، در حالی که با فرارسیدن فصل گرما، پویش‌های کاهش مصرف از جمله «#۲۵_درجه» با هدف عبور از بحران برق در کشور راه‌اندازی شده‌اند، برخی روایت‌ها سعی دارند کم‌آبی و کاهش توان نیروگاه‌های برق‌آبی را عامل اصلی خاموشی‌های احتمالی جلوه دهند.

با این حال بررسی ساختار سبد تولید برق کشور نشان می‌دهد که واقعیت، بسیار فراتر از خشکی مخازن سدهاست.

مصرف برق بالا رفت؛ ذخایر برق‌آبی پایین آمد، اما…

طبق اعلام توانیر، مصرف برق کشور در سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته، ۸ درصد افزایش یافته است. همزمان ذخایر سدهای برق‌آبی نیز به دلیل کاهش محسوس بارش‌ها، حدود ۴۵ درصد کاهش را تجربه کرده‌اند. همین داده‌ها در ظاهر تصویری نگران‌کننده از تأمین برق نشان می‌دهند، اما کافی‌ست نگاهی به سهم واقعی برق‌آبی‌ها در تولید برق کشور بیندازیم.

بر اساس آخرین آمار رسمی:

سهم نیروگاه‌های حرارتی: ۸۷ درصد

سهم نیروگاه‌های برق‌آبی: ۱۲ درصد

سهم نیروگاه‌های تجدیدپذیر: کمتر از یک درصد

در واقع، برق‌آبی‌ها تنها یک دوازدهم از بار تولید برق را به دوش می‌کشند؛ و حتی این مقدار هم به طور سنتی در فصل بهار و پاییز، برای کمک به کشاورزی و کنترل مخازن، از مدار خارج می‌شود.

بنابراین افت تولید برق‌آبی، با وجود اثر روانی بالا، نقش مستقیمی در ناترازی فعلی برق ندارد.

خاموشی‌ها از دل حرارت می‌آید، نه خشکی

در حال حاضر بیش از ۱۵ هزار مگاوات از ظرفیت نیروگاه‌های حرارتی کشور در حال تعمیرات است. این نیروگاه‌ها که ستون فقرات تولید برق ایران به‌شمار می‌روند، به دلیل فرسودگی، کمبود قطعه و تأخیر در تعمیرات اساسی، به موقع وارد مدار نمی‌شوند. همین وضعیت، به‌تنهایی بخش عمده‌ای از ناترازی شبکه برق را توضیح می‌دهد.

واقعیت دیگر این است که بسیاری از نیروگاه‌های حرارتی در طول سال با ظرفیت کامل کار نمی‌کنند؛ چون یا سوخت کافی ندارند، یا دچار مشکلات فنی‌اند. در حالی که نیروگاه برق‌آبی، اساساً نقش پشتیبان دارد و تنها در اوج مصرف تابستان و زمستان، بار محدودی را بر عهده می‌گیرد.

برق‌آبی‌ها وظیفه تولید مستمر ندارند. اگر هم وارد مدار شوند، فقط برای عبور از پیک استفاده می‌شوند. افت تولید آن‌ها نباید دستاویز اصلی ناترازی قرار گیرد. تقصیر اصلی متوجه ظرفیت از مدار خارج شده نیروگاه‌های حرارتی است.

پویش ۲۵ درجه؛ کار موقت برای مشکلی دائمی

با توجه به این شرایط، شرکت توانیر در تلاش است تا با مدیریت تقاضا از طریق پویش‌هایی مانند "#۲۵_درجه" و تشویق به استفاده از دور کند کولرهای آبی، از میزان مصرف بکاهد. این رویکرد اگرچه در کوتاه‌مدت می‌تواند به تعدیل مصرف کمک کند، اما جایگزین راهکارهای ریشه‌ای نخواهد بود.

در واقع، تا زمانی که زیرساخت تولید برق کشور – به‌ویژه نیروگاه‌های حرارتی – به‌روز نشده و تعمیرات با برنامه‌ریزی دقیق و منابع کافی انجام نشوند، صرفه‌جویی‌های مصرفی نیز صرفاً مسکن‌هایی کوتاه‌مدت خواهند بود.

بحران برق، قربانی روایت‌سازی

اگرچه کم‌آبی و خشکسالی حقیقتی انکارناپذیرند، اما طرح آن‌ها به‌عنوان عامل اصلی خاموشی‌ها، نوعی ساده‌سازی مسأله است. در واقع، ناترازی برق کشور عمدتاً از دل تأخیر در توسعه نیروگاه‌های جدید، فرسودگی شدید تأسیسات حرارتی، و ضعف در نگهداری و مدیریت تولید سر برآورده است.

اگر قرار است در تابستان ۱۴۰۴ خاموشی‌های گسترده اتفاق نیفتد، راه‌حل نه در باران که در تعمیرات دوره ای نیروگاه‌ها کمبود سوخت و طرح توسعه‌ای منسجم برای تولید انرژی نهفته است. آینده برق ایران نیازمند تدبیر، نه توجیه است.