به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری موج، پروین اعتصامی از شاعران عصر مشروطیت است که اندیشه ناب خود را در خدمت مسائل اجتماعی و اخلاقی همنوعانش قرار داد. دیوان پروین سرشار از حکمت‌های ارزشمند و خردمندانه‌ای است که از فرهنگ غنی اسلامی  و ایرانی الهام گرفته است.

در زمستان سال 1285 خورشیدی، در خانه یوسف اعتصامی در شهر تبریز دختری چشم به عرصه جهان گشود که در میدان ادب و حکمت، گوی سبقت را از همبازی‌های زمان خود درربود و همچون ستاره‌ای درخشان در آسمان ادب پارسی درخشید و نامش همچون ادبیان کهن ادب پارسی؛ سعدی و حافظ و مولانا و دیگر ستارگان پرفروغ ادب بر پهنای آسمان ادب ایران نورافشانی کرد و در دل‌ها و یادها جاودانه و ماندگار شد.

پروین اعتصامی از نخستین شاعران زن ایرانی است که زندگی پربار شخصیت و اندیشه والای او و وجود معانی بلند در سروده‌هایش وی را از جایگاهی ممتاز در ادب فارسی برخوردار کرده است.   

«حسن رحیمی»، پژوهشگر فرهنگ و ادب فارسی، معتقد است که پروین اعتصامی شاعری است که سعی کرده انسان را با تمام ویژگی‌هایش در شعرش بازتاب دهد. این شاعرمعاصر یکی از بدیع‌ترین شاعران ادب فارسی شناخته می‌شود که به تمام زندگی حیات انسان توجه دارد. در ادامه گفت وگوی خبرنگار فرهنگی خبرگزاری موج را با این پژوهشگر ادبی می‌خوانیم.

دغدغه پروین نسبت به اصلاح ساختارهای اخلاقی

رحیمی با بیان اینکه پروین همواره دغدغه اصلاح ساختارهای اخلاقی را در جامعه داشت، گفت: نقش تربیت در انسان‌سازی و دغدغه پروین نسبت به اصلاح ساحتارهای اخلاقی جامعه با تکیه بر دین و فرهنگ اسلامی باعث شده بود تا با نگرشی اصلاحی و نگاهی دقیق درد جامعه را تشخیص دهد و برای درمان آن دارویی با عنوان پند و اندرز را در قالب شعر تجویز کند. در تمام شعرهای پروین رنگ ملی حفظ شده است و اندیشه‌های دیرسال و تفکرات جدید در هم تنیده شده‌اند.

پند و اندرز محتویات اصلی شعر پروین

این پژوهشگر فرهنگی پند و اندرز را از مهم‌ترین محتویات شعر اعتصامی دانست و بیان داشت: پند و اندرز محتویات اصلی شعر پروین را تشکیل می‌دهد و زبانی شبیه زبان استادان قدیم پارسی دارد. او در شعرهایش قدرت و ستم را مورد نقد قرار می‌دهد و خرد و آزادی و انسان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در واقع نقد اجتماعی مهم‌ترین بخش قابل توجهی از سروده‌های پروین است. یکی ازقابل توجه‌ترین بخش‌های شعری او را می‌توان در مناظرهایش دریافت؛ آنجایی که با زبان و بیانی فصیح و رسا اندیشه‌های اساسی خود را درباره زندگی، عدالت اجتماعی، اخلاقیات ، آموزش و اهمیت والای دانایی و موفقیت ارائه می‌کند.

پروین در شعرهایش به ادب و عرفان توجه ویژه‌ای دارد

وی در ادامه گفت: سروده‌های پروین، منطق و حقایق حکیمانه را بیان می‌کند. او اهداف و مقاصد جدی خود را با آوردن تمثیل و تشبیه و به گفت وگو درآوردن موجودات و پرندگان به مخاطب خود انتقال می‌دهد و اینگونه از واقعیت‌های ملموس زندگی استفاده می‌برد. او هیچ‌گاه سر تسلیم در برابر فشارهای سیاسی و اجتماعی فرود نمی‌آورد و به ظاهر چیزی توجه نمی‌کرد. پروین تنها زنی به شمار می‌رود که زیباترین اشعار انتقادی را نگرشی زنانه سروده است. اعتصامی در اوج منازعه‌های سیاسی و اجتماعی از مناظره بهره برد و مبنای مناظره‌ها را بر عقل و کلام قرار داد و ضرورت توجه به درماندگان، ستمدیدگان، یتیمان و مستمندان را بر سروده‌هایش حاکم ساخت. همچنین در شعر وی امیدواری و اصلاح به معنای رعایت اخلاق وجود دارد. او نخستین شاعر زن به معنای واقعی و حقیقی کلمه است و شعرهایش از عبرت آموزی، دانش، معرفت و عدالت دفاع می کند.

استفاده از سبک خراسانی در شعرهای پروین

این پژوهشگر ادبی، بااشاره به اینکه پروین از سبک خراسانی در شعرهایش بهره برده است، توضیح داد: این شاعر بلندآوازه در نوع بیان واژگان از سبک خراسانی بهره می‌برده و در سبک و گویش به ناصرخسرو قبادیانی شاعر برجسته ایرانی بسیار نزدیک بود. همچنین از نظر معنا همچون سعدی شیرازی به‌شمار می‌رفت. پروین با استفاده از قالب مثنوی و به شیوه مناظره، بی‌اخلاقی را مطرح می‌ساخت و می‌کوشید تا مردم را همواره به سوی اخلاق هدایت کند.

پروین شاعر خرد و عاطفه است

رحیمی، استفاده از واژگان ادبی یا بسامط را از ویژگی‌های شعری پروین اعتصامی دانست و تصریح کرد: پندگرفتن، دیدستی و شنیدستی در شعرهای پروین به وضوح تکرار شده است و این امر متأثر از مشاهده حوادث اطراف است. به اعتقاد بسیاری از دیگر شاعران پروین شاعر خرد و عاطفه شناخته می‌شود زیرا عشق و محبت از اعماق جان این شاعر برای سرودن شعر بر می‌آید. او را به عنوان یگانه شاعر زن برجسته ایرانی می‌شناسند که لفظ و فن شعرهایش همگی با حسن انتخاب کلمات و جملات بوده و از معاشرت وی با ادبیان و سخنوران هم عصر خود به‌دست آمده است.