، چند روز قبل مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا به‌همراه همتایان خود از فرانسه، آلمان و انگلیس در تماس تلفنی توافق کردند پایان ماه اوت (۹ شهریور) را به‌عنوان ضرب‌الاجل غیررسمی برای دستیابی به توافق هسته‌ای جدید با ایران تعیین کنند. بنا به گزارش وبسایت خبری آکسیوس در صورت عدم توافق تا پایان مهلت تعیین‌شده، سه قدرت اروپایی قصد دارند سازوکار موسوم به «اسنپ‌بک» را فعال کنند؛ مکانیزمی که به‌طور خودکار همه تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد را که در چارچوب توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ تعلیق شده بودند، بازمی‌گرداند.

اروپا اسنپ‌بک را به‌عنوان ابزاری برای فشار بر ایران در نظر دارد، اما این اقدام ممکن است به جای دیپلماسی، تنش‌ها را تشدید کند. ایران تهدید کرده است که در صورت فعال‌سازی اسنپ‌بک، ممکن است از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خارج شود، که این امر می‌تواند تبعات جهانی داشته باشد. زمان‌بندی اسنپ‌بک حیاتی است، زیرا پس از اکتبر ۲۰۲۵، این مکانیسم عملاً بی‌اثر خواهد شد. اروپا با تهدید اسنپ‌بک و آمریکا با شروط سخت‌گیرانه، به دنبال فشار بر ایران هستند، اما ایران با نمایش توان نظامی و تأکید بر حق غنی‌سازی، نشان داده به دیپلماسی متعهد است.

با این حال به نظر می رسد آلمان، فرانسه و انگلیس بیش از آنکه خواهان از دست دادن کامل ایران باشند، درصدد هستند به نحوی مراوده با تهران را حفظ کنند و در این راستا به امتیازاتی نیز دست یابد. تأکید بر غنی سازی صفر از سوی غرب با رد قطعی از سوی جمهوری اسلامی روبرو می شود. بنابراین اگر امروز غربی ها باز هم فرصتی را برای دیپلماسی باز گذاشته اند و در بین خود به این نتیجه رسیدند که مهلت ۵۰ روزه دیگری به ایران بدهند، با هدف دستیابی به امتیازات از طریق ارعاب و فشار این کار را صورت داده اند.

همانطور که وزارت خارجه کشورمان تأکید کرده، فضای داخلی ایران چنان ملتهب است که کسی جرات حرف زدن از مذاکره را ندارد آنهم اگر شرط این مذاکره، پذیرش از دست دادن توانمندی غنی سازی باشد. با این حال سخنرانی رهبر انقلاب در جمع روئسای دادگستری کشور و مقامات قوه قضائیه که روز چهارشنبه انجام شد، نشان می دهد گزینه دیپلماسی همچنان روی میز است. اما بدون تردید، اروپا نمی تواند از اهرم هسته ای و مکانیسم ماشه از ایران امتیاز اقتصادی بگیرد.

غربی ها شاهد هستند چین روابط تجاری خود را با ایران ادامه و حتی گسترش داده است و آنها از این بازار محروم مانده اند. فعال سازی ماشه در این شرایط، می تواند به معنای اقدامی در جهت جلوگیری از منفعت بردن چین نیز باشد که آمریکا جنگ تجاری را با کلید زده است.  

از این رو بازی با پرونده هسته ای و تهدید به بازگرداندن تحریم ها ابعاد گسترده ای دارد که فراتر از رفع یک تهدید برای صلج جهان است. تأسیسات هسته ای ایران تحت شدیدترین بازرسی ها قرار داشت و عملاً چیزی برا مخفی کردن وجود نداشت. لذا نمی توان برنامه هسته ای ایران را تهدیدی برای صلح و امنیت جهان معرفی کرد.

اما آیا اروپا به اهداف اقتصادی خود می رسد؟ اروپا اگر بخواهد با سیاست فشار به کارش ادامه دهد، هرگز نمی تواند از روابط با ایران به منفعت اقتصادی دست یابد. اما باز بودن مسیر مذاکره این گزینه را امکان پذیر می کند که از طریق گفتگو به توافقی برای تقویت مناسبات تجاری و اقتصادی با اروپا رسید که تضمین شده باشد. در مقابل اروپا دست از فعال کردن ماشه بردارد. تجربه تاریخی نشان می دهد منافع مالی و اقتصادی برای اروپایی ها در اولویت است و اگر در جایی حتی بحث حقوق بشری را پیش می کشند به دلیل مسئله اقتصاد است. بنابراین هنوز راه برای رایزنی و تغییر نظر اروپا در ۵۰ روز آینده وجود دارد.