، رئیس جمهور سوریه که به منظور ابراز تسلیت شهادت رئیس جمهور فقید و هیأت همراه ایشان به دولت و ملت ایران، پنجشنبه (10 خرداد) به تهران سفر کرده بود، با رهبر انقلاب و سرپرست ریاست جمهوری دیدار کرد. محور دیدار بشار اسد با رهبرانقلاب، حفظ و تقویت محور مقاومت بود.

در این دیدار رهبر معظم انقلاب تأکید کردند نظام سیاسی سوریه باید مراقب شیوه‌ها و برنامه‌های جدید غرب برای خارج کردن این کشور از معادلات منطقه باشد که در مقابل، بشار اسد با بیان اینکه هزینه مقاومت کمتر از هزینه سازش است، این سخنان و راهبرد رهبرانقلاب درباره منطقه را تأیید کرد. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای همچنین مقاومت را هویت ممتاز سوریه دانستند و گفتند: جایگاه ویژه سوریه در منطقه نیز به دلیل همین هویت ممتاز است و این ویژگی مهم باید محفوظ بماند.

اهمیت سوریه در حلقه مقاومت

اهمیت این تأکید ویژه رهبری در خصوص «هویت مقاومت» سوریه مستقیماً به وضعیت فلسطین در شرایط جنگی کنونی برمی گردد. در حال حاضر اسرائیل از چندین جبهه تحت فشار است. بخشی از نیروهایش در مرزهای شمالی اراضی اشغالی (هم مرز با جنوب لبنان)  مستقر هستند، حدود 160 هزار از تن ساکنین این مناطق آواره شده اند و مشخص نیست چه زمانی امنیت این مرزها تأمین خواهد شد تا شهروندان اسرائیلی بتوانند به خانه های خود برگردند. در همین حال نظرسنجی های داخلی اسرائیل نشان می دهد یک سوم آواره ها اعلام کرده اند دیگر برای زندگی به مناطق مرزی شمالی برنمی گردند و ترجیح می دهند در مرکز ساکن شوند که امنیت بیشتری دارد.

همچنین بخش بزرگی از ارتش اسرائیل در مرزهای جنوبی و داخل نوار غزه فعال هستند. کماکان مناطق صفر تا 5 کیلومتری این مرزها نیز خالی از سکنه است و بازگشت آواره ها به خانه هایشان در این منطقه نیز نامشخص است.

در کرانه باختری نیز ارتش در آماده باش است. زیرا نگران خیزش فلسطینی های ساکن این منطقه هستند. افزون براین در جنوبی ترین نقطه اراضی اشغالی یعنی شهر ایلات نیز پدافند هوایی ارتش در آماده باش کامل است تا بتواند با پرتابه های حوثی ها مبارزه کند. براین اساس حفظ سنگری مانند سوریه در حلقه مقاومت اهمیت زیادی در سرنوشت فلسطین دارد. در همین حال شاهد هستیم که سوریه مجدداً به جمع کشورهای عضو اتحادیه عرب بازگشته است، کشورهایی که اکثراً رویکردی را در پیش گرفتند که عملاً به نفع اسرائیل و به ضرر فلسطین است. اعضای این اتحادیه به واسطه روابطشان با آمریکا و همچنین برخی اقدامات عادی­ سازی با اسرائیل، در هشت ماه گذشت موضع اثرگذاری علیه این رزیم در مسئله نوار غزه نگرفتند. از این رو این گمانه وجود دارد که سوریه برای حفظ جایگاهی که بعد از یک دهه آن را مجدد به دست آورد، بخواهد مواضع میانه رویی را در بحث فلسطین در پیش بگیرد. با توجه به این مسائل رهبر انقلاب بر بعد «هویت مقاومت» سوریه تأکید کردند.

ابعاد اقتصادی سوریه برای ایران

اهمیت سوریه صرفاً محدود به آرمان فلسطین و پیشبرد اهداف مقاومت در منطقه نیست. این کشور در حوزه اقتصادی نیز می تواند مهم تلقی شود. در همین راستا اردیبهشت سال 1402 آیت الله رئیسی، رئیس جمهور فقید کشورمان به سوریه سفری مهم داشت که توسعه مبادلات تجاری از مهمترین اهداف این سفر بود. در نتیجه این سفر، تعرفه تجاری برای ۳۰۰ کالا بین دو کشور صفر شد.

برنامه جامع همکاری‌ راهبردی و بلندمدت جمهوری اسلامی ایران و جمهوری عربی سوریه و ۱۴ سند همکاری در زمینه همکاری‌های تجاری، نفت‌ و انرژی، فنی-مهندسی، مسکن، حمل و نقل ریلی‌ و هوایی، مناطق آزاد و بخش خصوصی، ارتباطات و فناوری‌ و زلزله و امدادرسانی و تسهیل امور زیارتی، موضوعاتی هستند که در دولت سیزدهم برای توسعه تجارت با کشور سوریه هدفگذاری شدند و لذا انتظار می رود دولت چهاردهم این سندها را عملیاتی سازد.

سوریه در سال ۲۰۲۳ یک میلیارد دلار کالا به سراسر جهان صادر و در این سال پنج میلیارد دلار کالا وارد کرده بود. با این حال ارزش صادرات ایران به سوریه در این سال ۲۵۰ میلیون دلار اعلام شده است. از این رو دولت جدید باید بتواند سهم ایران در تجارت سوریه را بالا ببرد که ریل گذاری آن توسط دولت شهید رئیسی صورت گرفته است.

در این خصوص هنوز چالش هایی مانند ایجاد شرکت های حمل و نقل و خطوط کشتیرانی بین بنادر ایران و سوریه، ایجاد یک شعبه از بانک‌های ایرانی در سوریه، تسهیل شرایط بیمه کالاهای صادراتی به سوریه وجود دارد که اگر برطرف شود، بخش خصوصی ایران می تواند موجب تقویت پیوندهای اقتصادی دوجانبه شود. این مسئله تأثیر مستقیمی بر بالا رفتن درآمد ارزی ایران، ایجاد اشتغال برای جوانان کشورمان و همچنین استحکام مناسبات سیاسی با سوریه خواهد داشت.

لذا اگر قرار است سوریه همچنان یک کشور متحد و دوست برای جمهوری اسلامی ایران باقی بماند، دولت جدید باید هدف خود را در سیاست خارجی اش در رابطه با این کشور صرفاً مبتنی بر «دیپلماسی اقتصادی» پایه گذاری کند. زیرا شرایط سوریه حاد است و هر کشوری که قادر باشد نیازهای زیرساختی و مصرفی آن را تأمین کند، طبیعتاً در بعد سیاسی هم جایگاه بالاتری در کشور پیدا میکند. بیش از ده سال جنگ و نابودی زیرساخت ها، اکنون سوریه را به زمینی برای تحکیم روابط سیاسی و اقتصادی تبدیل کرده است. در این راستا با توجه به تعاملات امنیتی-نظامی ایران با سوریه در جریان جنگ ده سال گذشته، این شرایط برای کشور ما بیش از هر کشوری مهیا است، البته اگر مورد توجه دولت چهاردهم نیز قرار بگیرد.