب می شود، این کشور توانایی زیادی برای مدیریت و اعمال نفوذ در روش‌های اداری شورای امنیت دارد. در این رابطه روس ها می توانند به نفع ایران لابی کنند مشروط به اینکه تمایلی برای این کار داشته باشند. با این حال این راهکار هم نتیجه تضمین شده ای ندارد.

براین اساس به طور فنی چین و روسیه قادر به انجام کاری در مسئله اسنپ بک نیستند. اما نکته مهم آنکه، این دو کشور جوز اعضای دائم شورای امنیت، در رده کشورهای اثرگذار و قدرتمند بین المللی و برخوردار از ابزارهای چانه زنی تجاری، اقتصادی، سیاسی و امنیتی هستند. اگر سیاستمداران ایرانی قادر باشند چین و روسیه را به نوعی اقناع سازند، محتمل است پکن و روسیه در نهایت این ابزارها را برای منصرف کردن اروپا به نفع ایران به کار بگیرند. لذا همچنان این پنجره امید باز است که جلو بازگشت تحریم های مندرج در قطعنامه های ششگانه سازمان ملل را گرفت.