به گزارش خبرنگار تئاتر خبرگزاری موج، فضای مجازی دیگر این اجازه را نمی دهد که به راحتی هر مطلبی در اشعار و یا نمایش های آئینی و مذهبی و یا حتی منابر مطرح و خوانده شود چرا که به سرعت تناقضش با متون تاریخی مشخص شده و در شبکه های اجتماعی به نقد کشیده می شود. مرشد محسن میرزا علی در گفتگو با خبرگزاری موج در همین ارتباط گفت: خوشبختانه این نکته را خودم تجربه کرده ام. الان من و همکارانم نقل هایی که مطرح می کنیم بر اساس مقاتل و اسناد معتبری همچون ابی مخنف، لهوف نوشته سید بن طاووس و مانند اینها است. 

وی افزود: در همین روزها 14 مجلس نقل از من در شبکه امید پخش شد که اگر بررسی کنید می بینید که همه ابیات از شروع مقدمه، فتح بسم الله تا موخره داستان، طبق مقتل است و ما یک واو را از آنچه که سینه به سینه آموخته بودیم؛ انتقال نمی دهیم؛ در صورتی که پدرم، پدر بزرگم و پدر پدربزرگم، پشت در پشت من همه نقال و پرده خوان بوده اند و حتی جد بزرگ من -آقا میرزا علی بزرگ- «معین البکا» تکیه دولت تهران بوده است. 

این کارشناس هنرهای آیینی در ادامه اظهار داشت: من فکر می کنم که امروز برای روضه خوانان، مقتل خوانان، پرده خوانان و نقالان شرایط تغییر کرده است، حتی در حالی که یک مجلس تعزیه حدود سه ساعت است، اما تعزیه هایی که ما برای تلویزیون ضبط کردیم در 42 دقیقه تولید شده است یعنی طبق مقتل آن را اجرا کرده ایم که قابل پخش باشد و نه کسی اذیت شود و نه کسی خرده بگیرد و حتی ناظران پخش هم آن را تائید کرده اند. این یک یادگاری خواهد ماند که مطابق با مقتل معتبر که مورد تائید مراجع تقلید است روی آن اشکالی نگرفته اند.

مرشد محسن میرزا علی تصریح کرد: به هرحال هرچیزی یک سری فواید و یک سری مضرات را دارد. من فکر می کنم دنیای مجازی برای کار ما این فواید را داشته است که در کنار گسترش مخاطب ما، بهانه ای شده تا تلاش برای انتقال روایات مستند هم بیشتر شود چون پیش از این نقل هایی شده بود و وقتی سند آنها را جویا شده بودند، معلوم شده بود که وجود ندارد. البته جنبه نمایشی کار بحثی جداگانه است. همیشه بخشی از کارهای آئینی جنبه نمایشی دارد که قوی هم هست اما بحث محتوا و مستند بودن متن هم یکی دیگر از ارکان هنرهای آئینی است که من فکر می کنم امروزه و با ابزاری که خواست خدا است می شود گفت که رو به مسیر درست تری حرکت می کند. همین امر باعث شده تا خاک ها کنار رود و خلاقیت ها به میدان بیاید و در کنار اصل سند نمایان تر شودکه خیلی ارزشمند است.

او که دبیری چهارمین دوره از جشنواره سراسری نقالی و پرده‌خوانی غدیر (نقالان علوی) را هم بر عهده داشت، در پاسخ به این که آیا فضای مجازی توانسته که ویترین مناسب جهانی برای هنرهای آئینی و بویژه نقالی یا تعزیه شود گفت: مقام معظم رهبری چند سال پیش در مورد ارزش نهادن به زبان فارسی صحبتی داشتند و من در آن زمان مسئول دفتر تعزیه و آیین‌های نمایشی مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری بودم که سال گذشته برای انجام کارهای دیگری که در ذهن داشتم این سمت را رها کردم. اما پیرو آن فرمایشات، جشنواره نقالی و پرده خوانی نقشا (نقالی و شاهنامه خوانی) را که برگزار کردیم، کارهایی از سوئد و کانادا داشتیم در حالی که این اولین دوره ای بود که برگزار می شد و بین المللی هم نبود؛ در واقع ایرانیان مقیم آن کشورها برای ما آثاری را ارسال کرده بودند. در دورانی که آن مسئولیت را داشتم ارتباطات بین المللمان را گسترش دادیم و با هنرمندانی در کشورهای مختلف از جمله امریکا، کانادا، انگلیس، فرانسه، ترکیه و کشورهای دیگر آثاری به دست ما می رسید. 

این هنرمند و مدرس هنر نقالی و پرده خوانی ادامه داد: استفاده از فضای مجازی دایره مخاطبان ما را افزایش داد و بخشی از مخاطبان جشنواره «نقشا» یا «نقالان علوی» ما یا حتی تعزیه ها و شبیه خوانی هایی که از طریق اپلیکیشن ها و پلتفرم های فضای مجازی به نمایش گذاشته شدند، خارج از مرز ایران بودند. یعنی این امکان، دایره مخاطبین ما را بی هیچ محدودیتی افزوده و هرکسی با هر دینی یا ساکن هر کشور و یا قاره دیگری بوده، به تماشای کار ما نشسته است. حال ممکن است جذب شده باشد و یا اینکه نقدی داشته و مطرح کرده باشد یا حتی نظری نداشته و رد شده است اما مهم این بود که خروجی خوبی ارائه کردیم و آن چیزی که می خواستیم اتفاق افتاده است.

