، در اوایل مرداد تروئیکای اروپا اعلام کرد فقط تا نهم شهریور به جمهوری اسلامی ایران فرصت می‌دهد تا تصمیم خود را برای پذیرش شروط غرب در حوزه هسته ای و در ازای آن تمدید مهلت اجرای مکانیسم ماشه ابراز کند. در این مدت گفتگوها بین ایران و اروپا به صورت غیررسمی ادامه داشت تا اینکه در ۳۱ مرداد عراقچی با همتایان اروپایی خود به اضافه مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا تلفنی گفتگو کرد و قرار شد چهارم شهریور در ژنو نشستی در سطح معاونان سیاسی برگزار شود.

واقعیت این بود که چهارم شهریور آخرین شانس طرفنی برای رسیدن به نقطه مشترک پیش از تشدید تنش‌ها بود با این حال این جلسه بدون هیچ نتیجه مشخصی به پایان رسید و دو روز پس از آن یعنی پنجشنبه (۶ مرداد) آلمان، فرانسه و انگلیس در نامه‌ای رسمی به شورای امنیت اعلام کردند روند اجرای اسنپ بک را شروع کرده‌اند. با توجه به این اعلان رسمی، سی روز بعد تمام تحریم های مندرج در قطعنامه‌های شش‌گانه مصوب شورای امنیت علیه ایران باز می‌گردد.

با این حال با توجه به تأکید اروپایی‌ها به باز بودن در گفتگو و همچنین اشاره بیانیه وزیرخارجه آمریکا ضمن خوشحالی از بازگشت تحریم‌ها علیه ایران، به دیپلماسی، به نظر می‌رسد هنوز راه‌هایی برای جلوگیری از اعمال تحریم‌هایی که می‌تواند تمام بخش‌های ایران و حتی فراتر از حوزه اقتصاد را درگیر کند، وجود دارد.

گفتنی است تحریم‌های مذکور در بازه زمانی سالهای ۲۰۰۶ و ۲۰۰۹ به بهانه این ادعا که ماهیت برنامه هسته ای ایران مشکوک و غیرصلح آمیز است، در شورای امنیت به تصویب رسیده بود. این تحریم ها شامل طیف وسیعی از محدودیت‌های تجاری، مالی، بانکی، نفتی، پتروشیمی و حتی نظامی-دفاعی می‌شود. براین اساس ایران حتی دیگر امکان تبادل در حوزه تسلیحاتی به صورت خرید و فروش هم ندارد. در حالی که طبق مفاد برجام این محدودیت بعد از چند سال برداشته شده بود.

نکته مهم آنکه اگر این تحریم‌ها اجرایی شوند تمام کشورهای عضو سازمان ملل ملزم به اجرای آنها هستند و هیچ کشوری با استناد به هیچ دلیل و مدرکی نمی‌کند از زیر آن شانه خالی کند. در این صورت مراودات تجاری و اقتصادی ایران دچار مشکلات زیادی خواهد شد.

اما همانطور که اشاره شد هنوز راه‌هایی برای جلوگیری از تحمیل این شرایط وجود دارد:

۱.پذیرش پیش‌نیوس قطعنامه روسیه-چین: دو کشور عضو برجام و همچنین از دوستان و متحدان تجاری درجه یک ایران، یعنی چین و روسیه اخیراً پیش‌نویسی تهیه کرده‌اند که در آن درخواست شده‌ است «بازگشت تحریم‌ها به تعویق بیفتد». در واقع این پیش‌نویس اشاره‌ای به «عدم بازگشت تحریم‌ها» ندارد. زیرا از لحاظ حقوقی امکان چنین درخواستی نیست. بنا به مفاد برجام هر یک از اعضا در صورتی که ایران را به عدم پایبندی به تعهداتش متهم کنند، می‌توانند فعال سازی مکانیسم ماشه را آغاز کنند در این صورت مسیر بدون بازگشت است.

از این رو روسیه و چین در چنین فضایی که دیگر کار از دست آنها نیز خارج شده و دیپلماسی برای فعال نکردن این سازوکار نتیجه‌ای نداشته، برآن شدند به گونه‌ای دیگر فرصتی به گفتگو و مذاکره بدهند. بنا به این پیش‌نویس، به مدت شش ماه تحریم‌ها به «حالت تعلیق» در خواهد آمد و در این بازه زمانی طرفین می‌توانند راه‌های جدیدی برای تفاهم و مفاهمه پیدا کنند.

جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده از این پیش‌نویس حمایت می‌کند اما در نهایت رأی اعضای اصلی شورای امنیت تعیین کننده خواهد بود. با توجه به رویکرد خصمانه آمریکا و شخص ترامپ برای رسیدن به افتخار گفتگو مستقیم با جمهوری اسلامی ایران، کمی بعید است آمریکایی‌ها به این قطعنامه رأی مثبت بدهند مگر اینکه امتیازی که مایل هستند را بگیرند.

۲.پذیرش شروط اروپایی‌ها: تروئیکای اروپا اعلام کرده فقط در صورتی که سه شرط آنها از سوی تهران مورد پذیرش قرار بگیرد، می‌توانند به گفتگو فرصتی دوباره بدهند: مذاکره با آمریکا، اجازه دسترسی کامل بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به سایت‌های هسته‌ای ایران، تعیین تکلیف ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده که در اختیار ایران است.

بنا به راهبردهای تعیین شده در سطوح ارشد نظام، گفتگو با آمریکا در شرایط فعلی منتفی است. در آخرین سخنرانی رهبر انقلاب، ایشان این خط و مشی را مشخص کرد و پس از آن عراقچی هفته قبل در گفتگو با رسانه‌های خارجی گفت اکثریت مردم ایران مایل نیستند در وضعیت حاضر ما با آمریکای‌ها گفتگو کنیم، زیرا آنها به دیپلماسی خیانت کردند و دو روز مانده به برگزاری نشست دور ششم، با چراغ سبز به همپیمانشان موجب جنگ ۱۲ روزه شدند.

بحث دسترسی بازرسان آژانس هم بنا به قانون رسمی مجلس که حدود دو ماه قبل و در واکنش به رویکرد غیرسازنده آژانس که موجب زمینه‌سازی جنگ ۱۲ روزه شد، امکان پذیر نیست. در حال حاضر بازرسی‌ها به حالت تعلیق درآمده و پذیرش این شرط از سوی تهران آنهم وقتی تجربه نشان داد بازرسی‌ها تأثیری در رفع سوءتفاهمات و تغییر نگرش منفی غرب ندارد و بلکه برعکس گزارش‌های این سازمان بهانه‌ای برای تشدید تنش‌ها و درگیری نظامی است، بعید است؛ مگر اینکه مصحلت نظام در این برهه کنونی اقتضا کند و در حکمی حکومتی و یا دستوری از سوی شورای عالی امنیت ملی فضا تغییر کند و مجلس هم استثناهایی را بپذیرد.

موضوع ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده هم در داخل هنوز روشن نیست. سازمان انرژی اتمی و وزارت خارجه اعلام کرده‌اند تا پیش از حمله بمب‌افکن‌های آمریکایی به سایت های هسته‌ای ایران، محل قرارگرفتن این اورانیوم‌ها مشخص بود و اکنون روشن نیست که چه برسر آنها آمده است. روز گذشته هم سازمان انرژی اتمی دوباره اعلام کرد آنها در حال ارزیابی خسارات حملات هستند.

بنابراین اگرچه هنوز دو راهکار برای تعلیق اجرای تحریم‌ها، هرچند برای مدت کوتاهی، وجود دارد اما همانطور که اشاره شد مسیر بسیار سخت است و رسیدن به تفاهم دشوار نمی‌نماید. در این میان، بازار ایران فارغ از هرگونه گمانه‌زنی در مورد احتمال اجرایی شدن یکی از این راهکارها روند صعودی در پیش گرفته و فقط یک راه حل قطعی می‌تواند آن را به ثبات و تعادل برساند.

واقعیت این است که بازار ایران دیگر به کنش‌های دفعی و موقتی پاسخ مثبت نشان نمی‌دهد. اقتصاد ایران خواهان راهکار طولانی‌مدت، تضمین شده و باثبات است و در این شرایط عبور قیمت ارز از یکصد هزار تومان فشار شدیدی به قشر کم‌برخوردار و البته بودجه دولت خواهد آورد که باید مخارج را تأمین کند. از این رو انتظار می‌رود تصمیم‌گیران کشور به نتیجه تضمین شده و قطعی دست یابند.