، عصر روز جمعه (۳۱ مرداد) عراقچی با وزرای خارجه آلمان، انگلیس و فرانسه و همچنین مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به صورت تلفنی گفتگو کرد. موضوع این گفتگوها بحث بر سر اجرا یا تمدید مهلت اجرای مکانیسم ماشه، برداشتن تحریم ها و روشن شدن مواضع اروپایی ها در مسئله تجاوز اسرائیل به ایران بود.

اهمیت این خبر با توجه به نزدیک شدن به موعد اجرای سازوکار اسنپ بک (پس گشت) که نهم شهریور تعیین شده، بسیار زیاد است. طبق بیانیه رسمی وزارت خارجه کشورمان، در این گفتگوی تلفنی، عراقچی با تاکید بر عدم صلاحیت قانونی و اخلاقی این کشورها برای توسل به سازوکار مزبور، نسبت به عواقب چنین اقدامی هشدار داد.

همچنین نکته مهم در سخنان وزیر خارجه، اشاره وی به تصمیم گیری شورای امنیت در مورد تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ بود. وی خاطر نشان کرد جمهوری اسلامی در این فرایند ورود ندارد ضمن اینکه تهران از مواضع خود کوتاه نخواهد آمد.

این مواضع را هم که همواره وزارت خارجه بدان تأکید دارد، روز پنجشنبه نیز خطیب زاده، معاون وزیر امور خارجه در گفت‌وگو با روزنامه «فرانکفورتر آلگماینه» تکرار کرد. وی هشدار داد «حق غنی‌سازی ایران قابل مذاکره نیست»

به رغم روشن بودن موضع صریح جمهوری اسلامی ایران، اروپایی ها ابراز تمایل کردند که مایل به دستیابی به یک راه حل دیپلماتیک هستند. اگرچه از ابتدا هم قرار نبود این گفتگوی تلفنی به نتیجه ملموسی برسد اما توافق طرفین بر برگزاری نشست حضور در سطح معاونین وزرای خارجه در روز سه‌ شنبه (۴ شهریور)، یک گام حیاتی در افزایش امیدها برای عملیاتی نشدن پس گشت (مکانیسم ماشه) محسوب می شود.

واقعیت این است که اگرچه در حال حاضر ایران تحت تحریم های شدید یکجانبه آمریکا قرار دارد و حتی اخیراً شاهد بودیم انگلیس هم به بهانه واهی چند شرکت و شخص حقیقی مرتبط با حوزه نفت و پتروشیمی در ایران را در لیست تحریم های خود قرار داد، اما اثر روانی بازگشت تحریم های سازمان ملل قابل انکار نیست. مکانیسم ماشه تحریم های تازه ای به کشور تحمیل نمی کند ولی در واکنش به اجرا شدن این سازوکار کمی بازار ایران ملتهب خواهد شد. این واقعیتی انکار ناپذیر است که تعدیل این فضا نیازمند همکاری دستگاه های دولتی و حاکمیتی و البته همراهی افکار عمومی است تا از موج اولیه فشار عبور کنیم.

با توجه به این مسائل این پرسش اصلی مطرح می شود که آیا می توان به نشست روز سه شنبه امیدوار بود؟ آیا تمدید مهلت اجرای پس گشت (مکانیسم ماشه) عملیاتی خواهد شد؟

علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، در سخنانی که روز جمعه مطرح کرد به نوعی به این سوالات پاسخ داد. وی گفت: جمهوری اسلامی ایران دنبال بمب هسته‌ای نیست، اما حق دارد قدرت هسته‌ای مشروع خود را حفظ کند. مذاکره هسته ای باید اما تنها زمانی مؤثر است که طرف مقابل قصد حل مسئله داشته باشد.

اصل ماجرا هم همین است. تهران قرار نیست به عنوان عضو معاهده ان.پی.تی از برخورداری از حق غنی سازی اورانیوم در برابر فشارهای غربی چشم پوشی کند. ماهیت صلح آمیز برنامه هسته ای کشور هم بارها در گزارش های آژانس بین المللی اتمی تأکید شده است و هیچ خللی در این موضوع وجود ندارد.

بنابراین اگر طرف های اروپایی قصد جدی برای حل مشکل و رفع سوء تفاهمات دارند، می توان امیدوار بود نشست روز سه شنبه می تواند منتهی به تمدید مهلت اجرای پس گشت شود و در واقع این کار، فرصتی به دیپلماسی خواهد بود. در سایه چنین مهلتی، طرفین بار دیگر به صورت جدی و البته فشرده گفتگو می کنند تا به نتیجه نهایی برسند.

از این رو اکنون توپ در زمین اروپاست و البته شاید بهتر است بگوییم در زمین غرب؛ زیرا به طور قطع مواضع اروپایی ها در این خصوص در هماهنگی با آمریکا است و اگر آمریکا مایل باشد به نوعی به توافقی در حوزه هسته ای با تهران برسد، اروپا را نیز قانع می کند دست از اجرای این سازوکار بردارند.

آیا اروپا مایل به حل سوءتفاهماتش با جمهوری اسلامی ایران است؟

بنا به هشدار وزارت خارجه، اگر اروپا دست به اجرای پس گشت بزند، آخرین کارت خود برای ایفا نقش در مسئله هسته ای ایران را از دست خواهد داد و البته که تهران هم دست بسته نخواهند بود و واکنشی در همین سطح انجام می دهد. اروپا این هشدارها را به خوبی درک کرده و می داند حذف شدن از پروسه نقش آفرینی در این موضوع، می تواند جایگاه آن را در حوزه بین المللی تنزل دهد. این در حالی است که اروپایی ها برای عرض اندام در محیط بین الملل و به ویژه خاورمیانه به نمایش قدرت مانور در پرونده هسته ای ایران نیاز دارند.

بنابراین این احتمال قوی است که اروپا تصمیم بگیرد روز سه شنبه مواضع تند خود را تعدیل کند و در نهایت تمدید مهلت اجرای مکانیسم ماشه عملیاتی شود.