، تحولات بزرگی مانند «حباب دات‌کام» در اواخر دهه ۱۹۹۰ که به سرمایه‌گذاری‌های عظیم در زیرساخت‌های فراهم‌کننده اینترنت منجر شد تا ظهور تلفن‌های هوشمند و افزایش تقاضا برای اینترنت موبایل و بعدتر مهاجرت کاربران از «SMS» به اپلیکیشن‌های پیام‌رسان، به صنعت تلکام نشان‌ دادند که این صنعت، هزینه‌ی اصلی برای ظهور تکنولوژی‌های جدید را پرداخته‌، اما در مقایسه با شرکت‌های فناوری، سهم کمتری از ارزش خلق‌شده را به خود اختصاص داده است.

مدل کسب‌وکار سنتی شرکت‌های تلکام یا «تلکو» بر پایه‌ی مالکیت زیرساخت، کنترل ترافیک و فروش خدمات پایه‌ای ارتباطی بنا شده است. اپراتورها سرمایه‌گذاری‌های سنگینی برای ایجاد و نگهداری شبکه‌های مخابراتی انجام می‌دهند و سپس از طریق فروش خدماتی مانند تماس صوتی، پیامک و اینترنت، درآمد خود را به‌صورت حجمی و اشتراکی «Usage-based» & «Subscription» به دست می‌آورند.

با رشد شرکت‌های اینترنت‌محور مانند «گوگل»، «فیس‌بوک» و «نتفلیکس» که بر بستر شبکه اپراتورها ارزش خلق می‌کردند، شکاف میان «ارزش سرمایه‌گذاری در زیرساخت» و «ارزش دریافت‌شده از آن» روزبه‌روز بیشتر شد.

از طرفی در سال‌های اخیر ارزش بازار خدمات ارتباطی تا حد زیادی اشباع شده است و مسیر رشد بسیار آرامی را طی می‌کند.

گزارش «TMForum» نشان می‌دهد که درآمدهای سرویس «تلکو» رشد سالانه‌ای در حدود یک درصد را تجربه می‌کند در حالی که در برخی بازارها تعرفه‌ها هم تحت فشار بازار رقابتی رو به کاهش هستند.

همچنین مطابق گزارش «KPMG» «تلکو»های سنتی مبتنی بر سرمایه‌های فیزیکی و تحت مقررات سنگین دولتی هستند و تغییر در آن‌ها به آرامی اتفاق می‌افتد؛ امری که در یک دنیای با تغییرات سریع می‌تواند به پایداری کسب‌وکار ضربه بزند.

محدود بودن امکان رشد از یک سو و مقاومت در برابر تغییرات سریع تکنولوژی در سمت دیگر باعث شده‌اند تا تغییر مدل کسب‌وکار از مدل سنتی «تلکو» به مدل پلتفرم‌محور «تک‌کو» به یک «ترند» میان «تلکو»های سنتی سراسر دنیا تبدیل شود و به عنوان یک «نسخه پیش‌گیرانه» توسط مشاوران کسب‌وکار مطرح شود.

«تک‌کو» یا «Telecom as a Tech Company» در پاسخ به نیاز به تغییر مطرح شد و به زبان ساده یک «تلکو» محسوب می‌شود که شبیه یک شرکت فناوری عمل می‌کند.

«تک‌کو»ها از فناوری و مدل کسب‌وکار جدید در مسیر ارائه خدمات دیجیتال، پلتفرم‌ها و تجربه کاربری سطح بالا استفاده و روی توسعه نرم‌افزار، خدمات ابری، سرویس‌های اینترنت اشیا و محتوای دیجیتال سرمایه‌گذاری می‌کند.

در گذار از مدل سنتی «تلکو» به مدل جدید «تک‌کو»، کسب‌وکاری که بر پایه مالکیت زیرساخت، فروش خدمات پایه‌ای ارتباطی و تمرکز بر پایداری شبکه شکل گرفته است رویکرد خود را بر خلق ارزش از طریق داده، پلتفرم و خدمات دیجیتال تغییر می‌دهد. 

در مدل «تلکو»، منطق کسب‌وکار بیشتر «مهندسی‌محور» است؛ یعنی موفقیت با شاخص‌هایی مانند ضریب نفوذ، ظرفیت شبکه و کیفیت سرویس سنجیده می‌شود.

