به گزارش خبرگزاری موج، مدیرعامل شرکت بوئینگ از تعویق تحویل اولین فروند از هواپیماهای برجامی به ایران خبر داد و سرنوشت قراردادهای خطوط هواپیمایی کشورمان با ایرباس نیز همچنان در هاله‌ای از ابهام است. مجوز فروش هواپیما که از سوی دفتر کنترل سرمایه‌های خارجی امریکا یا همان اوفک صادره شده، تنها تا سال 2020 اعتبار دارد. موضوعی که با توجه به احتمال خروج امریکا از برجام، می‌تواند از هم‌اکنون پرونده قراردادهای ایران را با کمپانی‌های ایرباس و بوئینگ ببندد.
شاید سال 95 را بتوان دوران رؤیاپردازی شرکت‌های هواپیمایی ایران دانست. دوره‌ای که تحت تأثیر توافق برجام، شرکت‌های هواپیمایی ایران قراردادهای مختلفی را با دو غول هواپیما‌سازی دنیا یعنی ایرباس و بوئینگ به امضا رساندند. براساس این قراردادها شرکت ایران‌ایر 100فروند انواع ایرباس را به این کمپانی اروپایی سفارش داد و متعاقب آن نیز قرارداد خرید 80فروند بوئینگ را با کمپانی امریکایی بوئینگ به امضا رساند. قراردادهایی که با آب و تاب فراوان در رسانه‌های داخلی بازتاب داده شد و آن را «دستاورد بزرگ برجام» خطاب کردند.
مشکلات در مسیر نوسازی ناوگان هوایی ایران از همان زمان عقد این قراردادها آغاز شد. جایی که شرکت‌های تولیدکننده مجبور بودند برای فروش هواپیما موافقت دفتر کنترل سرمایه‌های خارجی امریکا یا همان اوفک را اخذ کنند. این دفتر به صراحت عنوان کرده بود هر هواپیمایی که حداقل 10درصد از قطعات آن ساخت شرکت‌های امریکایی باشد، برای صادرات به ایران باید مجوز این دفتر را اخذ کند. اما این تنها مشکل نبود، مشکل بزرگ‌تر موضوع تأمین مالی این قراردادهاست؛ چراکه ایران پس از برجام چشم امید به رفع محدودیت‌های بانکی خود دوخته بود. این محدودیت‌ها تا به امروز ادامه داشت و همین موضوع باعث شد که ایران نتواند فاینانسر برای این قراردادهای کلان پیدا کند. این در حالی است که هر ایرلاین در هر کشوری که باشد، موظف است پیش از آغاز تولید هواپیما، پرداخت‌های پیش‌سفارش را بپردازد تا عملاً تولید هواپیما آغاز شود و به نظر می‌رسد شرکت ایرباس به دلیل عدم معرفی فاینانسر از سوی ایران، هنوز تولید سفارشات ایران را آغاز نکرده است. علاوه بر این در دوره‌ای نیز برخی رسانه‌ها مدعی شدند که شرکت ایرباس به دلیل عدم پرداخت پیش‌سفارش از سوی ایران قصد فروش هواپیماهای ایران‌ایر را دارد. گفتنی است، تنها عملکرد ایران در این خصوص، خرید نقدی سه فروند ایرباس و 10فروند هواپیمای کوتاه‌برد ATR بوده که عملاً تأثیر چندانی در بهبود وضعیت ناوگان هوایی ایران نداشته است.

حالا همین تعلل ایران برای تأمین مالی باعث شده که دنیس مویلنبورگ، مدیرعامل شرکت بوئینگ رسماً اعلام کند که تحویل هواپیماهای بوئینگ777 به ایران که قرار بود در اردیبهشت سال جاری اتفاق بیفتد، به سال 2019 موکول شود. وی تأکید کرده است این شرکت خریداران دیگری برای این هواپیماها دارند. هرچند مدیر شرکت بوئینگ اشاره‌ای به هویت این خریداران جایگزین نکرده، اما این شرکت امریکایی قبلاً یک قرارداد بزرگ با امارات به مبلغ 1/15میلیارد دلار منعقد کرده است. از این رو به نظر می‌‌رسد، شرکت هواپیماسازی بوئینگ برای آمادگی جهت به حداقل رساندن تبعات خروج قریب‌الوقوع امریکا از توافق هسته‌ای ایران، قراردادهایی را با خریداران دیگر از جمله کشورهای رقیب ایران در منطقه حاشیه خلیج‌فارس به امضا رسانده تا بتواند زیان لغو احتمالی قرارداد 17میلیارد دلاری‌اش را با تهران کاهش دهد.
همچنین براساس همین مشکل بود که دی ماه سال گذشته جان لیهای، مدیر ارشد فروش شرکت هواپیماسازی ایرباس موضعی مشابه مدیرعامل بوئینگ گرفت و با اشاره به قرارداد تحویل 100فروند هواپیمای ایرباس به ایران‌ایر گفت: تحویل این تعداد هواپیما در قراردادهای صورت‌گرفته انجام خواهد شد، اما نه طبق همان زمان مقرر، بلکه ممکن است تحویل با تأخیر باشد. وی سپس به صراحت به وجود مشکل در تأمین مالی تولید هواپیماها توسط ایران اشاره کرد و گفت: ما باید دقت ویژه‌ای به فاینانس این قرارداد هم داشته باشیم که مشکلی برای طرفین قرارداد پیش نیاید و ایران هم موظف خواهد بود، پرداخت‌های پیش‌سفارش مقرر شده در قراردادها را بپردازد. جالب آنجا بود که همزمان با عقد قرارداد خرید هواپیما از ایرباس و بوئینگ توسط شرکت‌های ایرانی، برخی منابع داخلی در ادعایی که بیشتر شبیه یک شوخی بود، ادعا کردند که خود ایرباس و بوئینگ فاینانس تعداد زیادی از هواپیماها را بر عهده گرفته‌اند. ادعایی که هیچ‌گاه به واقعیت نزدیک نشد، اما بسیاری در داخل به این وعده دلخوش کردند.

چرخش شرکت‌ها

برخی شرکت‌های هواپیمایی داخلی که قراردادهای خرید هواپیما را با بوئینگ امضا کرده‌اند، از هم‌اکنون با درک فضایی که قرار است در آینده رخ دهد و بر سرنوشت ناوگان تحویلی آنان تأثیر بگذارد، طی یک چرخش رسمی به سمت هواپیماهای شرقی رفتند و قراردادی را برای خرید سوخوی سوپرجت 100روسی به امضا رساندند؛ قراردادی که نشان می‌دهد آنان رسماً قید دریافت هواپیما را از امریکا زده‌اند.
بر این اساس، روز پنج شنبه خبری منتشر شد که دو شرکت آسمان و ایران‌ایر تور در حاشیه نمایشگاه هوایی ترکیه هر کدام قرارداد خرید 20فروند هواپیمای سوخوی سوپرجت 100روسی با مقامات روسی به امضا رسانده‌اند. علاوه بر این، اخبار دیگری نیز شنیده می‌شود که شرکت‌های دیگر نیز در حال نهایی‌کردن خرید هواپیما از شرکت‌های امبرائر برزیل و بمباردیه کانادا هستند. با این حال مردم از یاد نمی‌برند که نکته ابهام‌آمیز این است که شرکت‌های بزرگ هواپیمایی ایران تا چه زمانی چشم انتظار دریافت سفارش‌های خود باقی خواهند ماند؟