قراردادهای آتی و فوروارد چیست؟

به گزارش خبرگزاری موج، معامله در بازارهای مالی اشکال متنوعی دارد که یکی از آن‌ها معامله‌ی مشتقات است. این معامله خود به دو روش قراردادهای آتی و قراردادهای فوروارد انجام می‌شود. دو روشی که اساس آن‌ها بر توافقی مبنی بر معامله‌ی یک دارایی در قالب یک قرارداد در آینده با قیمت و جزئیات از پیش مشخص‌شده است. به‌این‌ترتیب طرفین می‌توانند خود را در برابر نوسانات احتمالی محافظت کنند.

علی‌رغم شباهت‌های اولیه، قراردادهای آتی و فوروارد تفاوت‌هایی دارند که درک آن‌ها برای معامله‌گران ابزارهای مشتقه ضروری است. برای درک این تفاوت‌ها در این مقاله، ابتدا تعریف دقیق هریک از این قراردادها را مرور می‌کنیم. در ادامه نیز موارد تمایز آن‌ها را بیان خواهیم کرد. با ما همراه شده و با اصلی‌ترین ابزارهای معاملاتی در بازار مشتقات و دیگر بازارهای مالی آشنا شوید.

قرارداد فوروارد چیست؟

قرارداد فوروارد (Forward Contracts) قراردادی بین خریدار و فروشنده است که بر مبنای آن، دارایی پایه‌ی موجود در قرارداد، در تاریخی معین در آینده با قیمتی مشخص، مبادله خواهد شد. در هر قرارداد مشتقه، اعم از آتی یا فوروارد، به دارایی موردمعامله، دارایی بنیادی، پایه یا Underlying Asset گفته می‌شود. این دارایی می‌تواند هر یک از ابزارهای موجود در بازارهای بورس اعم از سهام، اوراق قرضه، جفت‌ارزهای بین‌المللی، فلزات گران‌بها، ارزهای دیجیتال و غیره باشد.

پلتفرم مبادله قرارداد فوروارد

نکته‌ی مهم در مورد قراردادهای فوروارد، پلتفرم مبادله‌ی آن‌هاست. این قراردادها در بازارهای فرابورس یا OTC تنظیم شده و خریدو‌فروش می‌شوند. بازارهایی که خارج از نظارت بازارهای بورس معمول فعالیت کرده و خریدار و فروشنده را مستقیما به یکدیگر مرتبط می‌کنند. این بازارها غیرمتمرکز هستند و نقدشوندگی معاملات در آن‌ها کاهش یافته و درحقیقت ریسک بیشتری برای هریک از طرفین دارند. خطری که به آن خطر نکول نیز گفته می‌شود. مهم‌ترین دلایل این موضوع عبارتند از:

• کاهش نظارت نهادهای متمرکز و قانون‌گذار

• کاهش یا رفع محدودیت‌های مربوط به استانداردهای معاملاتی در بازارهای بورس

• کاهش دخالت و واسطه‌گری کارگزاری‌ها و حذف اتاق‌های پایاپای

ویژگی ها و مزایای قرارداد فوروارد

ویژگی مهم قراردادهای فوروارد این است که تنها در پایان مدت‌زمان تنظیم‌شده برای قرارداد تسویه می‌شوند. پس از انعقاد قرارداد فوروارد، دارایی پایه‌ی آن، مشمول نوسانات بازار نخواهد شد. با وجود مخاطرات مربوط به نقدشوندگی بازارهای OTC، قراردادهای فوروارد مزیت سفارشی‌سازی بدون محدودیت قرارداد را برای طرفین به همراه دارند. به این معنی که آن‌ها می‌توانند هر مقدار از دارایی را با هر قیمت توافق‌شده بدون توجه به قوانین بعضا سخت‌گیرانه‌ی بازارهای بورس در قرارداد خود بیاورند. علاوه بر این، جزئیات قرارداد فوروارد عمومی نخواهد شد که مزیت خصوصی شدن هرچه بیشتر پورتفولیو را به همراه دارد.

قرارداد آتی چیست؟

ماهیت قرارداد آتی (Futures Contract) نیز مانند قرارداد فوروارد است. در این قرارداد نیز توافق می‌شود که خریدار و فروشنده یک دارایی را با حجم و قیمت مشخص تا تاریخ معینی در آینده، در قالب یک قرارداد آتی، معامله کنند.

قراردادهای آتی به‌صورت روزانه تسویه می‌شوند. به این معنی که نوسان قیمت دارایی موجود در قرارداد در پایان هر روز، نسبت به قیمت توافقی سنجیده شده و به حساب خریدار واریز می‌شود. به چنین قراردادها یا دارایی‌هایی Marked to Market گفته می‌شود. به این معنی که سود و زیانشان به بازار وابسته بوده و بر اساس نوسانات تعدیل می‌شود.

پلتفرم مبادله قرارداد فوروارد

اگر می‌پرسید که مهم‌ترین خصیصه قرارداد آتی چیست؟ باید به پلتفرم معاملاتی آن اشاره کنیم. این قراردادها در بازارهای بورس معامله می‌شوند. بنابراین نظارت نهادهای قانون‌گذار و امکان پیگیری تخلفات از سوی آن‌ها بیشتر بوده و کارگزاری‌ها نیز نقش فعال‌تری در آن‌ها دارند. اتاق‌های پایاپای بازارهای بورس، نقدشوندگی این معاملات را تضمین می‌کنند. محبوب‌ترین دارایی‌ها برای قراردادهای آتی، اوراق بهادار، شاخص‌های بورس، جفت‌ارزهای بازار فارکس و کالاها به‌ویژه محصولات زراعی مانند ذرت و گندم و همچنین نفت و گاز هستند.

