به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری موج، « کشف نقش‌ برجسته ساسانیان» این خبری بود که روزنامه گاردین روز 12 فروردین 1402 منتشر کرد، خبری که به سرعت در فضای خبری منتشر شد، به طوری که روز گذشته نیز «سید محمدحسین متین» کاردار ایران در لندن در پیام توئیتری خود به آن اشاره کرد.  

با پیگیری‌های سفارت ایران در انگلیس اثر باستانی متعلق به دوره ساسانیان پس از ۳ ماه نمایش در موزه بریتانیا به کشور باز خواهد گشت. در پیام او آمده است: «سفارت جمهوری اسلامی ایران در لندن پس از 6 سال تلاش و پیگیری و در تماس با موزه بریتانیا موفق شد یک قطعه باستانی ارزشمند را که به‌عنوان سرباز ساسانی شناخته می‌شود، آماده بازگرداندن به کشور نماید. این اثر باستانی متعلق به دوره ساسانیان پس از 3 ماه نمایش در موزه بریتانیا به کشور باز خواهد گشت.

پیش از این نشریه انگلیسی آبزرور نیز اعلام کرده بود که سنگ‌نگاره دوهزارساله ایرانی متعلق به دوران ساسانی در فرودگاه «استنستد لندن» کشف و توقیف شده است. طبق گفته این نشریه این اثر باستانی پس از 3 ماه نمایش در موزه انگلیس به ایران باز گردانده می‌شود.

ماجرا از کجا شروع شد؟

این مجسمه ساسانی قدمتی بیش از 2 هزار سال دارد و یکی از آثار مهمی است که به گفته کارشناسان میراث فرهنگی اگر در بازار هنر ظاهر شود می تواند بیش از 30 میلیون پوند به فروش برسد. اما این اثر باستانی به دلیل اینکه ثبت شده است هرگز در هیچ جایی نمی شود درباره فروش آن اقدام کرد. این اثر ارتفاعی بیش از یک متر دارد و مستقیم از دل کوه یا به اصطلاح انگلیسی آن از «سنگ زنده» بریده و جدا شده است. در ۲۶ دی ۱۳۹۴، مأموران نیروی مرزی با دیدن یک شیء بسته بندی شده به آن مشکوک می‌شوند و احتمال می‌دهند که قاچاقچیان می‌خواهند با چنین بسته‌بندی وانمود کنند این یک شیء بی‌ارزش است. سفارت ایران در لندن بعد از بیش از 7 سال پیگیری حقوقی توانست ضمن اثبات مالکیت و تعلق این اثر باستانی به ایران، مقدمات بازگشت آن را به کشور فراهم کند.

اما حالا بیش از 7 سال است که این موضوع به طول انجامیده است و دلیل این تأخیر نیز طولانی شدن مراحل حقوقی و اداری آن در بخش پلیس جنایی انگلیس و موزه بریتانیا بود که البته شیوع کرونا نیز مزید بر علت شد.

قاچاقچیانی که هرگز دستگیر نشده‌اند

برپایه پیگیری‌های نشریه آبزرور، پلیس اینترپل وآژآنس ملی جرایم جنایی به دنبال قاچاقچیان این مجسمه هستند اما تاکنون کسی دستگیر نشده است. در همین ارتباط نیز موزه بریتانیا از دولت ایران اجازه نمایش آن را به مدت سه ماه دریافت کرد و سپس آن را به موزه ملی تهران ارسال خواهد کرد. در این میان باستان شناسان بسیاری نظراتی را درباره این مجسمه بیان کرده اند که «سنت جان سیمپسون» باستان‌شناس ارشد موزه بریتانیا در اینباره می‌گوید: «این اثر باستانی یک مجسمه سنگی منحصربه‌فرد است که مربوط به دوره امپراتوری ساسانیان است. فکر می‌کنم این بخشی از یک سنگ‌نگاره بزرگ‌تر باشد و ممکن است قطعات دیگری وجود داشته باشند. با توجه به اینکه نوشته‌ای روی این سنگ‌نگاره حکاکی نشده، تشخیص هویتش غیرممکن است اما از روی پوشش او مشخص است که فردی از طبقات بالا بوده است.یک مجسمه سنگی منحصربه‌فرد توصیف کرد که مربوط به دوره امپراتوری ساسانیان است.»

بیشتر بخوانید:

مجسمه سنگی وابسته به دوره ساسانی به‌زودی به کشور باز می‌گردد

سنگ نگاره‌های ساسانی به سنت‌های کهن ایرانی می‌پیوندند

سنگ نگاره‌های ساسانی که به سنت‌های کهن ایرانی می پیوندند، تمایزی خاص نسبت به دیگر هنرهای این عصر دارند. اکثر این آثار که تعدادشان به 30 می‌رسد در زادگاه خاندان ساسانی، یعنی پارس قرار دارند و متعلق به صدساله اول پادشاهی آنان بوده‌اند. سه صحنه یادبود دیگر کندکاری شده در سده‌های چهارم و ششم در طاق بستان کرمانشاه و باز یک نقش برجسته تک افتاده که متعلق به دوره پیشتری بوده در سلمان آذربایجان برجا مانده‌اند. اغلب این برجسته کاری‌ها اختصاص به 2 مضمون دارند که هر دو توسط اردشیر ارائه شده‌اند که سابقه آن به روزگاری بسیار کهن تر بر می‌گردد. دیرین‌ترین و از جهاتی چند ارزنده‌ترین‌شان نقش برجسته‌های صخره‌ای هنر ایلام در سرپل زهاب و متعلق به حدود 2000 سال قبل از میلاد مسیح است که «آنوبانی نی» پادشاه لولویی را در حال تعیین مرزهای کشورش نشان می‌دهد.

با وجود ارزش و جایگاه این آثار در شناخت سیر هنر تصویری ایران، اکثر مطالعات درباره سنگ نگاره‌های ساسانی به بررسی و طبقه بندی آنها با توجه به عواملی نظیر دوره تاریخی و موضوع آثار پرداخته اند و بررسی ویژگی‌های بصری آنها همواره تحت تأثیر این عوامل بوده است.

در سنگ نگاره‌های ساسانی، ویژگی‌ها و محتوای تبلیغاتی آشکاری ضمیمه مضمون اثر شده است. اندیشه تبلیغ رویدادی ملی یا اقدامی شاهانه، همراهی دو عنصر تصویر و نوشتار در کنار هم، تأثیر سلیقه سفارش دهندگان دیده می‌شود که در مقایسه بین آثار و تبلیغ محیطی به معنای امروز آن باید جانب احتیاط را رعایت کرد. همچنین در سنگ نگاره‌های ساسانی، نمایش اهتزاز لباس و عناصر دیگر، تجسمی از حضور ایزد «باد» در صحنه است. باد ایزدی است که با صفت پیروز می‌آید.