، گزارش پنجم «کیفیت اینترنت در ایران» که اخیرا توسط انجمن تجارت الکترونیک تهران منتشر شد، تداوم وضعیت نامطلوب اینترنت در ایران را نشان می‌دهد؛ وضعیتی که به گفته‌ این گزارش ناشی از سه مسئله سرعت پایین، اختلال زیاد و محدودیت است. 

غیر از «محدودیت»‌هایی که از طرف نهادهای بالادستی اعمال می‌شود و «اختلال»‌هایی که بعضا به دلیل کاهش دسترسی به فیلترشکن‌ها حتی از اختیار اپراتورها نیز خارج است، «سرعت پایین» اینترنت مستقیما به ارائه‌دهندگان اینترنت مربوط می‌شود.

از طرف دیگر با ضریب نفوذ بالا و دسترسی گسترده به خدمات نسل‌های نوین ارتباطی از جمله ۴G در شهرها و روستاهای کشور، اما سرعت آپلود و دانلود واقعی کمتر از توانایی قابل استفاده در نسل‌های نوین فناوری ارتباطی (۴G) است؛ به عنوان مثال پینگ بالا از جمله مواردی به شمار می‌رود که زندگی روزمره کاربران عادی را با اختلال مواجه کرده و به کسب‌و‌کارهای اقتصاد دیجیتال ضرر مالی رسانده است.

چند دلیل احتمالی کند بودن سرعت اینترنت در کشور، ناکافی بودن زیرساخت فیبرنوری و در نتیجه انتقال بار ترافیکی به سمت شبکه‌های موبایل، پهنای باند بین‌الملل ناکافی خصوصا به دلیل اجبار در استفاده از فیلترشکن‌ها و گستردگی زیرساخت‌های قدیمی در برخی نقاط کشور است.

دلایلی که با سرمایه‌گذاری جدی در زیرساخت‌های ارتباطی قابل رفع هستند؛ اما چرا تاکنون اپراتورها مانند هر کسب‌و‌کاری که جستجوگر مسیر توسعه است، این مسائل را حل نکرده‌اند تا هم مشترکان راضی‌ باشند و هم نرخ بیشتری جذب کنند؟ 

شاید پاسخ صریح این باشد که توسعه فیبرنوری ، گسترش ۵G و ارتقای تجهیزات مخابراتی نیاز به منابع مالی عظیم دارد و منابع مالی اپراتورها در سال‌های اخیر رو به کاهش بوده است.

برای اثبات این ادعا کافیست جستجویی در گزارش‌های مالی اپراتورهای تلفن همراه داشته باشیم؛ تنها اپراتوری که به واسطه عرضه سهام در بورس به عنوان سهامی عام تلقی می‌شود و صورت‌های مالی خود را به صورت دوره‌ای و شفاف برای سهامداران و جامعه منتشر می‌کند، شرکت ارتباطات سیار ایران است.

گزارش‌های مالی منتشر شده توسط همراه اول در سامانه کدال نشان می‌دهد که علیرغم افزایش درآمد در سال‌های اخیر، درصد سود کاهش داشته است؛ یعنی هرچه جلوتر می‌رویم منابع بیشتری صرف امور روزمره و پایدار نگه داشتن شرایط فعلی می‌شود که با وجود ثبات چندین ساله‌ای تعرفه در حوزه ارتباطات (بیش از یک دهه) توان مالی اپراتورها کاسته شده و برآیند درآمدی آنها صرف امور جاری می‌شود و فرصتی برای سرمایه‌گذاری باقی نمی‌ماند.

با وجود اینکه کشور قادر به ارائه اینترنت باکیفیت است و سرویس‌هایی مانند زیتل یا فیبرنوری مخابرات برای مشتریان مرفه طرفدار پیدا کرده‌اند، هزینه چنین اینترنتی برای بخش زیادی از جامعه بالاست و همین امر باعث می‌شود مشترکان به جای اینترنت ثابت، بیشتر به استفاده از شبکه‌های موبایل گرایش پیدا کنند.

بسته بودن بازار ارتباطات کشور و نبود سرمایه‌گذار خارجی در کنار تعرفه‌های پایین بخش موبایل (سیار) اجازه نمی‌دهد درآمد اپراتورها همپای تورم رشد کند. این در حالی است که بخش عمده هزینه‌های توسعه شبکه‌های موبایل نیز دلاری است (مثل خرید تجهیزات، قطعات و حتی پهنای باند بین‌الملل) و این بخش هم اغلب با توجه به شرایط حاکم بر جامعه با نوسانات شدید و موج صعودی نرخ‌ها مواجه است.

در چنین شرایطی، برای بهبود کیفیت اینترنت و جلوگیری از عقب‌ماندگی بیشتر، باید کاری کرد که اپراتورها دوباره سودده و توانمند شوند. این موضوع می‌تواند از راه‌های مختلف نظیر «تعدیل منطقی تعرفه‌ها»، «کاهش نرخ مالیات دولت از اپراتورها»، «رفع تحریم‌ها و باز کردن اقتصاد کشور برای جذب سرمایه‌گذار خارجی» و... دنبال شود.

در صورتی که هرچه سریع‌تر تصمیمی برای خروج از این وضعیت گرفته نشود، کاربران ایرانی ناراضی‌تر، کسب‌و‌کارهای دیحیتال ضررده‌تر، اپراتورها ورشکسته و کشور عقب‌مانده خواهند شد. رفع موانع و حل مشکلات ارتباطی کشور نه یک انتخاب بلکه یک ضرورت برای جلوگیری از اضافه شدن ناترازی اینترنت به سایر ناترازی‌های متعدد کشور است.