، طی روزهای اخیر، اظهارات سخنگوی دولت درباره انحلال سازمان ملی هوش مصنوعی و تبدیل آن به یک ستاد، بار دیگر بحث‌ها پیرامون نحوه حکمرانی فناوری‌های نوظهور در کشور را به صدر اخبار بازگرداند. تغییری که از نظر دولت، نه‌تنها یک عقب‌گرد نیست، بلکه گامی در جهت چابک‌سازی و جلوگیری از بزرگ شدن بدنه دولت ارزیابی می‌شود.

تغییر در ساختار، ثبات در راهبرد؟

فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، هفته گذشته اعلام کرد: تشکیل سازمان ملی هوش مصنوعی به دلیل افزایش حجم دولت منتفی شد و به‌جای آن، ستادی ذیل معاونت اول ریاست‌جمهوری با دبیری معاونت علمی شکل گرفته است.

این اظهارات در شرایطی مطرح می‌شود که سازمان مذکور در ابتدای دولت سیزدهم با هدف ایجاد متولی واحد برای سامان‌دهی حوزه راهبردی هوش مصنوعی تأسیس شده بود.

اما آن‌گونه که سخنگوی دولت تأکید می‌کند، فلسفه وجودی هر سازمانی باید تحقق یک هدف مشخص باشد و از آن‌جایی که اضافه شدن سازمان‌های جدید، به بزرگ شدن و کندی بدنه اجرایی منجر می‌شود، در نهایت تصمیم بر آن شد که ساختار چابک‌تری جایگزین شود.

چالش‌های ساختاری؛ دلیل انحلال یا مانع توسعه؟

بررسی‌ها نشان می‌دهد سازمان ملی هوش مصنوعی در همان بدو تأسیس با چالش‌های متعددی مواجه بود؛ از جمله نبود اساسنامه مشخص، محدودیت‌های بودجه‌ای، و ناهماهنگی میان دستگاه‌های ذی‌ربط. این عوامل موجب شد عمر این نهاد کوتاه باشد و مسئولیت‌های آن به ستاد هوش مصنوعی در معاونت علمی ریاست‌جمهوری منتقل شود.

هماهنگی بین‌دستگاهی اولویت در حکمرانی هوش مصنوعی است

در همین زمینه، حسین افشین، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور، در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری موج به تبیین دلایل این تغییر ساختار پرداخت.

وی با اشاره به سیر ۷۰ ساله پیشرفت هوش مصنوعی در جهان، گفت: از سال ۲۰۱۰ شتاب تحولات در این حوزه افزایش یافته و کشور ما نیز نیازمند ساختاری چابک، دارای منابع مالی کافی و قدرت اجرایی بالا است تا بتواند خلأهای موجود را پوشش دهد.

افشین در ادامه با اشاره به وضعیت موجود، تأکید کرد: در حال حاضر کار در قالب هماهنگی‌های بین‌دستگاهی پیش می‌رود و بسیاری از نهادها به‌تدریج در حال راه‌اندازی معاونت یا دبیرخانه تخصصی هوش مصنوعی هستند.

به باور این مقام مسئول، ایجاد سازمان مستقل در شرایط فعلی می‌تواند منجر به تداخل عملکردی و اصطکاک میان دستگاه‌ها شود. بر همین اساس، مسیر فعلی به‌صورت ستادی دنبال می‌شود تا در صورت بلوغ این ساختار، امکان ارتقاء آن به سطح سازمانی فراهم گردد.

وی همچنین با انتقاد از تمرکز بر ساختار به‌جای نتیجه‌گرایی افزود: ما معمولاً ابتدا ساختار را ایجاد می‌کنیم و سپس انتظار عملکرد داریم، در حالی که باید تمرکز اصلی بر خروجی‌ها باشد.

به گفته افشین، ارزیابی دقیق عملکرد دولت در حوزه هوش مصنوعی طی سال‌های اخیر و برنامه‌ریزی آینده‌نگرانه، از اهمیت بالاتری نسبت به شکل نهاد اجرایی برخوردار است.