، رئیس جمهوری کشورمان در یکی از مهمترین سفرهای منطقه‌ای خود، روز چهارشنبه (۱۹ آذر) عازم آسیای میانه شد. این سفر سه روز با هدف دیدار و رایزنی با مقامات دو کشور قزاقستان و ترکمنستان صورت گرفت. در گام نخست پزشکیان به آستانه، پایتخت قزاقستان رفت و سپس عازم عشق آباد، پایتخت ترکمنستان شد و در نهایت شامگاه روز جمعه (۲۱ آذر) کشور بازگشت.

اقدامات پزشکیان در قزاقستان

آنچه در دیدارهای رئیس جمهوری کشورمان با مقامات قزاقستانی صورت گرفت، با تمرکز بر روابط دوجانبه رسمی، امضای اسناد همکاری، و رایزنی‌های اقتصادی بود. پزشکیان بر اجرای نقشه‌راه تجارت ۳ میلیارد دلاری تأکید کرد، پیشنهاد احداث سیلوی مشترک غلات و توسعه پروژه‌های بسته‌بندی داد و درخواست رفع محدودیت‌های ویزای رانندگان کامیون و تقویت کریدور ترانزیتی قزاقستان-ترکمنستن-ایران را مطرح کرد. همچنین، مسئله همکاری‌های بانکی و احیای «هفته فرهنگ ایران» در قزاقستان مورد گفتگو قرار گرفت.

گفتنی است وی در این سفر با کاسیم-جومارت توکایف، رئیس‌جمهور قزاقستان دیدار داشت که منجر به امضای بیانیه مشترکی نیز شد. در مجموع در قزاقستان دو کشور ۱۴ سند و تفاهم‌نامه همکاری امضا کردند و ۸ سند تبادل شد. حوزه‌های اصلی این اسناد حمل‌ونقل،ترانزیت و لجستیک (شامل کریدورهای منطقه‌ای)، مبادلات فرهنگی و رسانه‌ای، تفاهم‌نامه‌های حقوقی و قضائی، موضوعات حوزه بهداشت و درمان و تعاملات دیپلماتیک بوده است.

اقدامات پزشکیان در ترکمنستان

در ترکمنستان علاوه بر دیدارهای دوجانبه به مقامات این کشور، حضور پزشکیان در اجلاس بین‌المللی با شرکت چند کشور منطقه از جمله روسیه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود. در ترکمنستان، رئیس جمهوری کشورمان ضمن سخنرانی در همایش‌های تجاری و دانشگاهی، بازدید از مراکز علمی، به پیگیری توافقات راهبردی برای ترانزیت و تجارت منطقه‌ای پرداخت.

در این کشور دیدار با قربانقلی بردی‌محمداف، رهبر ملی ترکمنستان، و سردار بردی‌محمداف، رئیس‌جمهور ترکمنستان، صورت گرفت. نکته قابل توجه آنکه پزشکیان این کشور را «خانه دوم ایران» نامید. این گزاره مؤید پیوندهای تمدنی و اشتراکات فرهنگی و تاریخی با کشور همسایه است.

همان طور که اشاره در ترکمنستان اجلاس بین‌المللی «صلح و اعتماد» با حضور سران کشورهای نظیر روسیه، عراق، پاکستان، میانمار و... برگزار شد. این اجلاس ابتکاری از سوی ترکمنستان برای همگرایی منطقه‌ای بود. با توجه به حضور پوتین در این نشست، در حاشیه این اجلاس، پزشکیان با رئیس جمهوری روسیه دیدار کرد. گفته می‌شود بحث بر سر شراکت روسیه در تأمین انرژی ایران و همکاری‌های منطقه‌ای از جمله موضوعات مورد مذاکره دو طرف بوده است.

افزون براین پزشکیان با عبداللطیف رشید، رئیس‌جمهور عراق هم ملاقاتی داشت که در این جلسه بر تکمیل پروژه ریلی بصره-شلمچه، سرمایه‌گذاری مشترک، و توسعه ارتباطات مرزی تأکید شد.  دیدار با سران پاکستان و میانمار از دیگر اقدامات رئیس جمهوری کشورمان در حاشیه این نشست بین‌المللی بود.

اهمیت سفر به آسیای میانه

این سفر با توجه به اینکه کشورهای قزاقستان و ترکمنستان جزو کشورهای همسایه نزدیک ایران محسوب می‌شود، از بعد اقتصادی و سیاسی اهمیت زیادی دارد. در شرایطی که فشارهای اقتصادی غربی بر ایران در حال افزایش است، تقویت این پیوندها به ویژه با توجه به پتانسیل آسیای میانه از بعد صادرات کالاهای ایرانی، می‌تواند بازار داخلی ایران را به تحرک وادارد. توسعه تجارت (مانند ۳ میلیارد دلار با قزاقستان)، ترانزیت (کریدورهای شرقی)، و پروژه‌های مشترک (ریلی، سیلو، انرژی) راهگشای خروج ایران از فشارهای تحریمی غرب است.

نکته دیگر اینکه هر چه این تعاملات گسترده‌تر شود، برنامه غرب برای منزوی کردن ایران با دشواری بیشتری روبرو خواهد شد. وجود تعاملات بهم پیوسته اقتصادی، فرصتی برای جلب حمایت کشورهای بیشتری از تهران در محیط بین‌الملل و در موضوعات سیاسی است.

بنابراین این سفر نه تنها روابط دوجانبه را عمیق‌تر کرد، بلکه ایران را در کانون دیپلماسی آسیای مرکزی قرار داد. با این حال اجرای تفاهم‌نامه‌های تجاری و اقتصادی نیازمند رفع موانع بانکی، حل مشکل جابه‌جایی پول و کم اثرکردن استفاده ویژه از دلار است. در این راستا سازمان‌هایی مانند بریکس و اتحادیه اقتصادی اوراسیا می‌تواند کمک‌ننده باشد. در صورتی که کریدور قزاقستان-ترکمنستان-ایران عملیاتی شود، حجم ترانزیت ایران از ۲۰ میلیون تن فعلی فراتر خواهد رفت و این به معنای افزایش درآمدهای ترانزیتی تا یک میلیارد دلار در سال است. اگر این کریدور موفق عمل کند، شانس پیوستن سایر کشورهای منطقه آسیای میانه به آن بسیار زیاد است. زیرا ایران به عنوان کشوری با موقعیت استراتژیک، می‌تواند تبدیل به پلی برای اتصال کشورهای این منطقه به اروپا و انتقال آنها از مسیر خلیج فارس به آفریقا و آمریکای لاتین شود.

موضوع دیگر بحث استفاده از گاز ترکمنستان به صورت سوآپ است. در چند سال گذشته به دلایل مختلف ترکمنستان صادرات گاز به ایران را قطع کرد و به نظر می‌رسد یکی از مباحث مهم پزشکیان در این سفر، پیگیری این تبادل گازی بوده است.

از سویی قزاقستان به عنوان عضو کلیدی اوراسیا، نیز برای ایران اهمیت دارد. این کشور می‌تواند نقش مهمی در دسترسی ایران به کشورهای مستقل مشترک‌المنافع آسیای میانه ایفا کند. از این رو کارشناسان این سفر را «فرصتی برای کاهش فشار غرب و افزایش همگرایی اقتصادی» می‌دانند هرچند که اجرایی شدن اهداف این سفر در عمل، منوط به پیگیری ویژه بخش‌های مختلف کشورمان نیز دارد.