، یکی از مهمترین پایه‌های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، «نگاه به شرق» است که در یک دهه اخیر مورد توجه ویژه دستگاه‌های حاکمیتی به خصوص وزارت خارجه و عرصه دیپلماسی اقتصادی قرار گرفته است. در مرکز این رویکرد، تقویت روابط با چین قرار دارد که توان اقتصادی پرشتاب آن، موجب شده تا آمریکا ضمن برشمردن این کشور به عنوان رقیب اصلی خود، تلاش کند تا به هرنحوی با روند توسعه‌ای آن مقابله کند. در همین راستا مناسبات تهران و پکن در یک دهه اخیر به گونه‌ای ریل‌گذاری شد که به امضا توافق جامع ۲۵ ساله و عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای (SCO) در شهریور سال جاری منتهی گردید. این اقدامات دستاوردهای بزرگی برای تهران محسوب می‌شوند تا بتواند از فشار تحریم‌های یکجانبه آمریکا بکاهد.

در همین رابطه در نشست رهبران ۱۰ عضو سازمان شانگهای که در شهریور امسال در تیانجین چین برگزار شد، پزشکیان این سازمان را «سپر دفاعی در برابر تحریم‌ها» توصیف کرد. دستاورد کلیدی این اجلاس، تأسیس «بانک توسعه شانگهای» بود که با سرمایه اولیه ۱۰ میلیارد دلار (سهم چین ۴۰ درصد، ایران و روسیه هر کدام ۱۵ درصد)، پروژه‌های زیرساختی را تأمین مالی می‌کند؛ بانکی که سوئیفت غربی را دور می‌زند و تجارت ایران-چین را از ۳۰ میلیارد دلار در ۲۰۲۴ به ۴۵ میلیارد دلار در ۲۰۲۶ می‌رساند.

افزون براین در نشست مذکور، ۶ پتلفرم جدید چین در حوزه انرژی و فناوری رونمایی شد، که در آن ایران  به عنوان تأمین‌کننده ۲۰ درصد گاز از طریق خط لوله ایران-پاکستان-چین، نقش آفرینی می‌کند. این همکاری‌ها با هدف تقویت پیوندهای اقتصادی پایه‌ریزی شدند.

با توجه به چنین اقداماتی، چینی‌ها با وجود فشارهای تحریمی دولت ترامپ، ورادات نفت از ایران را افزایش دادند. بنا به گزارش سازمان گمرک چین، واردات نفت از ایران در نوامبر ۲۰۲۵ به ۱.۲ میلیون بشکه در روز رسید که این رقم رشد ۱۸ درصدی در سال را نشان می‌دهد. همچنین این مسئله به معنای افزایش درآمد ارزی ایران در سه ماه اخیر است.

نکته دیگر استفاده از ظرفیت بندر اقیانوسی چابهار است که با توجه به معافیت تحریمی آمریکا، این بندر می‌تواند تبدیل به دروازه پروژه «یک کمربند-یک جاده» چین شود. در این خصوص توافققات در ذیل سازمان شانگهای برای اتصال چابهار به راه‌آهن چین-قزاقستان-ایران، زمان حمل کالا از شانگهای به بندرعباس را از ۴۵ به ۲۰ روز کاهش می‌دهد و هزینه‌ها را ۳۰ درصد کم می‌کند.

مجموعه این اقدامات به دیپلماسی چندقطبی ایران جان تازه‌ای بخشیده است. با چنین پتانسیلی ایران می‌تواند تحریم‌های برجامی که در چارچوب اسنپ بک بازگشت را خنثی کند. با توجه به این حرکت گام به گام، سومین نشست کمیته سه‌جانبه ایران، عربستان و چین روز سه‌شنبه (۱۸ آذر) در تهران برگزار شد. با توجه به نقش چین در بهبود روابط ایران و عربستان در دو سال قبل، این کمیته و هماهنگی‌های به دست آمده از آن می‌تواند منفعتی دو برابری برای تهران داشته باشد، از یک سو مناسبات با عربستان را ارتقا دهد و از سویی روابط با چین را تقویت کند. از جمله دستاوردهای این نشست توافق بر تجارت مستقیم بدون واسطه است که می‌تواند این روند حجم مبادلات ایران-عربستان را از ۲.۵ به ۵ میلیارد دلار در دو سال آینده برساند. همچنین مسئله بندر چابهار نیز به عنوان منطقه‌ای برای افزایش سرمایه‌گذاری چینی مورد تأکید قرار داد.

دور چهارم نشست‌های این کمیته قرار است در پکن برگزار شود. با توجه به اهمیت این نهاد در بهبود روابط سیاسی و اقتصادی سه طرف، عراقچی در شبکه ایکس نوشت: «سه کشور مصمم به استفاده از ظرفیت‌های عظیم کمیته برای خدمت به ملت‌ها هستند.» پیام پنهان این نشست‌ها افزایش حضور چین در حوزه خلیج فارس است که خوشایند آمریکا نیست. مسئله دیگر اینکه این نشست، چابهار را به کریدور مشترک ایران، عربستان، چین تبدیل کرد. این بدان معناست که جمهوری اسلامی ایران برخلاف برنامه ترامپ، نه تنها در انزوا باقی نمانده بلکه حضور پررنگی در شکل دادن به تعاملات منطقه‌ای دارد.

اما در خصوص اینکه این روندها به کاهش التهابات بازار و اقتصاد داخلی ایران از جمله نرخ ارز و تورم منجر خواهد شد یا خیر، باید گفت این اقدامات دست‌کم در میان‌مدت اثربخش هستند و تا آن زمان دولت باید بتواند با ابزارهایی که دارد فضای اقتصادی داخلی را بهبود بخشد.