به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری موج، مسأله بیابانزایی از جمله مشکلاتی است که انسان معاصر و جوامع را مورد تهدید و خطر قرار داده است. آثار مخرب بیابان‌زایی بر جوامع و ملت‌ها مشهود است، به‌طوری که صدمات جبران‌ناپذیری را به همراه دارد. این پدیده به عنوان مانعی در مسیر رشد و توسعه اقتصادی مناطق مورد هجوم زیانبار محسوب می‌شود. این امر سبب فشار آوردن به اقتصاد و سایر وجوه اجتماعی در زندگی شهری می‌شود و از دیگر سو نابودی نظام دامداری سنتی را به همراه خواهد داشت. همچنین مهاجرات دامداران و بیابان نشینان به سبب بروز معایب و مشکلات ناشی از بیابان زایی سبب ایجاد تنش‌ها و بحران‌های روانی و اخلاقی در میان کوچ کنندگان می‌شود.

آمارها حاکی از آن است که سالانه حدود 12 میلیون هکتار از اراضی کشاورزی، مراتع و جنگل‌ها به بیابان تبدیل می‌شوند. کارشناسان این حوزه بر آن عقیده‌اند، در سطح جهانی، چنانچه طی 25 سال آینده تخریب زمین و اراضی کشاورزی به سمت بیابان‌زایی با روند کنونی پیش رود به میزان 12 درصد از تولیدات محصولات غذایی در جهان کاسته خواهد شد. در کشور ما نیز طبق آخرین برآوردها، سالانه یک میلیون هکتار به وسعت بیابان‌های کشور اضافه شده و در مقابل فقط در ۳۰۰هزار هکتار، برنامه‌های بیابان‌زدایی اجرا شده است. همچنین ۳۰ میلیون هکتار از خاک کشور در معرض فرسایش بادی قرار دارد.

پیشرفت بیابان‌ها در سراسر جهان به حدی بود که به یکی از مسائل قابل توجه بوم شناسی و زیست محیط تبدیل شد و روز 17 ژوئن مصادف با 27 خرداد به عنوان روز جهانی بیابان‌زدایی در سراسر جهان نامگذاری شده است.

علل بیابان‌زایی و پراکنش آن در دنیا

«علیرضا اصلانی‌نیا» کارشناس برجسته حوزه زمین شناسی، گفت: بیابان‌زایی تحت تأثیر عوامل متقابل شرایط محیطی ناپایدار حساس و شکننده مناطق خشک و بهره‌برداری انسان از زمین‌ها به منظور تأمین معاش به وجود می‌آید. مشخصه بارز این پدیده کاهش بیولوژیک مناطق بیابانی است که سبب تخریب منابع طبیعی و مراتع و تبدیل آنها به بیابان می‌شود.

به گفته وی، از چند دهه گذشته مسأله بیابان‌زایی در دنیا اهمیت پیدا کرده است. برای این منظور بخش‌های مختلف سازمان ملل، کنفرانس‌های متعددی در زمینه مسائل محیط زیست و منابع طبیعی تشکیل داده است. بیابان ‌زایی در کشورهای فقیر و توسعه نیافته جهان، روند سریعتری داشته است و این با فقر بیشتر انتشار امراض و بیماری، سوءتغذییه و ضعف همراه است.

عوامل موثر در بیابان زایی و راه‌های مقابله با آن

این کارشناس محیط زیستی، با برشمردن عوامل مختلف در گسترش بیابان‌ها افزود: در این بین از نقش تخریب انسانی نباید غافل بود. حفر چاه‌های عمیق و استفاده بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی و توسعه شهری و صنعتی که از دهه‌های پیش در ایران رواج یافت به یکی از مهم‌ترین علل بیابان‌‌زایی در ایران تبدیل شده است. از این رو کاشت درختان و گیاهان مقاوم و متناسب با مناطق خشک، تعادل دام و مراتع برای حفاظت از پوشش گیاهی، جلوگیری از تخریب و تبدیل غیر اصولی جنگل‌ها و مراتع، احیای شوره‌زارها و از همه مهمتر حفظ منابع زیرزمینی آب و ممانعت از حفر چاه‌های عمیق و خالی شدن سفره‌های زیر زمینی می‌تواند از جمله راهکارها مقبله با بیابان زایی باشد.

بیشتر بخوانید: 

مواجه ۹۷ درصد مساحت خراسان رضوی با پدیده خشکسالی

مساحت بیابان‌ها در کشور به بیش از ۳۲ میلیون هکتار رسیده است

تغییرات اقلیمی و کمبود منابع آبی موثر در بیابان‌زایی

اصلانی‌نیا با اشاره به اینکه ایران در منطقه‌ای خشک و نیمه‌خشک قرار دارد، خاطر نشان کرد: لازم است تا با مدیریت بهینه و کارشناسانه در این راستا اقدام‌های لازم را به عمل آورد. اجرای طرح‌هایی همچون کاشت بوته در بیابان‌های مختلف کشور با حمایت‌های مردمی می‌تواند از پیشروی توفان‌های شن و ماسه جلوگیری کند تا به زراعت کشاورزان آسیب نرسد.

وی افزود: همچنین کشور ما به علت خشکسالی و وجود بیابان‌های مختلف با سازمان ملل و فائو یا همان سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد، طرح‌های مشترکی دارد. 20 استان بیابانی در زمینه کاهش گازهای گلخانه‌ای و توسعه روستایی با محوریت منابع زیست محیطی طرح‌های مشترکی را با همکاری سازمان ملل متحد انجام می‌دهند. همکاری مستمر مردم در زمینه کاشت نهال، بوته‌ها و ... در مناطق بیابانی و ارایه آموزش‌های لازم می‌تواند کشور را از بحران‌های موجود در زمینه خشکسالی و گسترش مناطق بیابانی خارج سازد.

واگذاری بهره‌برداری از عرصه‌های منابع طبیعی به مردم

اصلانی نیا، یکی از راهکارهای بسیار موثر در جذب مشارکت مردم ایجاد انگیزه برای مشارکت دانست و بیان داشت: تأکید بر اهمیت ارزش‌ها می‌تواند در راستای بیابان‌زدایی بسیار موثر باشد در عین حال نباید به نقش انگیزه‌های اقتصادی نیز بی توجه بود. بنابراین واگذاری عرصه‌ها برای احیا و بهره‌برداری به صورت طرح‌های مختلف می‌تواند برای جذب مشارکت مردم مفید باشد.