چند روز پیش دو بخش از گفتگوی تفصیلی مهدی قزلی نویسنده کتاب «قصه کربلا»، برش هایی از زندگی امام حسین (ع) از آغاز تا پرواز، منتشر شد.  کتابی که نسخه تک جلدی این کتاب که توسط انتشارات شهید کاظمی روانه بازار شده، با استقبال خوب مخاطبان، به سرعت به چاپ پنجم رسیده است.

بخش اول گفتگوی ما با قزلی در مورد انگیزه اش از نگارش این کتاب و لزوم نوشتن از وقایع کربلا و قیام امام حسین (ع) و بخش دوم این گفتگو در مورد امکان ترجمه و بین المللی شدن «قصه کربلا» بود. در بخش پایانی این گفتگو با این نویسنده و مدیر فرهنگی، به موضوع آسیب شناسی مطالعه با تاکید بر موضوع امام حسین (ع) و وقایع کربلا پرداخته ایم که در ادامه می خوانید:

بخشی از توفیق یک نویسنده و کتابش، خوانده شدن آن توسط مردم است. در عین حال مطالعه کتاب هایی همچون «قصه کربلا» و بسیاری دیگر از کتاب هایی که به موضوعات اساسی اندیشه و اعتقادات ما اشاره دارند در زمانه ای که ناتوی فرهنگی دشمن بی محابا به طور گسترده سعی در شبهه افکنی و زیر سوال بردن اصول ما دارند، الزام بیشتری دارد، شما چه توصیه ای برای ترویج فرهنگ مطالعات عاشورایی در این ایام دارید؟

این مبحث سختی است و این طور نیست که در یک مصاحبه حل شود. در مورد لزوم مطالعه رهبر معظم انقلاب هم به کرات صحبت کرده اند. موضوع مطالعه به سبک زندگی بر می گردد. در واقع مردم ما به طور کلی نیاز به مطالعه را در زندگی خودشان حس نمی کنند و نیازشان به دانستن را از مسیرهایی مثل منبر و سخنرانی و مانند اینها و در این اواخر هم از اینترنت و شبکه های اجتماعی تامین می کنند.

این یک موضوع سبک زندگی است و حتی یک مساله اقتصادی و هزینه آن نیست. اگر کسی مدعی شود که کتاب گران است حرف درستی نزده چرا که همیشه یک کتاب معمولی هم قیمت یک پیتزا بوده است. ولی مردم ما مدام پیتزا می خرند و پیتزا فروشی ها هم مدام بیشتر می شوند اما مردم کتاب نمی خرند. خریدن کتاب مسئولیت زا است. به هر حال بعد از خرید کتاب باید یک هفته هم وقت گذاشت و آن را خواند. به دلیل اینکه برای چنین مسئولیتی نیازی حس نمی کنند و برایش برنامه ای هم ندارند پس کتاب هم نمی خرند.

موضوع مطالعه در سبک زندگی ما جدی نیست. بچه ها از همان ابتدا به این عادت داده نمی شوند که خودشان به یادگیری بپردازند، همیشه در مدرسه به آنها گفته شده که دو دوتا چهارتا و آنها هم همان را حفظ کرده اند و حتی دانشگاه به یک معنا. به هر حال هم من و هم شما سابقه دوران تحصیل را داریم و این روزها هم که به لطف موسسات، با تست زدن برای کنکور آماده می شوند و نه یادگیری عمیق و تحلیلی و با مطالعه. همین عوامل باعث شده که مطالعه مستمر بخشی از زندگی ما نباشد. این یک اشکال عمومی است که در موضوعی مثل امام حسین (ع) هم به طور اولی برقرار است.

این ماجرا چند وجه دارد. یکی تثبیت سبک زندگی در این ماجرا است که هم قسمت مردمی دارد و هم قسمت مسئولینی. راه حل آن هم سرمایه گذاری بر روی بچه ها است. چون سرمایه گذاری بر روی بزرگترها برای تغییر سبک زندگی مثل سرمایه گذاری برای ورزشکار کردن افراد مسن است. گرچه ورزش کردن همیشه خوب است اما دیگر از اینکه تبدیل به یک ورزشکار حرفه ای بشوند گذشته است و برای این کار باید از قبل برنامه ریزی و شروع کرده باشد.

راه درست کردن موضوع مطالعه در سبک زندگی توجه به بچه ها است به این معنا که برای کودکان دوره پیش از دبستان و دبستان فرصت های جدی کتابخوانی فراهم کنیم به شکلی که به کتاب عادت کنند یعنی با کتاب انس بگیرند. کما اینکه در حال حاضر نوجوانان با تلفن همراه هوشمند و فضای مجازی انس دارند. اگر این انس از سنین پائین شکل بگیرد، این امکان وجود دارد که سبک زندگی ما ظرف مدت پانزده تا بیست سال تغییر کند و آرام آرام نمودارش تغییر کند.

