به گزارش خبرنگار سینمایی خبرگزاری موج، نام رسول ملاقلی پور با جنگ و سینمای دفاع مقدس گره خورده و می توان او را در کنار ابراهیم حاتمی کیا، دو فیلمساز مهم و مولف این ژانر سینمایی دانست که البته جهان سینمایی متفاوتی را در نسبت با ژانری واحد خلق کرده اند. شبکه آی فیلم طی سال های اخیر به ویژه در هفته دفاع مقدس توجه خاصی به پخش آثار ملاقلی پور داشته از جمله امسال که سریال « سفر به چزابه » او در حال بازپخش از این شبکه است و هفته پیش نیز فیلم « بلمی به سوی ساحل» این کارگردان به روی آنتن آی فیلم فارسی رفته است. همچنین در سال 97 به مناسبت هفته دفاع مقدس مجموعه آثار این فیلمساز فقید در شبکه آی فیلم نمایش داده شد. به این بهانه به مرور آثار رسول ملاقلی پور می پردازیم که در عین حال نگاهی اجمالی به سینمای او و آثاری که از این هنرمند از این شبکه پخش شده است.

سفر به چزابه

به اعتقاد بسیاری از منتقدان سینما، «سفر به چزابه» مهم ترین فیلم رسول ملاقلی پور در کارنامه سینمایی اوست. این اثر هم به شکل فیلم سینمایی و هم در قالب سریال تلویزیونی در 12 قسمت در سال 74 ساخته شده که هم اکنون از شبکه آی فیلم در حال پخش است. این سریال، مجموعه‌ای بود که بر اساس دو فیلم سفر به چزابه و نجات‌یافتگان، سریال داستان گروهی گردشگر بود که به مناطق جنگی می‌روند و هر یک از آن‌ها از زمان جنگ داستانی در ذهن دارند. در این مجموعه، که ادامه فیلم سینمایی با همین نام است، نامه‌ای برای وحید کارگردان فیلم‌های جنگی، مریم امدادگر روزهای جنگ، فؤاد نویسنده رمان‌های جنگی، جواد جانباز روشندل و دیگران ارسال می‌شود که آن‌ها را به بازدید از مناطق جنگی دعوت می‌کنند. در فیلم «سفر به چزابه» هم وحید در حال ساختن یک فیلم جنگی است، او از علی دوست آهنگسازش دعوت کرده تا با دیدن قسمت هایی از فیلم که آماده شده، آهنگی بسازد اما علی نمی‌تواند با فیلم ارتباط درستی پیدا کند. علی به قصد آشنایی با فیلم به همراه وحید به محل فیلمبرداری می رود، اما ناگهان هر دو با رفتن به یکی از خاکریزهای ساخته شده، خود را در قلب سنگرهای واقعی جبهه، در منطقه چزابه می یابند.

خود ملاقلی پور درباره «سفر به چزابه» گفته است: سفر به چزابه شخصی ترین فیلم زندگی من است. اصلاً به سینما و مخاطب فکر نمی کردم . دلم می خواست این فیلم را بسازم که پاسخی باشد به تنها خواسته ای که حسن شوکت پور از من داشت. وقتی هنوز شهید نشده بود و من فیلمساز شده بودم، بارها به من گفت که بیا و مردانگی کن و در باره تنگه چزابه فیلم بساز.

بلمی به سوی ساحل

بلمی به سوی ساحل از آن دست فیلم هایی بود که در دهه 60 دانش آموزان را از مدارس برای تماشای آن به سینما می بردند. فیلمی که بخش های زیادی از آن در شب و در رود کارون فیلمبرداری شده و تولید نسبتا سختی داشته است. از نخستین فیلم های دفاع مقدسی که به مسئله سقوط خرمشهر از زاویه دید خود پرداخته و رشادت های رزمندگان برای بازپس گیری آن را در درام پر فراز و نشیب خود روایت می کند. هنگامی که خرمشهر در خطر سقوط قرار دارد، یک گردان از پاسداران به فرماندهی مرتضی برای کمک به رزمندگان این شهر از تهران حرکت می کند و چون جاده های آن حوالی در دست عراقی هاست، آنان بایستی از بندر ماهشهر به وسیله هلیکوپتر خود را به خرمشهر برسانند اما کوشش او برای در اختیار گرفتن هلیکوپتر ناکام می ماند و مرتضی گردانش را با یک لنج از طریق خلیج فارس به خرمشهر می رساند و...این فیلم بارها از شبکه های مختلف سیما و بویژه شبکه آی فیلم پخش شده که آخرین بار آن هفته گذشته بوده است.

افق

رسول ملاقلی پور  فیلم سینمایی افق  را در مقام کارگردان و نویسنده در سال ۱۳۶۷ ساخت. فیلم درباره غواصانی است که قرار است طی عملیاتی اسکله «راداری» الامیه عراق را منهدم کنند که همین عملیات بهانه ای است تا ملاقلی پور بر خلاف آثار پیشینش از زوایای عجیبی به جنگ بنگرد.

