سرویس فرهنگی خبرگزاری موج- محمدصالح حجت الاسلامی: بیشتر مردم آنچه از افغانستان در حافظه خود دارند مواردی است که به جنگ مربوط می شود زیرا افغانستان از زمان تاسیس تاریخی سراسر جنگ داشته است اما این همه ماجرا نیست.

یک بررسی ساده از رسانه های فعال در افغانستان نشان می دهد، تلویزیون های بسیاری در همین کشور جنگ زده، فقیر و آسیب دیده فعالیت دارند آن هم از کشورهای پیشرفته اروپا و آمریکا. از شبکه های زنده خبری گرفته تا تلویزیون هایی که به پخش فیلم و سریال اقدام می کنند. حتی شبکه های داخلی آمریکا که برنامه هایشان را به مردم خود ایالات متحده می فروشند به راحتی و رایگان اقدام به پخش برنامه برای مردم افغانستان می کنند. برخی به صورت دوبله شده و برخی به صورت زیرنویس.

کشوری که از هر صنعت و فناوری تاکنون محروم مانده بوده اینک به یُمن دلارهای غربی و عربستانی ده ها شبکه داخلی دارد که برای مردم افغانستان و به زبان و گویش های مختلف محلی برنامه سازی می کنند اما بر اساس فرهنگ صاحبان همان دلارها.

انبوه این رسانه ها انسان را به شک می اندازد؛ مگر در افغانستان چه خبر است که نیازمند این فعالیت گسترده رسانه ای است. آن هم کشورهایی که فاصله بسیاری هم با مرزهای افغانستان و هم با فرهنگ آن دارند. قطعا نکته ای در میان است که هزینه ایجاد رسانه یا انتقال امواج ماهواره ای برای کشوری دیگر با فرهنگی بیگانه را اقتصادی و منطقی نشان می دهد. 

مساله دقیقا به همین فرهنگ بازمی گردد. فرهنگ مهم ترین مسئله ای است که رسانه های دیگر کشورها را به افغانستان آورده است. اگر بتوان فرهنگ این کشور را تغییر داد می توان از آن به عنوان کلیدی برای باز شدن فرهنگ کشورهای همسایه اش استفاده کرد. این کشور در منطقه ای راهبردی قرار دارد که از یک طرف به جنوب آسیا (هند، کشمیر و پاکستان)، از شمال به آسیای مرکزی،  از شرق به منطقه کشمیر و سین کیانگ اویغور در چین و از غرب به ایران مربوط است.

نکته جالب وجود ارتباطات قومیتی با همه این کشورهای همسایه است؛ مردم ازبک، تاجیک، ترکمن، بلوچ، پشتو، اویغور و... در  افغانستان زندگی می کنند. در نتیجه هر تغییر عمده ای در این کشور محصور در میان مناطق متفاوت می تواند در همه مناطق همسایه اش تاثیر گذار باشد.

کشورهایی که رسانه های خود را به افغانستان گسیل کرده اند یا هزینه راه اندازی رسانه های افغان را با فرهنگ وارداتی تامین می کنند به آینده ای می اندیشند که بتوانند از مردم این کشور خرده فرهنگ هایی مشابه خود بسازند که در کشورهای همسایه بازتاب داشته باشد.

آی فیلم 2 که چهارمین کانال شبکه آی فیلم بوده و اسفند 1396 برای مردمان فارسی زبان افغانستان، تاجیکستان و آسیای میانه و ... راه اندازی شد، باید در برابر موج تبلیغات ضدایرانی شبکه های سعودی، اماراتی،  trt   ترکیه و  BBC  انگلیس در شرق مرزهای ایران مقاومت کند. اما این حداقل تاثیری است که این شبکه می تواند داشته باشد.

انتقال فرهنگ فارسی و نمایش توانایی های مختلف ایران به ویژه در مسائل اقتصادی و علمی دارای این قابلیت است که هر چه بیشتر ملت های هم زبان را به یکدیگر نزدیک سازد.

زمان آن فرا رسیده تا با گسیل نیروهای رسانه ای کشورمان این گسل بزرگ که در زیست بوم فرهنگی (ژئوکالچر) ما و همسایگان مان ایجاد شده را به فضای همکاری فرهنگی بین ملت ها تبدیل کنیم. از این رو باید آی فیلم 2 تقویت شود و بر ابعاد رسانه ای و تنوع برنامه هایش افزوده شود.

تاسف برانگیز است که کشورهایی دور دست و حتی دولت هایی مانند ترکیه و عربستان که فاقد هر گونه تشابه زبانی با افغانستان هستند اقدام به راه اندازی رسانه های مختلف به زبان فارسی کرده اند آن هم در منطقه ای که بیشترین شباهت تاریخی و فرهنگی را با ایران دارد و هنوز برخی به هزینه کردن در بخش فرهنگ برون مرزی اعتراض دارند.

بخش خوب ماجرا استقبالی است که از راه اندازی شبکه آی فیلم در افغانستان شده است. هر چند بیشتر برنامه های آن در شبکه های داخلی صدا و سیما تولید شده و طبعا دور از مقتضای روز مردم تاجیک و پشتو است اما همان هم غنیمتی است.

شاید با اضافه شدن آگهی های تبلیغاتی به این شبکه دو مزیت جدید ایجاد شود؛ اول، بر رشد میزان صادرات کشورمان اضافه گردد و همکاری های اقتصادی دو کشور ارتقا یابد. دوم، با تقویت بنیه مالی شبکه آی فیلم 2 هزینه ساخت برنامه های مختص افغانستان و تاجیکستان فراهم شود.

نکته خوب ماجرا وجود زبان مشترک میان دو  کشور است در نتیجه شبکه آی فیلم 2 در صورت تمایل می تواند هم از آگهی های شرکت های ایرانی هم شرکت های افغانستانی و تاجیکستانی بهره مند شود. در آن صورت باید امیدوار بود که بُرد مفید برنامه های فرهنگی این شبکه تضمین شده است.

 ساخت فیلم و سریال مشترک از دیگر اقداماتی است که با یک پشتوانه خوب مالی می توان در دستور کار قرار دارد تا آنچه در قرن های اخیر از ژئوکالچر ایران غصب شده را با یک اتصال فرهنگی – سرزمینی فراسوی مرزهای سیاسی برقرار سازیم.

فراموش نکنیم در جهانی زندگی می کنیم که هر ملتی به واسطه فعالیت های فرهنگی دولت خود در صدد همسان سازی فرهنگی و یافتن دوستان جدید است و اتصال سرزمین با همسایگان بخش عمده این راهبردی مهم ملی بسیاری از کشورهاست. نباید از اتصال سرزمین با وجود مرزهای سیاسی مشخص غافل بود.