به گزارش خبرنگار خبرگزاری موج، با توجه به اینکه درچند سال گذشته آتش سوزی فردمحور و حریق تعمدی جنگل‌ها با آغاز فصول گرم سال جز لاینفک خاطرات تابستان و رخدادهای ملی در این فصل شده است، این سوال پیش می‌آید که به رغم ثبت جنگل های هیرکانی در  فهرست میراث جهانی یونسکو در تیرماه امسال، اگر حریقی در این جنگل‌ها اتفاق بیفتد تکلیف چیست؟! و آیا اساسا برنامه ای جهت پیشگیری و مقابله با حریق در جنگل های هیرکانی وجود دارد؟

چرا که طبق قوانین یونسکو اگر آثار ثبت شده در این سازمان به تعمد مورد تخریب واقع شود یا عوامل محیطی چون ساخت و سازهای شهری یا حریق احتمالیِ موردِ بحث؛ ماهیت این آثار را تحت الشعاع قرار دهند، از  حمایت فهرست میراث جهانی یونسکو محروم خواهند شد!

 لذا با در کنار هم قرار دادن این فاکتورها و لحاظ چنین معادله‌ای که هنوز برنامه ای مشخص درباره آن اعلام نشده، خبرنگار موج با معاون سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری در اینباره گفتگو کرد.

محمد حسن طالبیان در گفتگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری موج ، در خصوص شرح وظیفه اطفاحریق و محافظت از جنگل ها و مراتع گفت: در واقع دستگاه های اجرایی در کشور ما که می‌توانند در حوزه مدیریت حفاظت با همکاری جوامع محلی از حریق و آتش سوزی جنگل‌ها مانور دهند، یکی سازمان حفاظت محیط زیست است و دیگری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری. این دو سازمان سازمان های اجرایی هستند که در مورد مدیریت، نظارت و مشارکت جویی از جامعه محلی از جمله کنترل و مقابله با حریق جنگل‌ها به همراه سایر دستگاه های مدیریت بحران شرح وظایفی دارند.

* مقابله با حریق در جنگل ها مستقیما به سازمان میراث فرهنگی بر نمی‌گردد

وی با بیان اینکه خود موضوع آتش سوزی در جنگل‌های هیرکانی از حساسیت بالایی برخوردار است، گفت: در صورت رخداد حریق بدون پیشگیری و مدیریت در جنگل های هیرکانی، شأن فرهنگی و حفاظتی ما به عنوان کشوری صاحب فرهنگ که 24 اثر ثبت شده ملی را در این سازمان دارد، خدشه دار خواهد شد. لذا مقابله با مقوله حریق تنها به عهده سازمان میراث فرهنگی نیست و باید تمام دستگاه های متولی در این خصوص احساس مسئولیت کنند و برنامه ارائه دهند. گرچه ما به رغم آنکه مسئولیت مستقیم در این زمینه نداریم اما مدتی است در حوزه حفاظت از جنگل های هیرکانی کارهایی را انجام داده ایم.

* جهت مدیریت بحران در جنگل های هیرکانی برنامه ای در دست تدوین داریم

معاون سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به تدوین برنامه‌ای در این خصوص توضیح داد: ما در حال حاضر در معاونت میراث فرهنگی سازمان برنامه‌ای مدون را در چارچوب مدیریت بحران‌هایی از جمله حریق و آتش سوزی در جنگل‌های هیرکانی آماده کرده‌ایم که البته هنوز جزییات آن به اتمام نرسیده است.

* اولویت اول آموزش و ترویج و مشارکت جویی از جامعه محلی است

وی در ادامه خاطر نشان کرد: در برنامه مدیریت بحران در جنگل‌های هیرکانی تمام موارد پیش‌بینی شده است. لذا اولویت ما در پیشگیری از وقایعی چون حریق جنگل‌هاست و در اولویت بعدی بر آنیم تا خدای ناکرده در صورت رخداد حریق و آتش سوزی این اتفاق مدیریت و مهار بحران سریع آن در کمترین زمان ممکن صورت بگیرد.

