، در اوایل اردیبهشت سال جاری مسعود پزشکیان برای دیدار با مقامات جمهوری آذربایجان سفر یک روزه ای به این کشور انجام داد. در آن زمان دیدار علی اف و پزشکیان در رسانه ها تحت عنوان دو رئیس جمهور از دو کشور با تباری یکسان (آذری) مورد توجه ویژه قرار گرفت. این نخستین باری بود که سران ایران و آذربایجان دارای چنین تشابهی بودند و بنا به گفته تحلیلگران همین اشتراک نژادی و زبانی و مذهبی، می توانست زمینه ساز درک بهتر از شرایط دو طرف و در نتیجه، تقویت منافع مشترک باشد.

در واقع همین مسئله موجب حساس شدن کارشناسان اسرائیلی به این سفر شد. اما این فقط گام نخست بود. برگزاری رزمایش مشترک نیروهای سپاه پاسداران ایران و ارتش آذربایجان در اواخر اردیبهشت، اجرای حکم عامل حمله به سفارت آذربایجان در ایران و تعیین رسمی سفیر کشورمان در باکو و حضور یک هیئت عالی رتبه آذربایجانی در «مجمع گفتگوی تهران» در اوایل خرداد، موجب شد تا نگرانی ها در خصوص تقویت همکاری بین تهران و باکو در شرایط کنونی در اسرائیل افزایش یابد.

اهمیت این مسئله در روابط نزدیکی است که آذربایجان با اسرائیل دارد. این کشور صادرکننده اصلی نفت اسرائیل است و همین مسئله آذربایجان را به کشوری استراتژیک برای اسرائیلی ها تبدیل می‌کند. تا سال ۲۰۲۲، حدود ۴۰ درصد از کل مصرف نفت اسرائیل از آذربایجان وارد می‌شد. طبق گزارش‌ها، در طول جنگ غزه، این صادرات نفتی افزایش یافت و به حدود یک میلیارد دلار رسید به طوری که واردات ۱.۵۸ میلیون تن نفت در نیمه اول سال ۲۰۲۴، اسرائیل را به دومین مشتریه بزرگ نفت آذربایجان تبدیل کرد.

از سویی در آوریل سال جاری، اسرائیل به شرکت ملی نفت و گاز آذربایجان اجازه داد تا به دنبال ذخایر گاز طبیعی در شرق مدیترانه بگردد. این شرکت همچنین ۱۰ درصد از مخزن تامار را در معامله‌ای به ارزش تقریباً یک میلیارد دلار به دست آورد. نکته مهم اینکه وقتی رجب طیب اردوغان اسرائیل را به دلیل جنگ غزه تحریم اقتصادی کرد، برای خط لوله نفت آذربایجان که از کشورش عبور می‌کند، استثنا قائل شد.

در چنین فضای همکاری، در سال‌های اخیر، ارتش اسرائیل رابطه گسترده‌ای با آذربایجان داشته است که شامل فروش انواع تجهیزات، سلاح و شاید حتی ماهواره می‌شود. به عنوان مثال در جنگ علیه ارمنستان بر سر ناگورنو-قره‌باغ، گزارش شد که آذربایجانی‌ها از انواع ابزارهای اسرائیلی از جمله پهپادها، موشک‌های ضد تانک، موشک‌های زمین به زمین و موارد دیگر استفاده کرده‌اند.

افزون براین، به دلیل مرز مشترک آذربایجان و ایران، این کشور در راهبرد منطقه ای اسرائیل اهمیت زیادی دارد. گفته می شود اسرائیلی ها چندین بار از خاک این کشور برای اهدافشان استفاده کرده اند. بنابراین هرگونه تقویت همکاری ها، تلاش برای رفع اختلافات و تمرکز بیشتر بر مرز از سوی تهران و باکو، موجب نگرانی اسرائیلی ها می شود.

البته دور از انتظار است علی اف تصمیم بگیرد روابط تجاری خود با اسرائیل را تغییر دهد چنانکه در طول یکسال و نیمی که از جنگ غزه می گذرد، رسانه ها و مقامات ارشد آذربایجان علیه این نبرد و اقدامات اسرائیل موضع منفی نگرفته اند. مسئله دیگر اینکه جایگاه آذربایجان برای اسرائیل در حال حاضر محدود به ایران نیست. آنها امیدوارند با اقداماتی که باکو در حال انجام است، اصطکاک با ترکیه در حوزه سوریه کاهش یابد. در این رابطه آذربایجان میانجگری فعالی را در دستور کار دارد.

با این وجود همانطور که بهبود روابط با دنیا و به ویژه کشورهای منطقه به ضرر اهداف اسرائیل است، مسئله آذربایجان هم یکی از این موارد است و شاید مهمترین آنها در منطقه. زیرا اسرائیلی ها امیدوار هستند با وساطت ترامپ، این کشور به جرگه اعضای پیمان ابراهیم به طور رسمی بپیوندد و از این طریق اسرائیلی ها نشان دهند مسئله فلسطین نمی تواند در ارتقا روابطشان با یک کشور مسلمان شیعی هم اثر بگذارد. بنابراین آنها سعی می کنند در ماه های آینده مناسباتشان با آذربایجان را به گونه ای پیش ببرند که گرم شدن روابط باکو و تهران در این برهه زمانی را خنثی سازند.