، تاریخچه تهدید جمهوری اسلامی ایران از سوی غرب برای تحریم و انزوا به بهانه برنامه هسته‌ای، به دهه اول قرن بیست و یک برمی‌گردد. در آن زمان بارها و بارها مذاکرات فشرده‌ای بین نمایندگان ایران و اروپا برگزار شد اما در نهایت در سال ۲۰۰۹ روند اعمال تحریم‌هایی تحت قطعنامه‌های مصوب سازمان ملل علیه کشورمان شروع گردید. در آن برهه با همراهی چین و روسیه، غرب توانست شش قطعنامه به تصویب برساند که در نتیجه‌اش تحریم‌هایی علیه سیستم مالی-بانکی، توانمندی نظامی و تجارت ایران برقرار شد. این تحریم‌ها، افزون بر تحریم‌های یکجانبه آمریکا بود.

در آن زمان احمدی نژاد در ایران رئیس جمهور بود و پس از وی با آمدن روحانی به مسند قدرت، دولت جدید تصمیم گرفت روند تازه‌ای از گفتگوها را با غرب برای برداشته شدن این تحریم‌ها ازسر بگیرد. نتیجه آن هم برجام شد که البته اگرچه براساس یک زمان‌بندی پنج و ده ساله تحریم‌های اعمال شده، برداشته می‌شد اما سازوکاری تحت عنوان مکانیسم ماشه نیز در آن گنجانده شد که امروز همان ساز و کار در روزهای پایانی و انقضای برجام، تبدیل به اهرمی برای فشار بر تهران شده است.

در ده سالی که از امضای برجام در سال ۲۰۱۵، می‌گذرد آمریکا این توافق را ترک کرد و اروپا هم به تهداتش عمل نکرد. این در حالی بود که جمهوری اسلامی برای نشان دادن حس نیتش حتی گام‌های اضافه‌ای هم برداشته بود. پس از اثبات بی‌عملی غرب، ایران تصمیم گرفت به منوال قبل از برجام برنامه هسته‌ای خود را پیش ببرد. با وجود این تصمیم و اقداماتی که صورت گرفت، اما حتی یکبار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارشی ارائه نکرد که نشان دهد ایران از برنامه هسته‌ای انحراف دارد و به سمت سلاخت سلاح هسته‌ای پیش می‌رود.

در ماه‌های پایانی اعتبار قطعنامه ۲۲۳۱ که برجام بر آن استوار است، اروپا با همکاری پشت پرده با دولت ترامپ تصمیم گرفت تهران را تحت فشار بگذارد که یا باید مسائلی مانند موضوعات منطقه‌ای و موشکی هم مورد مذاکره قرار بگیرد و یا ما به دلیل عدول ایران از تعهداتش در حوزه‌ای هسته‌ای، قطعنامه‌های شش گانه تحریمی سازمان ملل را در چارچوب فعال کردن مکانیسم ماشه/اسنپ بک برمی‌گردانیم.

این فشارها علی‌رغم شش دور گفتگو با اروپا و پنج دور گفتگو با آمریکا که البته دور ششم آن با حمله نظامی اسرائیل اجرایی نشد، تا امروز ادامه دارد. اگر تا ۲۶ مهر (۱۸ اکتیر) اروپا از این سازوکار استفاده نکند، هرگز دیگر جهان قادر نیست به بهانه‌های مختلف ایران را تحت فشار تحریم‌های گسترده سازمان مللی و ذیل فصل هفتم قرار دهد. زیرا روسیه و چین نشان داده‌اند دیگر حاضر نیستند همسو با اروپا و آمریکا در شورای امنیت بر ضد ایران موضع بگیرند.

در این اثنا ششم شهریور، سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان «ابلاغیه» فعال‌سازی مکانیسم پس‌گشت (اسنپ‌بک) را به شورای امنیت ارسال کردند. این بدان معناست که هر زمان رئیس شورای امنیت که اکنون این مسند برای یک دوره شش ماهه در اختیار کره جنوبی است، این ابلاغیه را که تبدیل به قطعنامه کرده به رای بگذارد، از فردای آن روز تحریم‌های سازمان مللی علیه ایران اعمال می‌شود

هرچند مقامات کشورمان از جمله نمایندگان مجلس بارها اعلام کرده‌اند، این تحریم‌ها به مراتب کمتر از تحریم‌های یکجانبه آمریکاست، اما اثر روانی چنین اقدامی را حداقل در بازار داخلی ایران نمی‌شود، دست‌کم گرفت. در چنین فضایی که مهلت کمی تا ۲۶ مهر باقی مانده، روز چهارشنبه (۲۶ شهریور) عراقچی به صورت تلفنی با وزرای خارجه تروئیکای اروپا و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفتگو کرد. این صحبت با هدف تعدیل مواضع طرفین صورت گرفت هرچند که کارشناسان سیاسی امیدی به تغییری آنها نداشتند.

نکته مهم پس از این گفتگو، توئیت وزیرخارجه انگلیس بود. ایوت کوپر در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «همراه با همتایان اروپایی‌ام با سیدعباس عراقچی گفت‌وگو کردم تا بار دیگر نگرانی‌ها درباره برنامه هسته‌ای ایران را تکرار کنم. انگلیس همچنان متعهد به دیپلماسی است اما ایران گام‌های لازم را برای جلوگیری از بازاعمال تحریم‌ها برنداشته است. ما به اقدام عملی نیاز داریم.»

این پیام مهر تآییدی بر این بود که توافق قاهره میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی امضا شد و براساس آن شیوه جدیدی از همکاری دو طرف پس از تعلیق بازرسی‌ها در نتیجه تجاوز نظامی اسرائیل و آمریکا به سایت‌های هسته‌ای به دست آمد، از دید اروپا کافی نیست! بنا به اظهارات اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه، اروپا اگر این توافق را مبنا نداند در واقع به دنبال بهانه‌گیری است.

البته مشخص است که غرب تلاش می‌کند از فشار اقتصادی و تحریم علیه ایران به عنوان آخرین ابزار برای تغییر رویکرد تهران در حوزه منطقه، توانمندی موشکی و هسته‌ای استفاده کند. در همین حال شاهد هستیم مقامات آمریکا یک روز قبل از گفتگوی تلفنی مذکور، ادعا کردند جمهوری اسلامی ایران نباید هیچ نوع موشکی داشته باشد!

بنابراین با توجه به مطالبات و شروط غرب برای رسیدن به تفاهم در حوزه هسته‌ای، باید گفت تعدیل و تغییر مواضع دو طرف دور از انتظار است و از این رو می‌توان گفت باید منتظر اجرای اسنپ بک باشیم هرچند که بقایی، سخنگوی وزارت خارجه در پاسخ به خبرنگار سیاسی خبرگزاری موج تأکید کرد «ما تا آخرین لحظه از هیچ تلاشی فروگذار نخواهیم کرد.»