مرشد میرزا علی افزود: من فکر می کنم که این کارها ادامه پیدا کند چه با حضور ما و چه بدون حضور ما. با جریان سازی که ما انجام دادیم و تعزیه وارد پلتفرم ها شد دیدند که مخاطب دارد. شما اگر یک تئاتر را با حضور یک استاد پیشکسوت و محبوب در فضای مجازی به نمایش بگذارید، در بهترین حالت، حدود پنج هزار نفر بیشترین مخاطبی است که خواهد داشت؛ من با سند عرض می کنم که یک اجرای تعزیه ما که بر روی کانالهای آپارت و برخی صفحات دیگر قابل تماشا بود، بیش از هفتاد هزار تماشاگر آنلاین داشت. 

وی تاکید کرد: همین مسئله بود که باعث شد تا تعزیه به تلویزیون راه پیدا کند و ده مجلس تعزیه از شبکه چهار با دو عنوان «شبیه حسین» یا «سوره اشک» از ساعت 5 بعد از ظهر به روی آنتن رفت. که خودش به عنوان یک مرجع برای نوع لباس پوشیدن و اکسسوار و ... در تعزیه شد و یک فرهنگسازی بزرگ برای تعزیه صورت گرفته است. 

از تعزیه هراسی بپرهیزید!

این پرده خوان که هنرش را از اجدادش به ارث برده در ادامه اظهار داشت: تعزیه ویژگی های بی نظیری در حوزه لباس، موسیقی و حتی کاراکترهای اشقیا و اوصیاءش دارد که فقط به آن بها داده نشده است. معتقدم که دولت و حکومت باید به این هنر بهای بیشتری بدهند. البته من فکر می کنم که چون معمولا مردم بانی این نمایش ها هستند، دولتی ها هم فکر می کنند که نیازی به حمایت و همراهی آنها نیست. در حالی که اگر دولت به این هنر توجه بیشتری کند، در دانشگاه ها هم به آن بیشتر بها داده می شود. ما سالها است که فریاد می زنیم و تقاضا می کنیم که در دانشگاه ها به این هنر یک کرسی بدهند. وقتی دوستان مرا دعوت می کنند تا در مورد تعزیه در جایی سخنرانی کنم اول از همه برای آنها از تعزیه هراسی می گویم و تاکید می کنم که از تعزیه نباید بترسند بعد بیاییم بگوییم این هنر چیست و چرا فردی همچون پیتر بروک آن را تحسین می کند و کارگردان تعزیه را پدر هنر می نامد.

وی ادامه داد: عباس کیارستمی تعزیه را به کشورهای غربی برد و مردم آنجا با دست نوشته هایی که از تعزیه در اختیار داشتند، زار زار گریه می کردند. باید پرسید که چرا آنها هم که با زبان و فرهنگ ما بیگانه اند، این همذات پنداری را با این هنر حس کرده اند؟ به نظر من دلیل اولش نظر لطف امام حسین (ع) و دومین دلیلش اصیل بودن این هنر است. هنری که افرادی با سواد و درک بالا آن را خلق کرده اند. موسیقی تعزیه دستگاه های آوازی و آوازهای ما را در خودش حفظ کرده و با یک جستجوی ساده می توانید ببینید که استاد شجریان و بزرگان دیگر موسیقی ایرانی در مورد موسیقی تعزیه ساعت ها چه می گویند. تعزیه، مقاتل را در خودش حفظ کرده است؛ البته با یک سری شاخ و برگ هایی که به دلیل نیاز گذشتگان که نه تلویزیون و نه وسایل دیگری در اختیار داشته اند، باید این کار را می کرده است. 

کاش یک تکیه دولت داشتیم

مرشد محسن میرزا علی در واکنش به اینکه نمایش تعزیه های ضبط شده م یتواند در معرض دید منتقدین قرار بگیرد و آنها با نقدهایشان، اشکالات را اصلاح کنند اظهار داشت: منتقدین نمی توانند تعزیه را اصلاح کنند بلکه این کار اهل فن است. من در صدد بودم که در دوره مدیرتیم کارهایی را انجام دهم که دیگر فرصت نشد. از جمله اینکه در تلاش بودم که اولین موزه تخصصی تعزیه را دایر کنم و حتی تصحیح نسخ را آغاز و به سرانجام برسانم که کمبود بودجه و نداشتن جای مناسب برای این کار، از مشکلات و موانع سر راهم بوده است. یکی از آرزوهای من این است که فضایی همچون تکیه دولت برپا شود و فضایی ایجاد کند که هم مباحث آموزشی و آکادمیک هنرهای نمایشی آئینی در آنجا طرح شود و هم کارگاه ها، ورکشاپ ها و هم نقالی و پرده خوانی و گونه های مختلف هنرهای آئینی و موسیقی آنها، در آنجا اجرا شود. در واقع همانطور که در جایی از شهر، مکانی مثل تئاتر شهر وجود دارد جایی هم جایی مثل تکیه دولت تاسیس شود و مرکز هنرهای آئینی کشور باشد.