* خط مقدم مقابله با آتش سوزی جنگل‌های هیرکانی مردم محلی هستند

طالبیان ادامه داد: در این برنامه خط مقدم مقابله با آتش سوزی جنگل های هیرکانی خود مردم محلی هستند که البته قبل از آن باید از اهمیت نعمتی چون جنگل‌های هیرکانی که محیط‌زیست و محل تولد و زندگی و مرگ آنها و اجدادشان بوده آگاه شوند و حفظ این جنگل‌ها را مثل حفظ جان شیرین خود و خانواده خود بدانند که در این زمینه هم برنامه‌هایی داریم.

* سازمان های محلی باید بحران اولیه را مدیریت کنند

در مراحل بعدی ارگان‌ها و سازمان‌های محلی همچون شوراهای شهر و روستا باید با مراکز مدیریت بحران و سازمان های مرتبط با بحران همچون آتش‌نشانی‌ها، هلال‌احمر و سازمان حفاظت‌ محیط زیست و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، دهداری ها و بخشداری ها و... ارتباط بگیرند و مقدمات حضور نیروهای اطفا حریق در منطقه‌ای که حریق در آنجا روی داده را فراهم کنند.

* مدیریت بحران از سطح مسئولان محل و روستا تا سطوح مدیریت ملی

وی در ادامه اظهاراتش متذکر شد: در این برنامه ای که در رابطه با مدیریت بحران در جنگل های هیرکانی در حال تدوین است با نگاهی به مدیریت بدنه بحران توسط مسئولان ملی، مسئولان استانی و مسئولان شهری و روستایی پیش بینی شده است.

* باید هزینه‌های مدیریت بحران در جنگل های هیرکانی در بودجه کشور گنجانده شود

معاون سازمان میراث فرهنگی در خصوص بودجه و اعتباراتی که در این خصوص باید تخصیص یابد گفت: انشالله باید به تدریج هزینه‌های مدیریت بحران در جنگل های هیرکانی در بودجه های کشور گنجانده شود که بتوان در مرحله بعد به لحاظ تجهیزاتی و هم به لحاظ عملیاتی از این ردیف بودجه هزینه کرد و مساله امنیت و حفاظت از جنگل های هیرکانی را به لحاظ تهیه تجهیزات ایمنی و عملیاتی عملا آغاز کرد.

* آگاهی بخشی و ترویج فرهنگ رفتار با طبیعت مهمترین رکن مقابله با بحران

وی در بخش دیگری از اظهاراتش در رابطه با یکی از الزاماتی که بشدت جای خالی آن احساس می شود گفت: آگاهی بخشی و ترویج فرهنگ رفتار با طبیعت یکی از الزاماتی است که نه تنها به عهده سازمان میراث فرهنگی است بلکه به تمام دستگاه ها و ارگان های دولتی و غیردولتی مربوط می شود.

* رسانه ها باید در جبهه فرهنگ سازی و آگاهی بخشی نقش بی‌بدیلی ایفا کنند

طالبیان در ادامه تصریح کرد: در راس مقوله فرهنگ رفتار با طبیعت؛ رسانه‌ها باید در جبهه فرهنگ سازی و آگاهی‌بخشی، نقش بی‌بدیلی ایفا کنند. چرا که جنگل‌های هیرکانی به لحاظ زیبایی یکی از عجایب دنیا محسوب می‌شود که اگر خدای ناکرده حتی بخشی از آن به هر طریق ممکن از جمله حریق و آتش سوزی از بین برود، دیگر امکان احیا و مرمت وجود ندارد و ما این موهبت بی‌نظیر خدادادی را از دست داده‌ایم. ضمن آنکه همانطور که قبلا گفتم شان فرهنگی کشورمان هم خدشه دار خواهد شد. لذا باید این وظیفه را با عشق به انجام رساند و به چشم یک تکلیف ملی به آن نگریست.

