خبرگزاری موج گزارش می‌دهد:
محمد معین، پدر واژه‌های فارسی
محمد معین را به عنوان پدر فرهنگ ایران می‌شناسند، صاحب‌نظری که با خلق آثار بی‌بدیل در زمینه ادبیات، تاریخ و فرهنگ و کتاب‌شناسی توانست خدمتی بزرگ برای جامعه ادبی کشور انجام دهد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری موج، تاریخ فرهنگ، ادبیات و هنر ایران شخصیت‌های برجسته و نامدار ادبی را در خود جای داده است که آثار و دستاوردشان گنجیته بزرگ و ارزشمند برای کشور است. از این میان می‌توان به محمد معین ادیب، لغت‌شناس و محقق توانمند اشاره کرده که ضمن پاسداری از ریشه‌های زبان فارسی به تحقیق و بررسی ادبیات و لغت‌شناسی اهتمام و ممارست فراوانی داشت.
محمد معین، برای دوستداران ادب و فرهنگ ایرانی نام آشنایی است. او در ۹ اردیبهشت ۱۲۹۷ خورشیدی در محله زرجوب رشت چشم به جهان گشود. وی نزد پدربزرگش شیخ محمد تقی معین العلما که از روحانیان بزرگ و بنام شهر بود، پرورش یافت.
استاد کم نظیر زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران و استاد به معنای واقعی در پژوهش ادب فارسی که علامه نستوه علی اکبر خان دهخدا او را نایب خود خواند و به یاست اداره لغت نامه برگزید و ادامه کار آن را به وی سپرد. همان شخصیت برجسته ای که دکتر شهیدی معتقد بودند: «بسیار سالیان سال، زیاد باید طول بکشد تا بتواند فرهنگ ایران کسی را مثل دکتر معین بپروراند، آیا بپروارند یا نه!؟ بعید می‌دانم به زودی این زودی ها کسی مثل دکتر معین پرورده بشود.»
معین در همان زمان کوتاه زندگی خود خدمات ارزنده ای را به جامعه فرهنگی ایران انجام دادند. نخستین کتاب او ستاره ناهید یا داستان خرداد وامرداد بود که در 1316 خورشیدی عرضه شد. یادداشت‌ها و مقالاتی نیز از ایشان به یادگار مانده است اما به نظر می‌رسد دغدغه زندگی علمی استاد دو مسأله مهم بوده است.
پژوهش‌های معین در زمینه زبان و ادبیات فارسی
معین این نویسنده بزرگ ۲۳ کتاب در حوزه تصنیف و تالیف، پنج کتاب در حوزه تصحیح، چهار کتاب در حوزه ترجمه و حدود یک صد مقاله در زمینه‌های ادبیات و زبان، تاریخ و فرهنگ، کتاب‌شناسی فلسفه و مذاهب و رجال را در کارنامه خود دارد. «ستاره های ناهید، داستان خرداد و مرداد، حکمت اشراق و فرهنگ ایران، آئینه اسکندر و دوره کامل فرهنگ فارسی. همچنین تصحیح و حواشی بر کتاب های چهار مقاله نظامی؛ جامع الحکمتین ناصر خسرو، دانشنامه علایی ابن سینا و ترجمه کتب روانشناسی تربیتی و تاریخ ایران اثر رومن گیرشمن» از عمده‌ترین اثار این ادیب بزرگ به شمار می‌روند که بارها از طرف دانشگاه و مجامع علمی و ادبی مورد تشویق و جوایز ارزنده قرار گرفته است.
آشنایی و علاقه معین با فرهنگِ لغت نامه نویسی، اگر چه از دوران نوجوانی شکل گرفته بود اما دیدار با سرپرست گروهِ باستان شناسی از کشور فرانسه، این علاقه را به عمل تبدیل کرد. معین، نخست به تصحیح لغت نامه برهان قاطع پرداخت و علاوه بر تحقیق در آن به حاشیه نویسی و تکمیل آن مبادرت ورزید و این کتاب را به پنج جلد عرضه کرد.
یکی از مهم ترین تصحیح‌های وی برهان قطع اثر محمد حسین بن خلف تبریزی است که معین در تصحیح و تحشیه آن که از هفت نسخه خطی و چاپی این اثر و بیش از ۳۴۳ ماخذ فارسی و عربی استفاده کرده است.