ویژگی ها و مزایای قراردادهای آتی

علاوه بر نقدشوندگی و تسویه‌ی روزانه، قراردادهای آتی معمولا برای سفته‌بازانی که روی جهت قیمت‌ها حساب می‌کنند، ابزارهایی عالی محسوب می‌شوند. این قراردادها معمولا قبل از تاریخ سررسیدشان بسته می‌شوند؛ چراکه به طرفین این امکان را می‌دهند که در زمان دلخواه از آن خارج شوند. علاوه بر این، امکان معامله‌ی قرارداد آتی نیز برای طرفین نیز وجود دارد. به‌این‌ترتیب، ممکن است در طول اعتبار قرارداد، افراد جدیدی نیز به آن وارد شوند.

تفاوت‌های اصلی قراردادهای آتی و فوروارد

تاکنون و بر اساس تعاریف ارائه‌شده از قراردادهای آتی و فوروارد، مهم‌ترین تفاوت‌های آن‌ها را متوجه شده‌ایم. این تفاوت‌ها به‌طور خلاصه عبارتند از:

• قوانین فوروارد در بازارهای فرابورس یا OTC و قراردادهای آتی در بازارهای بورس تنظیم و معامله می‌شوند.

• تنظیم قراردادهای آتی با توجه به استانداردهای نهادهای رگولاتوری بازارهای بورس مانند نهادهای دولتی انجام می‌شود. درحالی‌که قراردادهای آتی، نهاد ناظری ندارند و خودتنظیم یا Self-Regulated هستند.

• تسویه‌ی قراردادهای فوروارد در پایان مدت آن و تسویه‌ی قرارداد آتی در پایان هر روز تا زمان اعتبار قرارداد انجام می‌شود.

• قرارداد فوروارد، خریدار را ملزم به تعهد به قرارداد تا پایان آن می‌کند؛ اما نقدشوندگی پایین‌تری دارد. قرارداد آتی ازاین‌نظر تعهد کمتری برای خریدار داشته و نقدشوندگی بیشتری هم دارد.

در ادامه، دو تفاوت مهم دیگر قراردادهای آتی و فوروارد را بررسی می‌کنیم.

تفاوت ساختاری و اهداف

قراردادهای آتی، طرفین را ملزم به پرداخت وجه تضمین یا مارجین اولیه یا (Initial Margin) به کارگزار می‌کنند. به‌این‌ترتیب، طرفین در خطر نکول کمتری از سوی یکدیگر درصورت عدم تعهد عمدی یا غیرعمدی به تعهدات هستند. قراردادهای آتی، همچنین معمولا شامل قوانین استانداردسازی بوده و شباهت‌های بیشتری با هم دارند.

قراردادهای فوروارد، بیشتر برای پوشش ارزش دارایی‌ها یا هج کردن آن‌ها در برابر نوسانات منعقد می‌شوند. این در حالی است که قراردادهای آتی به‌عنوان یک روش کسب سود روزانه در کنار معاملات مارجین و غیره مطرح می‌شوند. به همین دلیل است که قراردادهای فوروارد را کمتر در بازار سهام می‌بینیم.

تفاوت مکانیسم قیمت گذاری

یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های قراردادهای آتی و فوروارد، مکانیسم قیمت‌گذاری دارایی‌های موردمعامله در آن‌هاست. در اینجا نیز قوانین مربوط به استانداردسازی هستند که به کمک شفافیت و اطمینان بیشتر معاملات آتی می‌آیند.

همچنین اطلاعات قراردادهای آتی عمومی هستند و می‌توانند به‌عنوان یک ابزار تحلیل و پیش‌بینی قیمت‌ها استفاده شوند. این در حالی است که قیمت‌گذاری قراردادهای فوروارد به‌طورکامل بر عهده‌ی طرفین است و باید با توجه به شاخص‌های تحلیل تکنیکال و فاندامنتال صورت بگیرد. علاوه بر قیمت، حجم قراردادهای آتی نیز از پیش، توسط نهادهای قانون‌گذار ناظر بر بازارهای بورس مشخص می‌شود.

قرارداد آتی یا فوروارد؟

حال سوال اصلی این است که کدامیک از قراردادهای آتی یا فوروارد می‌تواند برای ما سودآوری بیشتری داشته باشد. پاسخ به این سوال در درجه‌ی اول به میزان مهارت شما در معامله، تحلیل و پیش‌بینی قیمت‌ها بستگی دارد. برای معامله‌گران تازه‌کار، معاملات آتی می‌تواند مطمئن‌تر باشد؛ چراکه اساسا این قراردادها نقدشوندگی بیشتری دارند. با‌این‌حال قراردادهای فوروارد نیز اگر با دریافت ضمانت‌های مالی مستقیم و مهارت‌های مدیریت ریسک همراه باشند، می‌توانند برای معامله‌گران ریسک‌پذیر سودهای خوبی به‌همراه بیاورند.

سخن آخر درباره قراردادهای فوروارد و آتی

قراردادهای فوروارد و آتی قالب‌هایی برای معامله در بازارهای مشتقات هستند. به موجب این قراردادها یک دارایی با حجم و مقدار مشخص در تاریخی معین، بین دو طرف معامله می‌شود. قراردادهای فوروارد در بازارهای فرابورس یا otc و قراردادهای آتی در بازارهای بورس معامله می‌شوند.

از نظر نقدشوندگی، قراردادهای آتی مطمئن‌تر هستند؛ هرچند که احتمال کسب سودهای کلان از معاملات فوروارد بیشتر است. دلیل این تفاوت‌ها استانداردسازی‌ها و نظارت‌های بیشتری است که نهادهای متمرکز بر قراردادهای آتی دارند. نحوه‌ی تسویه و الزامات هریک یک از این قراردادها نیز با یکدیگر متفاوت هستند.