به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری موج، میانگین بارش در کشورمان طی دو دهه گذشته روند کاهنده‌ای داشته است. کاهشی که‌ در مناطق خاوری و مرکزی‌ گستردگی‌ و فزایندگی بـیشتری داشت. باوجود آنکه ۲۰میلی‌متر بر میانگین میزان بارش‌‌‌های کشور افزوده شده اما این میانگین نسبت به دوره درازمدت نیم‌قرن، کاهش قابل‌توجهی داشته است و شاهد افت تقریبا ۳۴میلی‌متری بوده‌‌‌ایم. از سوی دیگر اوضاع بعضی از سدها رو به بحرانی شدن می‌رود و وضعیت سدهای مهم که برای آب شرب و کشاورزی استفاده می‌شود از ابتدای سال آبی جاری تا 17 تیر1402 بیانگر این است که ۱۲سد از ۷۴سد کشور کمتر از ۲۰‌درصد آب دارند. پیامدهای بحران پایدار آب به گسترش مهاجرت‌های اقلیمی خواهد انجامید که در کلیت خود بقای کشور و امنیت نظام سیاسی را به چالش‌ خواهد‌ کشاند. در این میان، ناهنجاری‌های اقلیمی برخاسته از گرمایش کره زمین، خشکسالی‌ های‌ پیاپی‌، خشکی و تهدید فزاینده منابع و اندوخته‌های آبی در بخش‌هایی از کره‌ زمین‌ از جمله ایران را در پی داشته است.

ایران سرزمینی پهناور و خشک!

«محمد بحرایی» کارشناس حوزه مدیریت منابع آب با بیان اینکه کشورمان به طور کلی‌ سرزمینی‌ خشک است، گفت: به جز دامنه‌های‌ رو‌ به‌ دریای خزر کوه‌های البرز و دامنه‌های باختری‌ کوهستان‌ زاگرس که تـا اندازهای بارش در خوری دارند، دیگر مناطق کشور کمابیش جزو خشک‌ ترین‌ مناطق کره زمین به شمار‌ می‌روند. منابع بارشی و رودهای ورودی به‌ کشور‌ بنیادی‌ترین عوامل فراهم کننده آب کشور هستند.

وی افزود: برپایه میانگین‌ داده‌های آماری میانگین‌ سالانه‌ بارندگی در ایران ۲۵۰ میلی‌متر‌ است‌. از‌ دیدگاه‌ رودهای‌ ورودی به کشور‌ نیز‌ رودهای هیرمند و هریرود در خاور و ارس، ساری سو و قره2سو در باختر مهمترین رودهایی هستند که‌ بـه‌ کشور‌ وارد می‌شـوند.

آسیب‎های بنیادی برخاسته از تغییرات اقلیمی

این کارشناس حوزه مدیریت منابع آب، با تأکید براینکه پدیده تغییر اقلیم در کشور پیامدهای نابهنجاری را به دنبال دارد، توضیح داد: به دنبال تغییرات اقلیمی کشورمان درگیر آسیب‌های بنیادی برخاسته‌ از‌ مانند خشکسالی‌های پیاپی، وزش طوفان‌های گسترده، کاهش باران در جاهای مرطوب و کوهستانی و افزایش میانگین دمای بسیاری از مناطق و شهرهای کشور در سال‌های اخیر‌ بوده‌ است. در چنین وضعیتی تکلیف آب برای کشاورزی و معیشت‌ روستاییان‌ روشن‌ است. بازتاب‌های همین بحران آب بود که طی چند سال گذشته‌ و کشاورزان برخی از شهرها را‌ه خروش، خیزش و ویرانی زیرساخت‌های انتقال آب به استان‌ یزد‌ واداشته‌ است.

کمبود آب و تغییر اقلیم تهی شدن نواحی مرزی از جمعیت را به‌‌دنبال دارد!

