رضا اسماعیلی شاعر و پژوهشگری که هم شعرهای آیینی بسیاری سروده و هم مقالات و نقدهای بسیاری بر شعر آیینی از جمله شعر عاشورایی نگاشته است در پاسخ به این سوال که وضعیت شعر عاشورایی در این مقطع و دوران تاریخی ما را چگونه ارزیابی می کند به خبرنگار کتاب و ادبیات خبرگزاری موج گفت:بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، در حوزه شعر دینی و آیینی استقبال و اقبال گسترده‌ای صورت گرفت و بسیاری از شاعران به این حوزه توجه کردند. به خصوص شعر عاشورایی؛ که چون ما دو ماه از سال (محرم و صفر) را به عزاداری حضرت اباعبدالله(ع) اختصاص داده‌ایم، باعث شده است که شاعران به سرودن اشعاری با موضوع امام حسین(ع)، شهادت این امام بزرگوار، قیام ایشان و نهضت کربلا بپردازند. 

نقاط قوت و ضعف اشعار عاشورایی شاعران جوان

او با تاکید بر اینکه این اشعار نقاط قوت و ضعفی دارند افزود: زمانی که ما شعر عاشورایی برخی از شاعران روزگار خودمان به خصوص شاعران  جوان را بررسی می‌کنیم متوجه می‌شویم که سروده‌های آنها از لحاظ تکنیک، ساختار ادبی، فرم و توجه به زبان پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای داشته‌اند؛ یعنی واقعا جهش خوبی در حوزه فرم، ساختار و تکنیک داشته‌ایم و شعرهای بسیار ارزشمندی سروده شده‌اند، اما شعر آیینی به خصوص شعر عاشورایی زمان ما در حوزه درون‌مایه، محتوا و مضمون اشعار ضعف دارد.این هم به فقر دانش و بینش دینی برمی‌گردد.

این شاعر بیان کرد: بسیاری از شاعران به جای اینکه در حوزه عاشورا و قیام حسینی به منابع مستند و معتبر استناد کنند، بیشتر از مطالب شفاهی بهره می‌گیرند و اشعارشان را براساس گفته‌ها و شنیده‌ها می‌سرایند. این در حالی است که بسیاری از مطالب شفاهی سندیت ندارند و صرفا بدون ارائه سند در هیئات مذهبی و حسینیه‌ها خوانده می‌شوند. انعکاس این مطالب در قالب شعر باعث می‌شود که شعر ما سطحی شود و تأثیرگذاری عمیقی در سطح جامعه نداشته باشد و گاهی هم  مصداق  وهن به خاندان رسالت می‌شود. یعنی به جای آنکه شاعر خدمتی به اهل بیت و خاندان رسالت کند، ناخودآگاه در چاله کژتابی‌های اعتقادی و مضمونی می افتد و مطالبی را درباره بزرگان دینی می‌گوید که سندیت شان زیر سؤال است. بنابراین برای اینکه ما بتوانیم مطالب متقن و مستندی را در شعر عاشورایی مطرح کنیم باید به منابع مادر چون قرآن، نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه و کتاب‌های اندیشمندان و متفکران بزرگ اسلامی همچون امام(ره)، استاد مطهری، علامه طباطبایی، علامه جعفری، دکتر شهیدی، آیت الله جوادی آملی ، محمدرضا سنگری و مجاهدی مراجعه کنیم.

امروزه بسیاری از کتاب‌های شعر آیینی منتشر شده محصول خیالبافی‌ها و خواب‌ها هستند

 اسماعیلی گفت: یکی دیگر از آسیب‌های وارده به شعر آیینی و عاشورایی روزگار ما بحث زبان حال گویی است. گاهی شاعر به عنوان سخنگو در عرصه شعر آیینی حاضر می‌شود و مثلا از زبان امام حسین(ع) سخن می‌گوید. این خیلی کار سنگین و بزرگی است و لازمه آن خواندن همه خطبه‌ها و احادیث به یادگار مانده از امام سوم شیعیان است. اما وقتی من این جامعیت را ندارم، به ساختار شعر ضربه می‌زنم و بسیاری از خرافات را وارد آن می‌کنم. امروزه بسیاری از کتاب‌های شعر آیینی منتشر شده محصول خیالبافی‌ها و خواب‌ها هستند. این در صورتی است که در شعر آیینی ما اجازه نداریم بدون سند حرف بزنیم.

