، مناطق جنوب، شرق و غرب آسیا همواره صحنه‌ منازعات پیچیده‌ ژئوپلیتیکی بوده، امروز نیز این مناطق شاهد رویارویی جدید و پیچیده‌تری است که در بطن خود اهداف و ابعاد متعددی دارد.

با تشدید تنش در جنوب آسیا بین دو قدرت هسته‌ای این منطقه یعنی هند و پاکستان ، نگرانی‌ها در این‌باره افزایش یافته که مبادا این تنش به رویارویی هسته‌ای بین دو دشمن دیرینه تبدیل شود.

وجود ابهامات بسیار درباره دلایل بروز تنش باعث شده، هاله‌ای از شک و تردید فضای این بحران را گرفته و تئوری توطئه را تقویت کند. حمله «بهالگام» همچنین سوالاتی را درباره چرایی همزمانی آن با سفر «جی‌دی ونس»، معاون ترامپ به هند مطرح می‌کند که از قضا با سفر «نارندرا مودی»، نخست وزیر هند به عربستان هم‌زمان بود.

ناظران بر این باورند، تشدید نظامی در جنوب آسیا به سود هیچ‌یک از طرف‌ها از جمله هند و پاکستان نیست و تنها طرفی که می‌تواند، از این شرایط بهره ببرد، شرکت‌های تسلیحاتی، طرفداران جنگ در پنتاگون و مؤسسات مالی وال‌استریت هستند که هدف مشترک همه آنها حفظ حاکمیت دلار و حمایت از اقتصاد بحران‌زده آمریکا در کنار ادامه تنش بین چین و هند است.

اما آنچه نگرانی‌‌ها را تشدید کرده، انتشار گزارش‌هایی مبنی بر حضور «نظامیان اسرائیلی» در منطقه هیمالیاست؛ خبری که واکنش گسترده رسانه‌های الکترونیکی پاکستان در ۲۶ آوریل را به دنبال داشت تا شک‌وتردیدها درباره نقش بالقوه اسرائیل در حمایت از برنامه‌ها و اهداف نظامی هند را تقویت کند.

دلیل بروز تنش بین هند و پاکستان چه بود

روز 22 آوریل گروهی مسلح پس از نفوذ به منطقه گردشگری بهالگام تحت کنترل هند در کشمیر، 26 گردشگر هندی را پس از شناسایی هویت مذهبی آنها به قتل رساندند.

در پی این حادثه مودی سفر خود به عربستان را ناتمام می‌گذارد و به دهلی‌نو بازمی‌گردد. وی بدون اینکه دلیلی ارائه دهد، حمله را به پاکستان ارتباط می‌دهد و تصمیم به اتخاذ مجموعه تدابیر انتقامجویانه می‌گیرد. تعلیق توافقنامه حیاتی تقسیم آب بین هند و پاکستان، لغو ویزای پاکستانی‌ها و کاهش سطح مناسبات دیپلماتیک از جمله تصمیمات مودی بعد از این حادثه بود. 

در میان تصمیمات اتخاذ شده توسط مودی، تعلیق توافقنامه تقسیم آب از اهمیت حیاتی برای پاکستان برخوردار است و اجرای این تصمیم منجر به تشدید تنش بین اسلام‌آباد و دهلی‌نو خواهد شد؛ موضوعی که اسلام‌آباد نیز صراحتا به آن آشاره داشت و تأکید کرد، آن را به مثابه اعلام جنگ تلقی خواهد کرد.

چه چیز موجب تشدید تنش خواهد شد

حمله اخیری که گردشگران هندی را در کشمیر هدف قرار داد، با توجه به تحولات راهبردی درحال وقوع بین چین و هند، نگرانی‌های جدی را درباره چشم‌انداز صلح در منطقه جنوب آسیا ایجاد می‌کند.

این حادثه همچنین نشان می‌دهد، دست‌هایی پشت‌پرده است که نمی‌خواهند، روابط بین چین و هند به حالت عادی بازگردد و این هدف همچنان یک هدف دست‌نیافتنی باشد.

با توجه به پیچیدگی‌های چشم‌انداز ژئوپلیتیکی منطقه جنوب آسیا، به نظر می‌رسد، زمان‌بندی این حادثه حساب‌شده شده بوده، چون زمانی رخ می‌دهد که دو غول آسیایی (چین و هند) به‌دنبال تقویت روابط خود هستند.

مودی در یک مصاحبه مطبوعاتی نسبت به بهبود روابط هند و چین ابراز خوش‌بینی کرده بود و با توجه به تحولات مربوط به مسئله مرزی مورد مناقشه بین دو کشور، بر لزوم تقویت همکاری بین طرفین تأکید و به حصول پیشرفت‌های قابل توجه در روابط پکن و دهلی‌نو اشاره کرده بود.

این اولین بار در پنج سال گذشته بود که یک دولتمرد هندی با دیدی مثبت درباره چین صحبت می‌کرد و پس از یک درگیری مرزی مرگبار در شمال «لاداخ» در سال ۲۰۲۰ تحول بزرگی در روابط دو کشور محسوب می‌شد.

