ایران و تاجیکستان با پروژه‌های مشترک مسیر اقتصاد مقاومتی را گسترش دادند
دیدار سیدعلی مدنی‌زاده وزیر امور اقتصادی و دارایی ایران با امامعلی رحمان رئیس‌جمهور تاجیکستان، در چارچوب «مجمع بین‌المللی سرمایه‌گذاری دوشنبه ۲۰۲۵»، نماد فصل تازه‌ای از همگرایی اقتصادی سبز در منطقه است که تهران از آن برای خنثی‌سازی فشارهای تحریمی استفاده می‌کند.
، روابط اقتصادی ایران و تاجیکستان وارد مرحله جدیدی از همکاری‌های فناورانه و سبز شده است. در جریان سفر رسمی سیدعلی مدنی‌زاده وزیر اقتصاد ایران به تاجیکستان و شرکت در مجمع بین‌المللی سرمایه‌گذاری دوشنبه ۲۰۲۵، دو کشور نقشه راه تازه‌ای برای توسعه سرمایه‌گذاری سبز، تبادل فناوری و اتصال زیرساخت‌های مالی و انرژی تدوین کردند.
دیدار مدنی‌زاده با امامعلی رحمان رئیس‌جمهور تاجیکستان به گفته ناظران، فراتر از یک نشست دیپلماتیک تشریفاتی بود و به‌عنوان بخشی از دیپلماسی مقاومتی اقتصادی ایران برای دور زدن تحریم‌ها و گسترش تجارت منطقه‌ای ارزیابی می‌شود.
ایران و تاجیکستان طی دو سال گذشته با امضای ۲۳ سند همکاری اقتصادی به ارزش حدود نیم میلیارد دلار، پایه همکاری‌های جدید در حوزه‌های غیردلاری، تهاتری و زیرساختی را بنا گذاشته‌اند. هدف این بسته توافقی رسیدن حجم مبادلات به بیش از ۵۰۰ میلیون دلار در سال است که در قالب تسویه ریالی–سامانی و ایجاد حساب‌های مشترک بانکی، مسیر تازه‌ای برای تراکنش‌های مالی کم‌ریسک میان تهران و آسیای مرکزی فراهم می‌کند.
محور سرمایه‌گذاری سبز؛ ستون اقتصادی جدید ایران و تاجیکستان
تمرکز مجمع دوشنبه بر موضوع سرمایه‌گذاری سبز بود؛ حوزه‌ای که ضمن قابلیت جذب سرمایه خارجی، در معرض تحریم‌های مستقیم قرار ندارد. ایران قصد دارد از توان زیرساخت‌های برق‌آبی و خورشیدی تاجیکستان برای اتصال به شبکه انرژی منطقه‌ای بهره گیرد و در پروژه‌هایی نظیر احداث نیروگاه و خطوط انتقال برق مشترک تاجیکستان–افغانستان–ایران همکاری کند. این پروژه‌ها می‌توانند مبادلات انرژی را از مسیرهای غیرتحریمی و حتی در قالب ارز دیجیتال منطقه‌ای مدیریت کنند.
دیجیتالی‌سازی و فناوری؛ سپر نرم برای اقتصاد مقاومتی
در نشست Dushanbe Invest ۲۰۲۵، وزیر اقتصاد ایران از آمادگی کشور برای اجرای پروژه‌های مشترک در حوزه هوش مصنوعی، بلاک‌چین و پرداخت‌های الکترونیک دولتی خبر داد. بر اساس توافق‌های مقدماتی، قرار است پارک فناوری مشترک ایران–تاجیکستان راه‌اندازی شود تا بستر مناسبی برای همکاری‌های نرم‌افزاری و تسویه غیرنقدی درآمدهای فناورانه ایران فراهم گردد؛ حوزه‌ای که خارج از محدوده تحریم‌های مالی سنتی فعالیت می‌کند.
مسیر تجاری جایگزین و توسعه لجستیکی منطقه‌ای
تاجیکستان با موقعیت محصور در خشکی، ایران را دروازه ارتباطی خود به آب‌های آزاد می‌داند. توافق جدید دو کشور شامل استفاده از بنادر چابهار و بندرعباس برای ترانزیت کالاهای تاجیکی است. این مسیر ضمن تقویت کریدور شمال–جنوب، زمینه تهاتر کالایی دوطرفه را نیز فراهم می‌سازد؛ کالاهای ایرانی در مقابل مواد معدنی و محصولات نیروگاهی تاجیکی مبادله خواهند شد.
همکاری در معدن، دارو و کشاورزی؛ کاهش اثر محدودیت‌های ارزی
تاجیکستان با منابع غنی آلومینیوم، طلا و اورانیوم، مقصد تازه‌ای برای پیمانکاران ایرانی در پروژه‌های عمرانی و معدنی شده است. همچنین توافق برای تولید مشترک دارو و کشت فراسرزمینی در اراضی تاجیکستان، سیاست تازه ایران برای جایگزینی صادرات پرریسک با سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی غیرتحریمی محسوب می‌شود. این مدل اقتصادی که پیش‌تر در عراق و قزاقستان آزموده شد، اکنون در تاجیکستان به مرحله نهایی اجرا رسیده است.
همگرایی نهادی؛ سپر چندجانبه اقتصادی در برابر تحریم‌ها
با عضویت مشترک ایران و تاجیکستان در سازمان همکاری شانگهای و اکو، سطح امنیت حقوقی پروژه‌ها افزایش یافته است. این همگرایی سازمانی زمینه جذب سرمایه کشورهای ثالث – از جمله چین و هند – را بدون نیاز به کانال‌های سوئیفت فراهم می‌کند و در قالب تجارت سبز و فناورانه، نقش سپر چندجانبه در برابر تحریم‌های فراملی آمریکا را ایفا خواهد کرد.
تحلیل نهایی؛ الگوی دوشنبه برای اقتصاد هوشمند در تحریم
سخنرانی وزیر اقتصاد ایران در دوشنبه نشان داد رویکرد جدید دولت به تحریم‌ها واکنشی نیست، بلکه تهاجمی و سازنده است. مدل «دوشنبه» به‌عنوان نمونه‌ای از دیپلماسی اقتصادی هوشمند، سه اصل را دنبال می‌کند:
۱. توزیع ریسک و تمرکززدایی از کانال‌های سنتی مالی.
۲. تبدیل صادرات مستقیم به سرمایه‌گذاری متقابل در مقصد.
۳. تمرکز بر اقتصاد سبز و دیجیتال به‌عنوان حوزه‌های غیرتحریم‌پذیر.
بدین‌ترتیب همکاری ایران و تاجیکستان از سطح همکاری دوجانبه فراتر رفته و به بخشی از راهبرد کلان تهران برای طراحی زنجیره مقاومت اقتصادی منطقه‌ای تبدیل شده است. در این چارچوب، تاجیکستان به حلقه طلایی پیوند ایران با آسیای مرکزی و یکی از مسیرهای اصلی خنثی‌سازی محدودیت‌های بین‌المللی بدل می‌شود.
ارسال نظر