، دو سال از حمله حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ می‌گذرد و این درگیری که به سرعت به جنگی تمام‌عیار در غزه تبدیل شد، که اکنون وارد سومین سال خود شده است. در حالی که اسرائیل همچنان به عملیات نظامی در غزه ادامه می‌دهد، هزینه‌های این جنگ نه تنها بر اقتصاد این رژیم سایه افکنده، بلکه جبهه‌های جدیدی را در یمن و کرانه باختری باز کرده و زندگی صدها هزار نفر را در شمال و جنوب اسرائیل مختل کرده است. با این حال، در میان این تاریکی، نشانه‌هایی از آغاز روند صلح ظاهر شده که می‌تواند این نبرد بی‌پایان را به پایان برساند به ویژه با دخالت مستقیم دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا.

طبق آخرین گزارش اعلامی وزارت دارایی اسرائیل، هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم جنگ غزه تاکنون به حدود ۴۷ میلیارد دلار رسیده است، که شامل مخارج نظامی، جبران خسارت‌های زیرساختی و حمایت از آوارگان می‌شود. این رقم، که معادل بیش از ۱۷۰ میلیارد شِکِل (واحد پول اسرائیل) است، فشار سنگینی بر بودجه عمومی وارد کرده و منجر به افزایش کسری بودجه شده است.

دولت اسرائیل در اوت ۲۰۲۵ (مرداد) بودجه سالانه خود را حدود ۹ میلیارد دلار افزایش داد تا هزینه‌های جنگ را پوشش دهد، و هدف کسری بودجه را از ۴.۲ درصد تولید ناخالص داخلی (GDP) به ۵.۲ درصد رساند. تحلیل‌گران هشدار می‌دهند که این کسری ممکن است تا پایان سال جاری به ۶ تا ۷ درصد GDP برسد، که این امر بدهی عمومی اسرائیل را به بیش از ۷۰ درصد تولید ناخالص داخلی نزدیک می‌کند. همچنین رشد اقتصادی اسرائیل در سال جاری تنها ۰.۹ درصد پیش‌بینی شده، در حالی که پیش از جنگ به ۳ درصد می‌رسید. این وضعیت، اسرائیل را در آستانه انزوای مالی بین‌المللی قرار داده و سرمایه‌گذاری خارجی را کاهش داده است.

در کنار این مشکلات جنگ غزه و کشیده شده شدن حزب الله به این درگیری، مناطق شمالی و جنوبی اسرائیل را نیز به میدان درگیری تبدیل کرد. در شمال، درگیری‌های مداوم با حزب‌الله لبنان منجر به تخلیه اجباری ده‌ها شهرک شده، در حالی که در جنوب، حملات راکتی حماس همچنان تهدیدکننده است. طبق آمار مقامات اسرائیلی، بیش از ۱۰۰ هزار نفر در سراسر اسرائیل به عنوان آواره داخلی در این دو سال جابه‌جا شدند که بیشتر آن‌ها از مناطق مرزی شمالی (مانند کِریات شِمُنا) و جنوبی (نزدیک غزه) هستند.

در شمال، حدود ۶۰ هزار نفر از اواخر ۲۰۲۳ آواره شده‌اند و هنوز نتوانسته‌اند به خانه‌های خود بازگردند، در حالی که در جنوب، بیش از ۴۰ هزار نفر از شهرک‌های اطراف غزه (مانند سدِرُوت) همچنان در هتل‌ها و مراکز موقت اسکان داده شده‌اند. سازمان ملل متحد گزارش داده است این آوارگی‌ها منجر به اختلال در آموزش، بهداشت و اقتصاد محلی شده و خسارت‌های زیرساختی به ارزش میلیاردها شِکِل وارد کرده است. در همین راستا همچنان بسیاری از خانواده‌ها اکنون با بحران روانی و اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کنند، و بازگشت به خانه‌ها به دلیل تهدیدهای مداوم، نامعلوم است.

