، سه‌شنبه ۲۳ تیر ۱۳۹۴ (۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵) در وین، جهان شاهد یک تحول سیاسی بزرگ بود. در آن روز جمهوری اسلامی ایران با گروه ۱+۵ توافق موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را به امضا رساند و موجب بروز شادی بزرگی در کشور شد.

بر اساس این توافق، ایران متعهد شد تا ذخایر اورانیوم غنی شده متوسط خودش را پاک‌سازی و ذخیره‌سازی اورانیوم با غنای کم را تا ۹۸ درصد قطع کند و حداقل به مدت ۱۵ سال تعداد سانتریفیوژها را به حدود دو سوم، کاهش دهد. جمهوری اسلامی همچنین با عدم غنی‌سازی اورانیوم بیش از ۳٫۶۷ و نساختن تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم جدید یا رآکتور آب‌سنگین جدید موافقت کرد. علاوه براین تهران پذیرفت که فعالیت‌های غنی‌سازی اورانیوم به مدت ۱۰ سال به یک ساختمان که از سانتریفیوژهای نسل اول استفاده می‌کند محدود خواهد ماند. برای اطمینان از اجرای این مفاد، ایران قبول کرد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی(IAEA) باید به تمام تأسیسات اتمی ایران دسترسی منظم داشته ‌باشد. در نتیجه این توافقنامه، جمهوری اسلامی ایران از تحریم‌های شورای امنیت ملل متحد، اتحادیه اروپا و تحریم‌های ثانویه ایالات متحده خارج می شد که این خبر بسیار خوبی برای بازار کشورمان بود.

اما چهار سال بعد دولت ترامپ، این توافق خارج شد و اعلام کرد دولت اوباما با پذیرش این توافق، اشتباه بزرگی مرتکب شد. از آن زمان اروپا هم نشانه ای بروز نداد که مایل است به تعهداتش در برجام عمل کند. لذا تا امروز که دهمین سالگرد این توافق است، ایران بهره ای از توافق مذکور نبرد. اما اکنون در آستانه انقضا قطعنامه ۲۲۳۱ که متضمن این توافق است، اروپایی ها به دنبال فعال سازی مکانیسمی هستند که طبق آن ادعا می شود جمهوری اسلامی در اجرای وظایفش کوتاهی کرده و پرونده هسته ای ایران، همچنان یک تهدید محسوب می شود.

ده سال قبل، امید بسیاری در ایران این بود که با گذر زمان و شفاف شدن برنامه هسته ای، ما در نهایت قادر خواهیم بود روابط نرمالی در حوزه اقتصادی و تجاری با دنیا برقرار کنیم و دیگر نگران تحریم ها بر بازار خود یا طرف های معامله مان نباشیم. امروز پس از یک دهه، نه تنها وضعیت مناسبات ایران با غرب بهتر نشده بلکه با هجمه نظامی اسرائیل روبرو شد که اروپا و آمریکا از آن حمایت کردند. حتی صدراعظم آلمان ادعا کرد این کار باید قبلاً انجام می شد.

در همین راستا مجلس شورای اسلامی قانونی را تصویب کرد که بر اساس آن ورود هرگونه بازرس از جمله مدیرکل آژانس، به کشور ممنوع بوده و نصب دوربین‌های پادمانی و فراپادمانی نیز متوقف شد. همچنین، ارائه هرگونه گزارش از فعالیت‌های هسته‌ای ایران به آژانس ممنوع اعلام گردید.

بنابراین در دهسالگی مهمترین و بزرگترین اقدام دیپلماسی ایران و غرب، ما با گمانه زنی های مختلف در مورد فعال شدن مکانیسم ماشه هستیم که می تواند تحریم های مندرج در شش قطعنامه سازمان ملل را برگرداند. آنچه بر سر برجام آمد به دنیا نشان داد مذاکره با غرب، اجازه بازرسی و دسترسی به تأسیسات داخلی، تلاش برای شفاف سازی هرگونه ابهام و بهانه جویی ها نتیجه ای ندارد. امروز در حالی ایران در سایه تهدید بازگشت تحریم ها است که غرب هم با شکست در آموزن «اعتماد به این بلوک» روبرو است. اکنون متحدان و همپیمانان غربی متوجه شده اند هر اندازه هم کوتاه بیایند، یا گفتگو کنند و بخواهند سوءتفاهمات با آلمان، فرانسه، انگلیس و آمریکا برطرف سازند، در نهایت این منافع ملی آنهاست که مشخص می کند سیاست نهایی چه باید باشد نه واقعیات میدانی. آنچه بر سر برجام آمد، در تاریخ ثبت می شود و تبدیل به درسی خواهد شد که نسل های آینده باید در ارتباطشان با کشورهای غربی لحاظ کنند.