، در حالی که دونالد ترامپ در تور دیپلماتیک پنج‌روزه خود به کشورهای آسیایی از جمله ژاپن و مالزی به سر می‌برد، اعلام چارچوب توافق تجاری با چین بار دیگر توجه‌ها را به تحولات اقتصادی جهانی جلب کرده است. این توافق، که ترامپ پیش‌بینی کرده در روزهای آینده نهایی شود، می‌تواند موازنه‌های انرژی در خاورمیانه را دگرگون سازد.

ترامپ روز یکشنبه از دستیابی به چارچوب اولیه توافق تجاری با چین خبر داد. این توافق که شامل تعویق تعرفه‌های ۱۰۰ درصدی بر واردات چینی و تعهد پکن به افزایش خرید محصولات آمریکایی مانند سویا و انرژی است، در آستانه دیدار احتمالی ترامپ با شی جین‌پینگ شکل گرفته است. بازارهای جهانی بلافاصله واکنش مثبت نشان دادند: شاخص‌های بورس آمریکا جهش کردند و قیمت نفت خام برنت بیش از ۲ درصد افزایش یافت، زیرا سرمایه‌گذاران از کاهش تنش‌های تجاری امیدوار شدند.

این تحول نه تنها بر تجارت دوجانبه آمریکا-چین (با حجم سالانه بیش از ۵۰۰ میلیارد دلار) تأثیر می‌گذارد، بلکه زنجیره تأمین جهانی انرژی را نیز تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. چین، به عنوان بزرگ‌ترین واردکننده نفت جهان (روزانه بیش از ۱۱ میلیون بشکه)، شریک کلیدی تولیدکنندگان خاورمیانه است. توافق جدید می‌تواند تقاضای پکن برای نفت ارزان‌تر را افزایش دهد و ثبات قیمتی را به ارمغان بیاورد امری که در شرایط تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا علیه برخی کشورهای منطقه، اهمیت دوچندانی دارد.

واکنش‌های منطقه‌ای: از نگرانی عربستان تا فرصت‌های امارات

کشورهای عربی خلیج فارس، که بیش از ۴۰ درصد صادرات نفت‌شان به آسیا (به ویژه چین) وابسته است، واکنش‌های متفاوتی نشان داده‌اند. عربستان سعودی از این توافق استقبال کرده و آن را گامی مثبت برای ثبات جهانی توصیف کرده است. مقامات ریاض پیش‌بینی می‌کنند افزایش رشد اقتصادی چین (تا ۵.۵ درصد در سال ۲۰۲۶) تقاضای نفت را به ۱۳ میلیون بشکه در روز برساند، که سود مستقیم برای تولیدکنندگان اوپک خواهد داشت. با این حال، نگرانی‌هایی در مورد تجارت امنیت با اقتصاد وجود دارد؛ جایی که ترامپ ممکن است در ازای امتیازهای تجاری، فشار بر ایران را تشدید کند.

امارات متحده عربی و قطر نیز این توافق را فرصتی برای تنوع‌بخشی به اقتصادهای‌شان می‌بینند. پیش‌بینی می‌شود حجم مبادلات امارات با پکن تا ۲۰ درصد رشد کند. اما در لبنان و عراق، جایی که تنش‌های امنیتی همچنان بالاست، این توافق می‌تواند به عنوان آرامش موقت عمل کند؛ گزارش‌های تحلیلی نشان می‌دهد کاهش جنگ تجاری، سرمایه‌گذاری‌های خارجی در پروژه‌های انرژی منطقه را تسهیل خواهد کرد.

نقش ایران: تقویت روابط استراتژیک با چین در برابر فشارهای خارجی

جمهوری اسلامی ایران، به عنوان دارنده یکی از بزرگ‌ترین ذخایر نفتی جهان (بیش از ۱۵۰ میلیارد بشکه) و شریک راهبردی چین، در این معادله جایگاهی ویژه دارد. روابط تهران-پکن، که بر پایه توافق جامع ۲۵ ساله (امضا شده در ۲۰۲۱) استوار است، از این توافق سود می‌برد. چین، که بیش از ۹۰ درصد صادرات نفت ایران را خریداری می‌کند، با افزایش تقاضای انرژی در پی رشد اقتصادی، می‌تواند حجم واردات از ایران را تا ۱ میلیون بشکه در روز افزایش دهد امری که به ثبات درآمدهای ارزی کشور کمک شایانی می‌کند.

با وجود تحریم‌های غیرقانونی آمریکا علیه پالایشگاه‌های چینی به دلیل خرید نفت ایرانی، توافق ترامپ-شی می‌تواند فضایی برای دور زدن این فشارها ایجاد کند. براین اساس مقامات ایرانی این تحول را نشانه‌ای از شکست سیاست‌های حداکثری واشنگتن دانسته‌اند و تأکید کرده‌اند روابط اقتصادی با شرق، اولویت سیاست خارجی جمهوری اسلامی است. تحلیل‌گران داخلی پیش‌بینی می‌کنند این توافق، قیمت نفت را در محدوده ۸۰-۹۰ دلار نگه دارد، که برای بودجه ۱۴۰۴ (مثبت است. علاوه بر این، افزایش تجارت چین-آمریکا می‌تواند به کاهش تنش‌های منطقه‌ای کمک کند.

البته،تهدیدهایی نیز وجود دارد: اگر ترامپ در ازای امتیازهای تجاری، تحریم‌های جدیدی علیه ایران اعمال کند، بازار نفت ممکن است نوسان پیدا کند. اما دیپلماسی فعال ایران با چین از جمله سرمایه‌گذاری‌های پکن در میدان‌های گازی پارس جنوبی این ریسک‌ها را خنثی می‌سازد.

بنابراین توافق تجاری آمریکا-چین در سفر ترامپ، می‌تواند بیش از آنکه تهدید باشد، فرصتی برای خاورمیانه است به ویژه برای ایران که با هوشمندی دیپلماتیک، جایگاه خود را در زنجیره انرژی جهانی تثبیت کرده است. ثبات قیمتی نفت، افزایش تقاضای چین و کاهش تنش‌های جهانی، می‌تواند به رشد اقتصادی منطقه کمک کند و زمینه‌ساز مذاکرات سازنده در مورد امنیت انرژی شود. جمهوری اسلامی، با تکیه بر اصول اقتصاد مقاومتی و شراکت‌های شرقی، آماده بهره‌برداری از این تحولات است.