در واقع «افق» را می توان از معدود فیلم های سینمای دفاع مقدس درباره نیروهای مهجور غواص دانست. سوژه ای که تا آن زمان فیلمسازان به سراغش نرفته بودند و درباره اش فیلمی تولید نشده بود. پوریا آذربایجانی به همین دلیل نخستین فیلمش «اروند» را که به شهدای غواص می پردازد به ملاقلی پور تقدیم کرده است. فیلمی که هفته گذشته از شبکه آی فیلم پخش شد. فیلم سینمایی «افق» در اواخر جنگ، یعنی سال 1367 ساخته شد و موفقیتش تا به آنجا بود که در زمان اکران به دومین فیلم پرفروش سال تبدیل شد. افق نیز در جدول پخش پنجشنبه 3 مهر آی فیلم فارسی قرار دارد.

نجات یافتگان

نجات یافتگان درواقع نسخه دیگری از سفر به چزابه است. رویکردی نو و جسورانه به پدیدۀ جنگ و پیامدهایش ، که تسلط تکنیکی و پیشرفت قابل توجه فیلمساز در عرصه «کارگردانی» را به رخ می‌کشند؛ قضیه اصلی‌تر و مهم تر این است که سفر به چزابه و نجات‌یافتگان در کارنامه او، در مجموعه فیلم‌های جنگی ما و اساساً در سینمای پس از انقلاب ایران، سرفصل تازه و دیگر گونه‌ای را می‌گشایند.

رسول ملاقلی پور درباره فیلم نجات یافتگان گفته است :«قرار نیست وقتی جنگ تمام شد و ما برگشتیم به شهر به سر و وضع و زندگی خودمان نرسیم. مهم این است که گذشته خود را فراموش نکنیم. من در نجات یافتگان می خواستم بگویم مریم قندی از اینکه جنگ تمام شده است خوشحال می شود و رضا ناراحت است که چرا شهید نشده و قطع نخاع شده و این زن او را تسکین می دهد که خلاصه همه جنگ ها یک روز تمام می شوند و این جنگ هم تمام شد.»

پرواز در شب

مرحوم رسول ملاقلی پور با ساخت فیلم سینمایی «پرواز در شب» به خوبی توانست ضمن جذب مخاطب انبوه، بخشی از معنای دفاع مقدس و ترکیب آن با مفاهیم والای عاشورایی را به سینمای جنگ وارد سازد. در این فیلم، تشابه زیادی است میان حماسه رزمندگان دفاع مقدس با حماسه علمدار کربلا حضرت ابوالفضل(ع) و نمادسازی زیبایی را شاهد هستیم. ملاقلی پور با ساخت این فیلم که نخستین تجربه تهیه کنندگی اش هم به شمار می رفت، توانست جایزه بهترین فیلم پنجمین جشنواره فیلم فجر را از آن خود کند.

مجنون

قصه فیلم مجنون از این قرار است که ناصر برای تهیه پول که صرف مداوای بیماری قندش و بهبود زندگی بی سروسامان خود و دوستش منوچهر کند، به خواسته شخصی به نام صفدری برای بمب گذاری در یکی از مناطق پرازدحام جنوب شهر تهران، تن می دهد. مجنون محصول ۱۳۶۸ است .رسول ملاقلی پوردر مصاحبه ای درباره مجنون گفته : «من کار تحقیقی و جامعه شناسی برای مجنون نکردم. تحقیق من حاصل عمرم تا آن روزگار بود. زندگی ام بود. من با پوست و گوشت و استخوانم فقر را لمس کردم. فقط کافی بود به ادراکاتم شکل دراماتیک بدهم که آن زمان دیگر فیلمنامه نوشتن را بلد بودم.» این فیلم را می توان آغاز سینمای اجتماعی ملاقلی پور در بستر سینمای دفاع مقدس دانست.

مزرعه پدری

ملاقلی‌پور در « مزرعه پدری » به عنوان چهاردهمین فیلم بلندش باز تجربه ذهنی «سفر به چزابه» و «هیوا» را به شکلی جدید عرضه می‌کند. این فیلم داستانی پیچیده یا شخصیت پردازی فوق العاده و حتی پرفراز و نشیب ندارد، بلکه روایتی ساده است که از ابتدای فیلم سعی دارد به نوعی مضمون اصلی قصه یعنی دفاع مقدس را در سطحی فراگیر و تاثیرگذار مطرح کند. این فیلم را به تعبیری می‌توان جنگی‌ترین اثر ملاقلی پور به حساب آورد؛ چراکه در فیلم یک جنگ واقعی رخ می‌دهد و تمامی جزئیات آن به تصویر کشیده می‌شود.

سخن پایانی

شبکه آی فیلم فارغ از اینکه به مناسبت هفته دفاع مقدس در شهریور و مهرماه سال 97 به مرور آثار رسول ملاقلی پور پرداخت که به تناوب هم برخی از فیلم های او را در طول این سال ها به روی آنتن برد. این رویکرد می تواند هم درباره دیگر فیلمسازان جنگ صورت گیرد و هم به شکل گلخانه ای. یعنی مجموعه ای از بهترین فیلم های سینمای جنگ از کارگردان های مختلف به مناسبت هفته دفاع مقدس پخش شود تا آی فیلم به نوعی بتواند جشنواره فیلم های دفاع مقدس را در شکل تلویزیونی آن تجربه کند. شاید توجه به بخش جشنواره جشنواره های جشنواره فیلم مقاومت در این زمینه جالب باشد و حتی با توجه به امکانات صدا و سیما، بتوان بر تعداد آثار منتخب افزود.