توجه به وحدت جهان اسلام و امت اسلامی الزامی است

او ادامه داد: مسئله دیگری که باید در شعر آیینی و به خصوص شعر عاشورایی توجه زیادی به آن بکنیم، وحدت جهان اسلام و امت اسلامی است. متأسفانه گاهی شاعران به خاطر ارادت به امام حسین(ع) و حضرت زینب(س) در تنور عصبیت های مذهبی می دمند و مباحث مربوط به «تشیع و تسنن» را با لحن بسیار بد (لحن لعن و نفرین) در شعر عاشورایی منعکس  می‌کنند. این کار و جدایی انداختن میان شیعه و سنی در شرایط فعلی خطرناک ترین کاری است که یک شاعر آیینی می‌تواند انجام دهد. شاعر آیینی باید به دنبال وصل و تالیف قلوب امت اسلامی باشد. ایجاد اختلاف بین تشیع و تسنن دست‌آویز دشمنان اسلام است.

این شاعر تأکید کرد: شاعر آیینی حق ندارد درباره بزرگان دین مسیحیت هم بد صحبت کند و حرف‌های ناصوابی بزند. او باید همه ادیان توحیدی را به یک چشم بنگرد و به مقدسات سایر ادیان نیز احترام بگذارد. کما اینکه در آموزه های اصیل قرآنی و وحیانی حتی توهین به کفار و مشرکین نیز نهی شده است. خداوند در آیه 108 سوره انعام به مسلمانان توصیه می‌کند تا از ناسزاگویی به بت‌ها و خدایان دروغین کفار پرهیز کنند، چون این کار باعث مقابله به مثل می شود و آنها هم به مقدسات ما توهین می کنند: «وَ لا تَسُبُّوا الَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَیَسُبُّوا اللَّهَ عَدْواً بِغَیْرِ عِلْمٍ...»؛ به چیزهایى که آنان به جاى خدا می‌پرستند، دشنام ندهید که آنان نیز بی‌هیچ دانشى، از روى کینه‌‌ توزى به خدا دشنام دهند.

شاعر آیینی باید استقلال خودش را حفظ کند

اسماعیلی بیان کرد: گاهی شاعران جوان ما چون دوست دارند اشعارشان توسط مداحان شاخص، شناخته‌شده و معروف خوانده شود، مطابق ذوق و سلیقه آن مداح و طبق سفارش داده شده شعر می‌گویند، این نیز کار خطرناکی است. شاعر آیینی باید استقلال خودش را حفظ کند و اتفاقا مداح باید دنباله‌روی شاعر آیینی باشد.

او اظهار کرد: من امیدوارم که روز به روز معرفت دینی در جامعه ما به گونه‌ای گسترش پیدا کند که شعر آیینی حاصل جمع «درد و درک» دینی شود. ما باید در شعر آیینی علاوه بر تأکید به «تعبد»، روی «تعقل» و «خردورزی» هم تأمل کنیم و شعری را نگوییم که از دایره خرد و اندیشه دور باشد زیرا شعر حاصل تعبد و تعقل سازنده و حرکت‌زا است.

این شاعر خاطرنشان کرد: اسلام نیز به خردورزی و اندیشه‌ورزی تأکید کرده است. امیدوارم در عاشورای امسال خداوند به ما توفیق دهد آثاری ارائه بدهیم که مُهر تأئید اهل بیت (علیهم السلام) پای آنها بخورد.