نکته قابل تأمل اینکه یکی از تبعات غیرمنتظره جنگ غزه، باز شدن جبهه‌ای جدید از سوی یمن بوده است. گروه حوثی‌های یمن، در حمایت از فلسطینی‌ها از اواخر ۲۰۲۳ حملات پهپادی و موشکی خود را علیه اسرائیل افزایش دادند و این حملات در سال ۲۰۲۵ شدت بیشتری گرفته است. در همین خصوص چندی قبل، یک پهپاد حوثی به هتلی در شهر جنوبی ایلات اصابت کرد و ۲۲ نفر را زخمی کرد. در روزهای اخیر، ارتش اسرائیل چهار پهپاد حوثی را در عرض یک ساعت رهگیری کرد، و یک موشک بالستیک دیگر نیز بدون آسیب رهگیری شد. این حملات، که اغلب به تلافی عملیات اسرائیل در غزه صورت می‌گیرد، کشتیرانی دریای سرخ را مختل کرده و هزینه‌های امنیتی اسرائیل را دوچندان کرده است.

در کنار این تحولات، کرانه باختری نیز از تبعات جنگ غزه در امان نمانده و شاهد افزایش ناآرامی‌ها و فعالیت‌های مسلحانه است. ارتش اسرائیل در ماه‌های اخیر چندین انبار تولید موشک‌های دست‌ساز را در این منطقه کشف کرده است. از جمله در هفته گذشته در نزدیکی رام‌الله ده‌ها قطعه راکتی و دو موشک کامل (بدون کلاهک جنگی) کشف شد. همچنین یک موشک دست‌ساز هم در تولکرم پیدا و خنثی گردید. مقامات امنیتی اسرائیل این مسائل را نشانه‌ای از «تهدید رو به افزایش» در کرانه باختری علیه خود می‌دانند. از سویی بنا به گزارش سازمان ملل متحد از ابتدای ۲۰۲۵، نزدیک به ۷۵۰۰ حمله اسرائیلی به شهرها و روستاهای فلسطینی در کرانه باختری صورت گرفته، که این امر تنش‌ها را تشدید کرده است.

در میان این چالش‌ها، دومین سالگرد حمله حماس با نشانه‌هایی از تغییرات میدانی همراه شده است: آغاز مذاکرات غیرمستقیم صلح میان حماس و اسرائیل در مصر، بر اساس طرح ۲۰ ماده‌ای دونالد ترامپ. این طرح، که ترامپ آن را «فرصت طلایی برای پایان جنگ» توصیف کرده، شامل آتش‌بس فوری، بازگشت گروگان‌ها و بازسازی غزه تحت نظارت بین‌المللی است، اما اجازه می‌دهد نیروهای اسرائیلی موقتاً در غزه بمانند.

روز نخست مذاکرات در قاهره، دوشنبه (۱۴ مهر) به پایان رسید، و حماس به آتش‌بس اولیه موافقت کرده اما بر مذاکره جزئیات اصرار دارد. ترامپ، که از زمان بازگشت به کاخ سفید در ژانویه ۲۰۲۵ شخصاً در تماس با نتانیاهو و رهبران عرب بوده تا حمایت منطقه‌ای برای پایان دادن به این جنگ به شیوه خود را جلب کند. در همین راستا در حالی که اسرائیل این درگیری را «دفاعی» توصیف می‌کند، منتقدان بین‌المللی بر لزوم آتش‌بس فوری در دوران مذاکرات تأکید دارند.

واقعیت امر این است تحمیل هزینه‌های جنگ بر اقتصاد اسرائیل و عدم موفقیت این رژیم در یافتن اسرایش در نوار غزه و همچنین نابودی حماس، باعث شد تا اسرائیلی‌ها با طرح ترامپ همراه شوند. گفتنی است در حالی که تمام تمرکز اسرائیل بر تصرف شهر غزه اختصاص یافته بود و حماس از همه سو زیر آتش قرار داشت، این گروه موفق می‌شد راکت‌هایی را به سمت شهرهای مرزی اسرائیل پرتاب کند. پرتاب پنج راکت در یک روز، مؤید حفظ توانمندی نظامی حماس و مقاومت فلسطین علیرغم همه این فشارهاست. بنا به ارزیابی نهادهای اسرائیلی، تصرف شهر غزه دست‌کم ۳۰ میلیارد دلار هزینه به همراه داشت و حداقل ۶ ماه طول می‌کشید. این در حالی بود که رئیس ستاد کل ارتش اسرائیل نیز از موفقیت این طرح مطمئن نبود و تا آخرین لحظه پیش از شروع نبرد زمینی، با آن مخالفت می‌کرد. بنابراین باید گفت اسرائیل و البته شخص نتانیاهو در چنین فضایی، پذیرفت طرح ترامپ آنها را از این نبرد نجات دهد و باعث شد اسرای اسرائیلی آزاد شود.