تشدید تنش‌ در جنوب آسیا، مانع بزرگی در روند دستیابی به ثبات بین دو قدرت بزرگ آسیایی خواهد بود که از ابتدای سال گذشته پیشرفت خوبی را در بهبود روابط فیمابین محقق کرده بودند.

فعالیت گروه‌های تروریستی در کشمیر که موجب شده‌اند، این دو همسایه هسته‌ای تا آستانه جنگ پیش روند، این پرسش را مطرح می‌کند که چه طرفی از این تقابل سود خواهد بود.

این حادثه زمانی رخ داد که مودی در عربستان بود و ونس و خانواده‌اش در هند بودند. تنها چند روز قبل از حادثه بهالگام، رئیس ستاد ارتش پاکستان سخنرانی جنجالی ضد هندویی ایراد کرد. هند به سرعت اظهارات ژنرال «عاصم منیر» را محکوم و آن را دلیلی بر دست داشتن ارتش پاکستان در این حادثه عنوان کرد.

«منصورخان مسعود»، رئیس مرکز تحقیقات مستقل فتا (FRC) در اسلام‌آباد بر این باور است از آنجا که پاکستان با چالش‌های متعددی از جمله افراط‌گرایی در بلوچستان و خیبر پختونخوا و همچنین بحران شدید اقتصادی مواجه است، خواهان گشودن باب تنش با هند نباشند که بی‌شک اقتصاد آنها را وارد بحران بزرگ‌تری خواهد کرد.

وی با بیان اینکه بعید می‌داند، هسته‌های تروریستی فعال در کشمیر قابلیت انجام چنین حمله دقیق و پیچیده‌ای را داشته باشند، بدست داشتن «داعش» در این حادثه را دور از انتظار نمی‌داند، اگرچه داعش در هند حضور چندانی ندارد.

مسعودخان دست‌داشتن جدایی‌طلبان بلوچ در این حادثه را دور از انتظار نمی‌داند، به ویژه آنکه تاکتیک به کار گرفته شده در این حمله شباهت بسیاری با تاکتیک‌های گروه‌های تروریستی فعال در پاکستان مانند ارتش آزادی‌بخش بلوچستان و جبهه آزادی‌بخش بلوچستان دارد.

مقایسه قدرت نظامی هند و پاکستان

 گزارش شاخص قدرت جهانی در سال ۲۰۲۵ تحلیلی از قابلیت‌های نظامی هند و پاکستان و اشتراکات و تفاوت‌های آنها ارائه می‌دهد. این گزارش نشان می‌دهد، هند در چندین حوزه کلیدی از جمله نیروی انسانی، نیروی هوایی، قابلیت‌های دریایی، منابع طبیعی، دارایی‌های مالی و لجستیک، نسبت به پاکستان از برتری راهبردی برخوردار است. در مقابل، پاکستان نیروی زمینی قوی و موقعیت جغرافیایی راهبردی دارد.

گزارش می‌افزاید، پاکستان با جمعیت 25.2 میلیون نفری در برابر هند ۱.۴ میلیارد نفری قرار دارد. هند دارای نیروی نظامی فعال متشکل از ۱.۴ میلیون نظامی است که به طور قابل توجهی از ۶۵۴ هزار نظامی تشکیل‌دهنده نیروی نظامی پاکستان بیشتر است.  همچنین، هند دارای ۱.۱۵۵ میلیون نیروی ذخیره است، درحالی‌که این رقم در پاکستان به ۵۵۰ هزار نفر می‌رسد. علاوه بر این، هند دارای نیروی شبه‌نظامی بزرگی متشکل از ۲.۵۲۷ میلیون نفر است، درحالی‌که این رقم در پاکستان تنها ۵۰۰ هزار نفر است.

هند بودجه دفاعی خود را روی ۷۵ میلیارد دلار بسته است، درحالی‌که بودجه دفاعی پاکستان بالغ بر ۷.۶ میلیارد دلار است. ناوگان نیروی هوایی هند از ۲.۲۲۹ هواپیمای نظامی شامل ۵۱۳ جت جنگنده تشکیل شده، درحالی‌که تعداد کل هواپیماهای نظامی پاکستان ۱.۳۹۹ فروند است که شامل ۳۲۸ فروند جنگنده می‌شود. 

ارتش هند مجهز به ۸۹۹ بالگرد، از جمله ۸۰ بالگرد تهاجمی است، درحالی‌که ارتش پاکستان دارای ۳۷۳ بالگرد، از جمله ۵۷ بالگرد تهاجمی است. هند با ۴.۲۰۱ تانک، از پاکستان با ۲.۶۲۷ تانک پیشی گرفته است. 

از نظر قدرت دریایی، هند ناوگان دریایی قدرتمندی متشکل از ۲۹۳ شناور، شامل دو ناو هواپیمابر و ۱۸ زیردریایی دارد، در‌حالی‌که توانایی‌های دریایی پاکستان به ۱۲۱ شناور، بدون ناو هواپیمابر و هشت زیردریایی محدود می‌شود.