، هفتم مهرماه در تقویم رسمی کشور به نام «روز آتش‌نشان» ثبت شده است؛ روزی که نه تنها پاسداشت یاد و خاطره شهدای عملیات‌های آتش‌نشانی است، بلکه فرصتی برای بازخوانی جایگاه این قشر فداکار در جامعه امروز محسوب می‌شود. آتش‌نشانان، مردان و زنان بی‌ادعایی هستند که در سخت‌ترین لحظات، جان خود را سپر مردم می‌کنند؛ از دل شعله‌های آتش گرفته تا زیر آوار زلزله و میان دود و گازهای سمی، آن‌ها نخستین کسانی‌اند که برای نجات جان و مال شهروندان حاضر می‌شوند.

انتخاب هفتم مهر به عنوان روز آتش‌نشان به واقعه‌ای در سال ۱۳۵۹ بازمی‌گردد؛ زمانی که تعدادی از نیروهای آتش‌نشانی در جریان بمباران پالایشگاه آبادان توسط رژیم بعث عراق، جان خود را در راه انجام وظیفه از دست دادند. از آن زمان، این روز به نماد ایثار، رشادت و مسئولیت‌پذیری آتش‌نشانان ایرانی بدل شد.

در هر  بحرانی، نگاه‌ها به سوی آتش‌نشان دوخته می‌شود

وظیفه آتش‌نشانی تنها اطفای حریق نیست. امروز آتش‌نشانان در حوزه‌های گسترده‌ای همچون امداد و نجات در تصادفات جاده‌ای، عملیات کوهستانی، مقابله با حوادث شیمیایی و حتی نجات حیوانات گرفتار فعالیت می‌کنند. گستره مأموریت‌های آنان به گونه‌ای است که در هر شرایط بحرانی، نگاه‌ها به سوی آتش‌نشان دوخته می‌شود.

حضور نیروهای آتش‌نشانی در حوادث تلخی چون فاجعه پلاسکو، زلزله بم، جنگ، آتش سوزی اسکله شهید رجایی و کرمانشاه، سیل‌های اخیر و آتش‌سوزی‌های گسترده جنگل‌ها، نمونه‌هایی از ایثار خاموش این قشر است. تصاویر آتش‌نشانانی که با لباس‌های خاکی و صورت‌های سوخته، خسته اما استوار در میان خرابه‌ها به دنبال نجات جان انسان‌ها هستند، برای همیشه در حافظه جمعی مردم ایران ماندگار شده است.

در حالی که آتش‌نشانی یکی از مشاغل سخت و زیان‌آور محسوب می‌شود، بسیاری از آتش‌نشانان با مشکلات جدی معیشتی و کمبود امکانات دست و پنجه نرم می‌کنند. کمبود تجهیزات ایمنی استاندارد، فرسودگی ناوگان خودرویی و ایستگاه‌ها، و نبود بیمه‌های کافی از جمله دغدغه‌های جدی این قشر است.

به گفته کارشناسان، ایمنی شهری بدون نوسازی تجهیزات و ارتقای آموزش آتش‌نشانان امکان‌پذیر نیست. بسیاری از نیروهای عملیاتی در مأموریت‌ها با خطرات جانی جدی مواجه‌اند؛ اما آنچه بیش از همه ذهن آتش‌نشان را درگیر می‌کند، نه خطرات کار، بلکه نگرانی از آینده شغلی و معیشتی خانواده است.

یکی از مهم‌ترین مباحثی که همواره در کنار روز آتش‌نشان مورد تأکید قرار می‌گیرد، موضوع فرهنگ ایمنی است. کارشناسان معتقدند بخش زیادی از حوادث قابل پیشگیری است؛ اما به دلیل بی‌توجهی به استانداردهای ایمنی در ساختمان‌ها، تجهیزات شهری و حتی رفتارهای روزمره، همچنان شاهد خسارت‌های جانی و مالی فراوان هستیم.

حادثه پلاسکو نشان داد که اگر اصول ایمنی در ساخت‌وساز، نگهداری تجهیزات و رعایت دستورالعمل‌ها جدی گرفته می‌شد، ابعاد فاجعه به مراتب کوچک‌تر بود. بنابراین، فرهنگ ایمنی تنها به آتش‌نشان مربوط نمی‌شود، بلکه مسئولیتی همگانی است که شهروندان، مدیران و مسئولان شهری باید به آن توجه کنند.

آتش نشان نمادی از قهرمانی در ذهن جامعه است

آتش‌نشان در نگاه مردم نماد فداکاری است. کودکانی که در مدارس رویای پوشیدن لباس سرخ آتش‌نشانی را در سر می‌پرورانند، نشان می‌دهند این شغل فراتر از یک حرفه، نمادی از قهرمانی در ذهن جامعه است.

با این حال، کارشناسان رسانه‌ای و اجتماعی معتقدند باید از ظرفیت روز آتش‌نشان برای تقویت این سرمایه اجتماعی استفاده شود. توجه به معیشت و منزلت آتش‌نشانان، روایتگری درست از ایثار آن‌ها در رسانه‌ها و الگوسازی از سبک زندگی این قشر، می‌تواند به افزایش اعتماد عمومی و همبستگی اجتماعی کمک کند.

روز آتش‌نشان یادآور این حقیقت است که امنیت و آرامش شهروندان، نتیجه ایثار مردانی است که بی‌هیچ چشمداشتی در سخت‌ترین شرایط به یاری مردم می‌شتابند. تکریم این قشر تنها به برگزاری مراسم نمادین محدود نمی‌شود؛ بلکه در گروی ارتقای وضعیت شغلی، تأمین تجهیزات ایمنی به‌روز، تقویت آموزش‌ها و گسترش فرهنگ ایمنی در جامعه است.

هفتم مهر هر سال فرصتی دوباره است تا بگوییم: آتش‌نشانان، قهرمانان خاموش این سرزمین‌اند. قهرمانانی که هر روز با جانفشانی خود، معنای واقعی مسئولیت اجتماعی و عشق به همنوع را زنده نگه می‌دارند.