* ساکنان هیرکانی باید با جان و دل از بهشت محل زندگی خود محافظت کنند

معاون میراث فرهنگی خطاب به مردم محلی پنج استانی که به هر طریقی در مجاورت و همسایگی جنگل‌های هیرکانی زندگی می‌کنند گفت: همیشه آتش‌نشان‌ها به مردم توصیه می‌کنند که در زمان آتش‌سوزی قبل از آتش‌نشانان یا هر نیروی امدادی دیگری که به کمک طلبیده‌اند، خود آنها باید دست به کار شده و از گسترش آتش‌سوزی جلوگیری کنند. چرا که باید در مقوله حریق و بحران کار اصلی را خود صاحب خانه انجام دهد و همسایگان هیرکانی که در واقع صاحب خانه هستند، باید با جان و دل از بهشت محل زندگی خود محافظت کنند.     

*در صورت رخداد حریق مردم محلی باید مهمترین کار را انجام دهند

بنابراین به مردم و جامعه محلی که در جغرافیای جنگل‌های هیرکانی زندگی می‌کنند توصیه می‌کنم که در صورت رخداد حریق و آتش‌سوزی در جنگل؛ خود آنها باید مهمترین اقدامات را انجام دهند. گرچه با حاضر شدن برنامه مدیریت بحران در جنگل‌های هیرکانی؛ در این خصوص توضیحات کافی در اختیار این هموطنان قرار خواهد گرفت. ضمن اینکه این توصیه می‌تواند خطاب به تمام افرادی باشد که به نوعی در مجاورت جنگل و طبیعت زندگی می‌کنند و جنگل در واقع خانه اصلی آنها محسوب می شود.

* مردم محلی بزرگترین حافظان محیط و جغرافیای زندگی خود هستند

طالبیان در ادامه این بحث عنوان کرد: بهتر است همه ما در مراقبت از طبیعت و داشته‌های فرهنگی و تاریخی‌مان پیشگیری را مقدم بر هر امر دیگری بدانیم. مثلا اگر مردم منطقه هیرکانی با ملاطفت بیشتری با جنگل و درخت و مرتع برخورد کنند و این شیوه برخورد را به گردشگران و افراد بیگانه‌ای که شاید خیلی از رفتار با طبیعت بهره نبرده باشند، منتقل کنند، هرگز بحران‌های فردمحور رخ نخواهد داد. در اینجا منظور ما از بحران؛ مقوله‌ای چون زلزله یا بحران‌هایی نیست که بشر در رخداد آنها نقشی ندارد. بلکه بحران در این بحث حوادث فردمحور و گاه تعمدی است که توسط انسان رقم می‌خورد. مثل پرتاب کردن یک فیلتر سیگار روشن در جنگل. با آنکه طرف احتمال می‌دهد این اتفاق ممکن است موجب حریق در جنگل شود، اما باز با این وجود بی مبالاتی می‌کند.

بنابراین خود مردم محلی بزرگترین فرهنگ سازان و حافظان محیط و جغرافیای زندگی خود هستند که در اینجا مردم محلی ساکن در حواشی و بطن جنگل های‌هیرکانی هم از این قوانین نانوشته مستثنی نیستند.

* یادآوری

در پایان لازم به یاد آوری است که در چهل و سومین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در باکو پایتخت جمهوری آذربایجان، جنگل‌های هیرکانی که از آستارا در شمال استان گیلان تا گلی داغ در شرق استان گلستان کشیده شده و با پنج استان همجوار و همسایه ‌است، با نظر موافق اعضای کمیته در تاریخ ۱۴ تیر ۱۳۹۸ در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت.

جنگل های هیرکانی بیست و چهارمین مورد از میراث تاریخی و طبیعی ایران است که در فهرست یونسکو جای می‌گیرد./