به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری موج، پژوهش یکی از عوامل مهم در پیشرفت و توسعه پایدار کشور است. تاریخ نشان می‌دهد که پیشرفت علوم، نتیجه رویکرد پژوهشی افراد تلاشگری است که ذهن پرسشگر آنها همواره محرکی برای فعالیت‌های علمی بوده است. در کشورهای توسعه یافته بخش قابل توجهی از تولید ناخالص که حدود پنج درصد است به سرمایه‌گذاری در امور علمی اختصاص داده می‌شود. آنچه مسلم است مقالات دانشگاهی و پژوهشی باید نیازهای علمی و فناوری کشور را برطرف کنند و انتظار می‌رود با شناسایی نیازهای روز جامعه، دانشجویان و علم آموزان علم نافع را مبنای کار خود قرار دهند و از علم تکراری و تبلیغی پرهیز کنند اما آیا این اتفاقی است که در کشور ما می‌افتد؟  

فروش پایان‌نامه‌ها و مقاله‌های علمی در سال‌های اخیر رواج زیادی یافته است، به‌طوری که اگر یک سر به خیابان‌های دانشگاه تهران و انقلاب برویم لیستی از پایان‌نامه‌های آماده در اختیارمان قرار می‌گیرد و می‌توان از میان انبوه آنها یکی را انتخاب کنیم و این تجارت آشکار مبتنی بر تقلب و رونویسی را مشاهده کنیم؛ موضوعی که مرکز پژوهش‌های مجلس در تازه ترین آمار خود اعلام کرده است 90 درصد آثار علمی تقلبی مربوط به دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی غیردولتی در سال‌های ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۰ است. این گزارش تحت عنوان «گزارش نظارتی قانون پیشگیری و مقابله در تهیه آثار علمی» در اوایل خرداد ماه امسال منتشر شده است. ناگفته پیداست که این وضعیت برای اساتید دانشگاه نیز مطلوب نخواهد بود.

تنزل جایگاه علمی کشور در پی فروش و کپی پایان‌نامه‌ها

«حسن رحیمی» استاد دانشگاه و جامعه با بیان اینکه تعداد مقالات محققان ایرانی یکی از راه‌های حضور در صحنه بین‌الملل است، گفت: بی‌تردید رشد چاپ مقالات علمی در 10 سال اخیر بسیار چشمگیر بوده است اما در کنار آن بروز تقلب‌ها در این آثار و اعلام از سوی سایت‌ها و مراکز دانشگاهی موجب نگرانی از اصالت آثار علمی می‌شود. در خصوص فروش پایان نامه‌ها عوامل زیادی دخیل هستند اما نخستین عامل را می‌توان استاد راهنمای دانشجو دانست زیرا او وظیفه دارد تا دانشجو را تا پایان مراحل کنترل و راهنمایی کند. اینکه یک استادی موارد مطرح شده را به دلیل صرف وقت زیاد گذرا برخورد کند سبب می‌شود که دانشجو هم ترجیح بدهد آسان‌ترین مسیر یعنی خرید پایان نامه را انتخاب کند.

وی در ادامه بیان داشت: دانشجو باید بداند با ارائه پایان‌نامه و تحقیقات خود فنون تحقیق و را یاد می‌گیرد و با مبانی علمی آشنا شده و اینگونه برای خود و جامعه دستاوردی دارد. در مقطع ارشد استاد راهنما و مشاور در مسیر شکل‌گیری و 2 استاد داور در پایان کار، پایان ‌نامه را ارزیابی می‌ کنند اما در رساله دکتری باید بر این تعداد افزوده ‌‌شود. به نظر بنده اگر با دانشجو و استادی که با کوتاهی در انجام وظیفه خود اجازه دفاع به او داده شده برخورد شود دیگر کسی به چنین کاری روی نمی‌آورد.

تهدید نظام علمی و دانشگاهی کشور با تقلب

این استاد دانشگاه، با اشاره به اینکه رواج تقلب و کپی مقالات علمی و دانشگاه به اعتبار نظام و مراکز علمی خدشه وارد می‌کند، توضیح داد: پرورش افراد بی‌سواد یکی از مهمترین اثرات منفی تقلب در پایان نامه یا مقالات دانشگاهی است جامعه علمی وقتی بی‌سواد باشد دیگر چه چیز از جامعه می‌ماند. آموزش عالی مرکز تولید علم است و با رواج تقلب‌های بی حد و مرز  دانشگاه به بنگاه تولید مدرک تبدیل می‌شود؛ بنگاهی که تولید علم ندارد و مدرک کاغذی درست می‌کند.

بیشتر بخوانید: 

تقویت پژوهش سرا‌ها از سیاست‌های دولت سیزدهم است

آیین نامه اجرایی قانون مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی

تصویب لایحه مقابله با پدیده فروش پایان نامه و مقالات دانشگاهی

بازبینی نظام پذیرش دانشجو

وی در ادامه بیان داشت: دوره تحصیلات تکمیلی به خصوص مقطع دکتری دوره پژوهشگری است. در دنیا مرسوم است که دولت‌ها کمتر روی دوره‌های دکتری و ارشد سرمایهگذاری می‌کنند. یعنی دولت‌ها بودجه این دوره‌ها را پرداخت نمی‌کنند بلکه دوره‎‌های تحصیلات تکمیلی در دانشگاه‌های خوب دنیا به طور عمده گرنت محور هستند به این معنا که باید صنعت مسأله‌ای را برای دانشگاه تعریف کرده باشد و استاد راهنما بر اساس تقاضایی که از صنعت می‌آید دانشجو می‌گیرد اما در کشور ما برعکس عمل می‌شود اول دانشجو را جذب می‌کنیم و بعد به دنبال موضوع می‌گردیم و چون ارتباط ضعیفی با صنعت داریم مجبوریم موضوع را خودمان تعریف کنیم. اینگونه می‌شود که با بروز تقلب علمی آغاز می‌شود که از کژکاردکردهای پژوهش است و حساسیت سیاست‌گذاران در خصوص فهم علل آن یکی از پیامدهای مورد انتظار که جنبه مثبت دارد بازبینی نظام پذیرش دانشجو است.