 در مدل «تک‌کو»، نگاه از زیرساخت به اکوسیستم تغییر می‌کند؛ ارزش نه از مالکیت شبکه، بلکه از هم‌افزایی بین فناوری، داده و تجربه کاربر خلق می‌شود. 

اگر «تلکو»ها حامل پیام‌های ارتباطی هستند، «تک‌کو»ها تسهیل‌گر نوآوری تلقی می‌شوند؛ شرکت‌هایی که به جای فروش پهنای باند صرف، بستر خلق خدمات دیجیتال را فراهم می‌کنند. این تغییر، گذار از صنعتی با ساختار سنگین و کند به مدلی پویا، داده‌محور و مشارکت‌پذیر است که کاربر را در مرکز توجه کسب‌وکار قرار می‌دهد.

همچنین در «تک‌کو» معماری سازمان به «سرویس‌گرا» تبدیل می‌شود تا هر بخش به صورت مستقل و مقیاس‌پذیر توسعه یابد و سرویس‌های ملموسی مانند «API» و «شبکه به عنوان سرویس» ارائه کند.

نمونه‌های بین‌المللی از تحول «تلکو» به «تک‌کو» نشان می‌دهند که این مسیر، عملی و موفقیت‌آمیز است.

 در اروپا، «Elisa» در فنلاند یکی از پیشتازان این تغییر است؛ اپراتوری که با سرمایه‌گذاری در خدمات دیجیتال، پلتفرم‌ها و زیرساخت‌های ابری، از یک ارائه‌دهنده سنتی ارتباطات به یک شرکت فناوری پیشرفته تبدیل شده است و توانسته ارزش جدیدی برای مشتریان و اکوسیستم دیجیتال خود خلق کند.

در خاورمیانه، «Etisalat» با برند «e&» در امارات متحده عربی و «همراه اول» در ایران نمونه‌های برجسته‌ای این تغییر هستند‌.

شرکت «e&» با تقسیم به ۵ مسیر کسب‌وکار شامل مسیرهای «فناوری ارتباطات»، «سرمایه‌گذاری»، «زندگی» و سایر و تمرکز بر فناوری‌های نوین مانند «هوش مصنوعی»، «اینترنت اشیا»، «رایانش ابری» و «خدمات دیجیتال»، مسیر تحول از «تلکو» به «تک‌کو» را با موفقیت طی کرده است و مدل آن به‌عنوان یک مرجع در منطقه شناخته می‌شود.

ادراتور اول تلفن همراه کشورمان نیز به عنوان اپراتوری که بیشترین مشترک را در خاورمیانه دارد نیز در حال طی کردن مسیر مشابه است. 

این اپراتور با توسعه پلتفرم‌های محتوای دیجیتال، «فین‌تک»، «اینترنت اشیا»، «خدمات ابری» و «شبکه به‌عنوان سرویس» در کنار سرویس‌های متعدد «B۲B» و دارا بودن بازوی «سرمایه‌گذاری خطرپذیر» در حال تبدیل شدن به یک نمونه کامل از مدل «تک‌کو» است. 

همراه اول با این اقدامات، نه تنها زیرساخت ارتباطی ارائه می‌دهد، بلکه بستر خلق خدمات دیجیتال، توسعه اکوسیستم پلتفرمی و تجربه کاربری سطح بالا را برای مشتریان خود فراهم می‌کند.

تحول از مدل سنتی «تلکو» به مدل «تک‌کو»، پاسخی به فشارهای بازار اشباع‌شده، رشد محدود خدمات ارتباطی و شتاب سریع نوآوری‌های دیجیتال است.  در این مسیر، شرکت‌ها با حرکت از تمرکز صرف بر شبکه و زیرساخت به خلق ارزش از طریق پلتفرم‌ها، داده و خدمات دیجیتال، توانایی خود را برای نوآوری و توسعه اکوسیستم افزایش می‌دهند. تجربه بین‌المللی و منطقه‌ای نشان می‌دهد که این تحول عملی و موفقیت‌آمیز است؛ این تغییر نه تنها کسب‌وکار را چابک و پویا، بلکه موقعیت آن را برای خلق ارزش پایدار در اقتصاد دیجیتال تقویت می‌کند و برخلاف گذشته کاربر را در مرکز تمام فعالیت‌ها قرار می‌دهد.