بحرایی، با بیان اینکه کمبود آب و تغییر اقلیم تهی شدن نواحی مرزی از جمعیت را به دنبال دارد، اظهار داشت: خشکسالی و برداشت بی‌رویه از منابع‌ آب‌های‌ زیرزمینی که به فرونشست دشت‌های کشور انجامیده است، به‌ زودی‌ زندگی در بیشتر شهرهای پرجمعیت ایران را ناشدنی خواهد کرد. در واقع  دیر زمانی است که زنگ خطر آبی به‌ صدا‌ در‌ آمده است. همین مسأله تهی شدن نواحی مرزی از جمعیت‌ را خواهد‌ داشت‌ و در‌ نهایت نواحی مهاجرپذیر درگیر چالش‌ها و تنگناهای پرشمار اجتماعی و اقتصادی خواهند شـد.

وی افزود: از همه بدتر آنکه چشم‌‌انداز‌ روشنی نیز فراروی این ابر چالش‌ راهبردی دیده نمی‌شود‌. خشکی‌ سراسری چند دهه‌ای و خشک‌سالی‌ سال آبی جاری به بحران آب آشامیدنی و کشاورزی انجامیده که برایند آن، کوچ‌ کلان‌ شهرنشینان و روستاییان به بیرون‌ از‌ استان‌ و بوده است. در واقع مهاجرت می‌تواند ضمن آنکه یک مشکل برای مردم باشد تهدیدی برای امنیت ملی، منطقه‎ای و بین‎المللی نیز باشد.

تغییرات اقلیمی مقصر اصلی مهاجرت از روستاها به شهرها نیستند!

این کارشناس حوزه مدیریت منابع آب، بخشی از مهاجرت از روستاها به شهرها ناشی از مدرنیزه شدن کشاورزی است  که اگر میزان مهاجرت بدون برنامه و توجه به ظرفیت‎های موجود باشد، پیامدهای اقتصادی و اجتماعی زیادی را به دنبال دارد. مهاجرت از روستاها به شهرها و خالی شدن روستاها به‎ویژه در نزدیکی مرزها باعث کاهش یا از بین رفتن رونق کشاورزی شده و درنتیجه مشاغل دیگری مانند قاچاق شکل می‎گیرد.

مهاجرت مردم به شهرها چه تبعاتی دارد؟

وی در پاسخ به این پرسش که مهاجرت از روستاها به شهرها چه تبعاتی دارد، گفت: بیشتر مهاجران که ازنظر شرایط اقتصادی و اجتماعی در سطح پایین قرار دارند، معمولا در حاشیه شهرها که در معرض مخاطرات محیطی زیادی است، مستقرشده و نسبت به این مخاطرات آسیب‌پذیر هستند. یعنی به‌ندرت می‌توانند با این خطرها سازگار شوند. افزایش حاشیه‌نشینی ناشی از مهاجرت باعث افزایش جرم و جنایت و ایجاد مشکلات ناشی از نابرابری، فقر، بیکاری و شرایط نامناسب کار و سکونت در مناطق مقصد می‎شود. همچنین افزایش تقاضای آب از مهم‌ترین مسائل مربوط به تبعات مهاجرت به شهرهای بزرگ است. این نکته را هم نباید دور از نظر داشت که ارتباط مهاجرت و محیط‌زیست یک ارتباط دوطرفه است، به گونه‌ای‌که تغییر محیط‌زیست می‎تواند موجب مهاجرت شده و در مقابل مهاجرت نیز می‎تواند تغییرات محیط‌زیستی را به دنبال داشته باشد. از این رو می‌توان گفت که ارتباط تنگاتنگی میان اقلیم، آب و مهاجرت وجود دارد به‌طوری که اگر سیاستگذاران در برنامه‌ریزی خود به خوبی مدیریت نکنند رسیدگی به مسأله تغییرات اقلیمی و مهاجرت تبعات بسیار منفی از خود خواهد گذاشت.