تهیه فرهنگ فارسی مهمترین گام برجسته محمدمعین
تهیه بیش از یک میلیون فیش مطالعه در کتاب خانه‌های دنیا، بررسی دقیقِ فرهنگ های معتبر جهانی و همکاری ۴۰۰تَن از دانشجویانش باعث شد تا فرهنگ فارسی معین در ۶ جلد عرضه شود. معین از ۱۳۳۸ موسسه‌ای به نام «سازمان فرهنگ فارسی» در خانه خود دایر کرد.
فرهنگ ۶ جلدی لغت نامه معین یکی از برترین آثار ارزشمند این ادیب گرانقدر است که به عنوان مرجعی بی بدیل و در سپهر ادبیات کشور، مانا باقی مانده است. در واقع ریشه اندیشه تألیف چنین فرهنگی در وجود معین را باید در علاقه، تحصیلات، همکاری با لغت نامه، پژوهش‌ها و احساس وظیفه‌اش در قبال فرهنگ و جامعه پیدا کرد.
فرهنگ معین حاصل ۲۰ سال کوشش شبانه‌روزی او است که در تدوین مواد آن از بیش از ۵۰۰ کتاب و رساله استفاده شده است. علامه دهخدا که فضل و دانش معین را دریافته بود، او را به دستیاری خود در تکمیل لغت نامه اش برگزید و همکاری این ۲ در کنار برخی اهل علم نتایجی در خور به بار آورد و در همان حال استاد معین نیاز جامعه ادبی را به لغت نامه ای خلاصه تر دریافت و فرهنگ خود را نوشت.
بیشتر بخوانید:
شکل‌گیری تمدن اسلامی مرهون اندیشه‌های ژرف شیخ بهایی
سعدی شیرازی، شاعری اخلاق‌مدار و استاد ملک سخن
ویژگی‌های فرهنگ معین
محمدمعین، با فراهم کردن مجموعه ۶ جلدی فرهنگ فارسی توانست با یک روش ابتکاری و بهره‌گیری از فرهنگ‌های مختلف و روش های گوناگون خدمتی ارزشمند به جامعه ادبی کشور کند. او برای این کتاب بیش از ۳۰۰ هزار فیش تهیه کرد. فرهنگ معین از یک مقدمه و سه بخش شکل گرفته است. فرهنگ‌ها، هر کدام به‌طور طبیعی دارای یک سری ویژگی‌ها و برجستگی‌هایی هستند که در جای خود دارای ارزش است. فرهنگ فارسی که نتیجه سال‌ها تلاشِ محوری محمد معین محسوب می‌شود نیز این گونه است. اطلاع از لغات و تلفظ آن، شناخت ریشه کلمات و ترکیبات آن، آشنایی با بزرگان عالم ادب، هنر، سیاست و اجتماع، معرفت در مورد آثار قلمی، فکری و معماری پیشینیان، آگاهی از اقوام و نژاد، اماکن جغرافیایی و فرقه های مذهبی، دانستن گزیده ای از اطلاعات تاریخی اعم از جنگ و صلح و پیمان ها، بخشی از فواید به دست آمده از مطالعه این فرهنگ است. بهره گیری از ساختار دیگر فرهنگ ها، استفاده از تصاویر، جدول ها و نقشه ها نیز از مزایای این کتاب به شمار می‌رود.
کارهای تصحیحی معین از ژرفنگری، نکته سنجی و بردباری علمی گرانمایه‌ای برخوردار است. بسیار بجاست که شیوه متین تصحیح او در متون ایرانی، یکی از ارزنده‌ترین الگوهای تصحیح به شمار آید. به راستی که باید گفت محمد معین یکی از افتخارهای درخشان فرهنگ و ادب ایران است. او گذشته از کارهای شایسته‌ای که از راه تألیف کتاب و نوشتن مقاله‌های عالمانه درباره فرهنگ و تمدن و ادب ایرانی که هر یک از آنها در نوع خود کاری تازه و ابداعی بوده انجام دادهف در مدتی که بر روی هم از هشت سال فراتر نمی‌رود، بیش از پنج هزار و 500 صفحه از متن‌های گران‌بلر فرهنگ ایرانی را تصحیح کرده و با دیباچه‌های گرانمایه و تعلیقات فاضلانه خود به چاپ رسانده است.
سرانجام محمد معین پس از چندین سال تحمل بیماری در ۱۳ تیر ۱۳۵۰ چشم از جهان فرو بست.
ارسال نظر