، پیشنهاد مکتوب آمریکا به جمهوری اسلامی ایران روز شنبه از طریق وزیر خارجه عمان به دست عراقچی رسید. در این متن، آمریکا به توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم در ایران و ایجاد کنسرسیومی منطقه‌ای برای تولید برق هسته‌ای با مشارکت ایران، عربستان سعودی، دیگر کشورهای عربی و خود آمریکا اشاره کرده است. در واکنش به ارسال این متن، وزیر أمور خارجه کشورمان اعلام کرد ایران «در چارچوبِ اصول، منافع ملی و حقوق مردم» به این پیشنهاد پاسخ خواهد داد.

این در حالی ست که مسئله حفظ توانمندی غنی سازی در ایران جزو خطوط قرمز جمهوری اسلامی است و آن را حقی غیرقابل‌چشم‌پوشی می داند. در این راستا وزارت خارجه تأکید دارد ایده کنسرسیوم نمی‌تواند جایگزین غنی‌سازی در داخل ایران شود. زیرا حفظ این صنعت در اولویت قرار دارد. در این خصوص محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی عنوان کرده است: « بدون غنی‌سازی، چرخه سوخت کامل نمی‌شود و امکان انجام تحقیقات پیشرفته نیز از بین می‌رود. فرایند جداسازی ایزوتوپ‌ها، که پایه تولید رادیوداروها، تجهیزات ابزار دقیق هسته‌ای و سایر محصولات راهبردی در حوزه سلامت و صنعت است، بدون غنی‌سازی ممکن نیست. دستیابی به فناوری غنی‌سازی، نه‌تنها ضرورتی فنی، بلکه یک راهبرد ملی برای ارائه خدمات علمی و فنی در بخش‌های گوناگون کشور است.»

براین اساس اختلاف میان تهران و غرب پایه ای است. جمهوری اسلامی ایران معتقد است بر اساس پیمان عدم اشاعه (NPT) حق دارد چرخه کامل تولید سوخت هسته‌ای از جمله غنی‌سازی اورانیوم را در اختیار داشته‌باشد و مادامی که از مواد غنی‌شده و شکاف‌پذیر برای مصارف صلح‌آمیز استفاده می‌کند، هیچ طرفی حق ممانعت از استمرار فعالیت‌های غنی‌سازی ایران ندارد. برای ایران، ایده کنسرسیوم راهکاری است که اجازه می‌دهد کشورهای خارجی نمایندگی در فرآیند غنی‌سازی اورانیوم ایران داشته‌باشند و از این طریق با حضور کارشناسان و مدیران غیرایرانی، تضمین‌های بیشتری در مورد صلح‌آمیز بودن فرآیند چرخه سوخت هسته‌ای در ایران ایجاد شود. برای طرف غربی اما ایده کنسرسیوم، راهکاری برای تطمیع ایران برای خارج کردن تاسیسات غنی‌سازی از مرزهای ایران است.  از نظر آمریکا، ایران برای تامین سوخت هسته‌ای مورد نیاز خود، به راحتی می‌تواند این سوخت را از خارج از کشور وارد کند و نیازی به در اختیار داشتن چرخه سوخت هسته‌ای در خاک خود ندارد.

گفتنی است ایده تاسیس کنسرسیوم غنی‌سازی و بازفرآوری سوخت هسته‌ای قدمتی به اندازه عمر برنامه هسته‌ای ایران دارد. نخستین بار در اواخر دهه ۱۹۷۰ بود که دولت جرالد فورد، در مذاکره با حکومت پادشاهی ایران پیشنهاد داده‌بود که ایران برنامه خود برای ایجاد تاسیسات بازفرآوری سوخت هسته‌ای که توانایی تولید پلوتونیوم قابل استفاده در سلاح هسته‌ای داشت، در قالب یک کنسرسیوم منطقه‌ای در پیش بگیرد. در آن زمان هم آمریکا نسبت به ماهیت برنامه هسته ای ایران نگران بود.

پس از انقلاب اسلامی در ایران، همان وضعیت و راهبرد در قبال صنعت هسته ای ایران ادامه یافت. از این رو ایده کنسرسیوم بار دیگر در نیمه‌های دهه ۸۰ با پیشنهاد علی لاریجانی، دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی احیا شد. اما باز هم نقطه اختلافی میان ایران و غرب، محل قرار گرفتن تاسیسات غنی‌سازی اورانیوم بود. در آن دوران حتی کشورهای عربی منطقه هم ایده کنسرسیوم را به صورت جدی مورد بحث قرار دادند. سال ۱۳۸۶، سعود الفیصل، وزیر خارجه وقت عربستان سعودی ایده ایجاد تاسیسات غنی‌سازی اورانیوم در خاک یک کشوری بی‌طرف مانند سوییس با مشارکت ایران و کشورهای جنوب خلیج فارس را مطرح کرد که مثل همیشه به دلیل اختلاف نظر در مورد محل قرار گرفتن تاسیسات با مخالفت ایران مواجه شد.

سال ۱۳۸۹ ایران تا حدی از موضع خود کوتاه آمده‌بود و علی اکبر صالحی، رئیس وقت سازمان انرژی اتمی، پیشنهاد دو پاره کردن تاسیسات غنی‌سازی را مطرح کرد. بر اساس پیشنهاد صالحی، بخشی از تاسیسات غنی‌سازی در خاک ایران و بخشی از آن در خاک روسیه قرار می‌گرفت و به صورت یک کنسرسیوم مشترک میان ایران و روسیه برنامه غنی‌سازی اورانیوم ایران در دو نقطه مدیریت می‌شد.  در آن دوران مسکو که در جبهه غرب قرار داشت، با این ایده مخالفت کرد و سرگی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه در مورد «نیت‌های ایران از این پیشنهاد» ابراز تردید کرد.

بنابراین ایده کنسرسیوم امری مسبوق به سابقه است و امروز هم بنا به شرایط موجود دوباره مطرح شده بلکه راهکاری برای عبور از اختلافات باشد. اما با توجه به تفاوت نیات، بعید است این ایده باز هم در این برهه تاریخی راهگشا باشد.