موضوع دیگری که در این امر دخیل است بر می گردد به ما به عنوان کسانی که اهل نوشتن هستیم که در واقع باید به نیاز مخاطب توجه کنیم. نیاز مخاطب هم دو وجه فرم و محتوا را در بر می گیرد. ما گاهی نیاز مخاطب را به لحاظ محتوایی تشخیص نمی دهیم و کتابی می نویسیم و حرفی می زنیم که کسی این حرف مسئله اش نیست یا عمومیت ندارد و همه گیر نیست هر چند که آن کتاب خوب نوشته شده است. یا گاهی مسئله مانند موضوع امام حسین (ع) خوب انتخاب شده است و موضوعی است که همه به آن توجه دارند اما فرم خوبی برای آن انتخاب نمی کنیم. اگر هر دو مشکل با هم باشد یعنی هم دغدغه و مسئله را به خوبی تشخیص نداده باشیم و هم فرمی خوبی نداشته باشیم که دیگر واویلا!

در مورد مسائل دینی و موضوعی همچون امام حسین (ع) ما بیشتر مشکل فرم داریم یعنی ما در این موضوعات منابع غنی بسیاری در اختیار داریم و بسیاری از شبهات مطرح شده توسط بیگانگان، خیلی سطحی و دم دستی هستند و به راحتی می توان به آنها پاسخ داد. اما متاسفانه خیلی از نویسندگان ما برای ورود به این حوزه ها و حتی پاسخ دادن به این شبهات، فرم خوبی را انتخاب نمی کنند. مثلا از یک کتاب قدیمی یک بریده ای را بر می دارند و در جایی استفاده می کنند یا حتی به این توجه نمی کنند که نوجوانان و جوانان علاقمندی های لحنی یا زبانی دارند یا دست کم، دافعه های زبانی و فرمی دارند و باید برای اینها به زبان خودشان و به یک معنا با توجه به روحیاتشان به خلق اثر پرداخت. یعنی باید برای این گروه مخاطب، کوتاه، موجز و بدون توصیفات بیش از حد، بدون مقدمه چینی زیاد و نتیجه گیری خیلی شاز صحبت کرد. یعنی باید عمل و عکس العمل را در مقابلشان قرار داد و اجازه داد تا خودشان نتیجه بگیرند. وقتی دو کلمه صحبت را جلویشان می گذاریم و بعد دو صفحه هم از آن نتیجه گیری اخلاقی می کنیم، پس می زنند.

اینها مسئله های فرمی هستند که گاهی نویسنده ها به آن توجه نمی کنند یا خودشان اصولا این مسائل را نمی شناسند؛ یعنی یک نویسنده حرفه ای که فرم را بشناسد، نیستند بلکه یک فرد دغدغه مندی هستند که کار را انجام می دهند.

من پیش از این در جائی گفته بودم که نوشتن یک کتاب خوب برای یک نویسنده بس است اما منظورم این نبوده که یک نویسنده نباید دو یا چندین کتاب خوب داشته باشد و حرفم منافاتی با خلق آثار خوب توسط یک نویسنده ندارد بلکه معتقدم تا زمانی که یک نویسنده کتاب خوبی در میان آثارش نداشته باشد نمی توان او را نویسنده واقعی دانست.

فکر می کنم که اگر مجموع نکاتی که گفتم انجام شود، برای موضوع مطالعه می توان در دراز مدت کاری کرد ولی در کوتاه مدت، خیلی سخت است. ما اگر بخواهیم که مطالعه و کتابخوانی نهادینه شود باید بر روی کودکان و نوجوانان سرمایه گذاری کنیم تا بعدا بتوانند از آن در آینده استحصال کنند.

با توجه به اهمیتی که برای مطالعه کوک ونوجوان مطرح فرمودید، چرا کتاب قصه کربلا را برای این گروه سنی ننوشته اید؟

 من متخصص نوشتن برای بچه ها نیستم. نوشتن برای بچه همانند پزشکی کودکان یک تخصص ویژه است که با ممارست و تمرین یا دست کم با ذوق آزمائی اولیه توسط کسانی که این کار را انجام داده اند بوجود می آید. من هیچ وقت برا کودکان کار نکرده ام که شاید اگر فرصتش پیش بیاید من هم ذوق خودم را محک بزنم.