به گزارش خبرنگار خبرگزاری موج، برگزاری امتحانات عمومی و در سطح کلان و رسیدن به هدف والای حفظ عدالت تحصیلی در یک رقابت سالم و مساوی امری ایدئال است که قاعدتاً مسئولین آموزش دولتی طی سال‌های گذشته تاکنون به‌عناوین‌مختلف سعی در اجرای آن داشته‌اند.

من‌باب مثال در سال‌های دورتر با برداشتن نام امتحان‌دهنده از روی سربرگ امتحانی، شماره‌دار کردن برگه‌های امتحانی، گسیل داشتن مراقبین بیشتر در حوزه‌های امتحانی، بازرسی‌های سرزده مسئولین و ... که همگی در جای خود و عناوین مختلف درخور توجه بوده است اما متأسفانه از دی‌ماه سال گذشته و با عملیاتی شدن اجرای کنکور دومرحله‌ای که مبنای قبولی آن برای متقاضی ورود به دانشگاه تا 40 درصد اخذ نمرات پایه‌ای متناسب در دوره دبیرستان است، یک بدعت بد سازماندهی‌شده به نام « قطع اینترنت » برای به حداقل رساندن ضریب تقلب!

ناگفته پیداست  که قطع « اینترنت » حالا بیشتر از دو سال است که در ایران به یک هشتگ پرکاربرد در شبکه های اجتماعی به ویژه توئیتر بدل شده است. از آبان ۹۸ که اینترنت سراسر ایران با دستور شورای امنیت کشور (شاک) به ریاست وزیر وقت کشور برای بیشتر از یک هفته قطع شد، تا امروز، بارها و بارها اخباری از قطع، کندی و ایجاد اخلال در دسترسی شهروندان به اینترنت در رسانه های گروهی و شبکه های اجتماعی مخابره شده است. تقریبا روزی نیست که کاربران مختلف ایران از ایجاد اخلال در دسترسی به اینترنت اخباری را مخابره نکنند. پاسخ مسئولان در اکثر موارد یا سکوت بوده است یا تکذیب؛ البته در این میان چند موردی هم بوده که مسئولیت قطع اینترنت را پذیرفته اند ولی هرگز خبری از جبران ضرر و زیان مادی وارده به شهروندان نبوده است.

واقع امر این است که وقتی نگاه به اینترنت، عاملی باشد برای پر کردن اوقات فراغت و تزئینی، همه چیز خطرناک خواهد شد. اینترنت امروز یکی از حقوق بنیادین انسانها وعامل حیات است. بدون اینترنت نه تنها در زندگی شخصی و شغلی شهروندان مشکلات جدی ایجاد می شود، بلکه قطع آن، تمام روابط و زندگی شخصی و حرفه ای افراد را به هم می‌زند. قطع اینترنت امنیت روانی شهروندان را از بین می‌برد. شهروندان همیشه باید به این فکر کنند که ممکن است همین حالا تصمیم بگیرند و اینترنت را قطع کنند. روندی که پیش رفته هم حاکی از همین است و واقعا ممکن است هرلحظه تصمیم به این اقدام بگیرند، آن هم با بهانه‌های خنده‌دار و ناموجه.

هیچ تضمینی نیست که فردا روز به درخواست یک وزارتخانه دیگر، اینترنت را قطع نکنند. این نگرانی از شوخی های کاربران در توئیتر هم مشخص است چنانکه یکی از آنان نوشته بود که دو روز دیگر با درخواست سوپر مارکت محل برای تامین امنیت اینترنت کل محل را قطع خواهند کرد. اینها همه نشان دهنده از بین رفتن امنیت روانی مردم است.

بیشتر بخوانید:

قطع اینترنت کشور به دلیل برگزاری کنکور!/ مسئولان سنجش از دستگاه های مسدود کننده آنتن موبایل بی خبرند؟

فعلا راهی جز قطع اینترنت در روز جلسه کنکور نداریم/ دیروز یک "کلیدزن" را شناسایی کردیم

فعلا چاره‌ای جز قطع اینترنت نداریم

نکته مهمی که معاون وزیر علوم درباره سایر راهکارها برای ارتقاء امنیت کنکور به جای قطع اینترنت، چنین به آن پاسخ می دهد: «راه‌های جایگزین تا قبل از شروع آزمون کارایی دارد، خیلی دستگاه‌ها با دستگاه‌های ایکس ری هم قابل کشف شدن نیست!

عبدالرسول پورعباس در حاشیه بازید از حوزه برگزاری نوبت اول کنکور ۱۴۰۲ در دانشگاه صنعتی شریف، در خصوص امنیت برگزاری کنکور گفت: گزارش‌های فنی حاکی از آن است که هیچ مسئله‌ای در زمان برگزاری آزمون گروه علوم‌تجربی اتفاق نیفتاده است. اینترنت همراه نیز قطع شده و یک پوشش کامل امنیتی برقرار شده است.

معاون وزیر علوم درباره سایر راهکارها برای ارتقاء امنیت کنکور به جای قطع اینترنت گفت: راه‌های جایگزین تا قبل از شروع آزمون کارایی دارد. مادامی که آزمون شروع می‌شود مکانیزم عکس گرفتن از سرجلسه آغاز می‌شود و عکس را در بستر اینترنت ارسال می‌کنند. وسایل عکاسی به اندازه یک دکمه پیراهن است. این دستگاه‌ها با دستگاه‌های ایکس ری هم قابل کشف شدن نیست.

رئیس سازمان سنجش با تاکید بر اینکه تاکنون علیرغم تلاش زیادی که صورت گرفته، هیچ عکسی ارسال نشده است، خاطرنشان کرد: بخاطر اینکه "جمر" یا مسدود کننده موبایل جوابگو نیست. چون سیستم‌ها و دوربین‌های پیشرفته فوق جاسوسی برای تقلب به کار گرفته می‌شوند که با فرکانس‌های مخصوص کار می‌کنند. ۲۸۰۰ دستگاه آشکار ساز داریم اما همین سیگنال یاب هم با چند ثانیه ارتباط نمی‌تواند کشف کند و سیگنال‌هایی که دوام چند دقیقه‌ای دارند را شناسایی می‌کند. این دستگاه‌های شبه جاسوسی به دلیل اینکه تمام اتوماتیک و هوشمند است و زدن دکمه مساوی است با ارسال عکس.

معاون وزیر علوم و رئیس سازمان سنجش آموزش کشور با بیان اینکه اولین آزمون همواره حساس‌ترین آزمون به حساب می‌آید، گفت: در روند برگزاری اولین نوبت برگزاری کنکور ۱۴۰۲ هجمه‌های فراوانی به سازمان سنجش وارد شد و کار از تقلب گذشته بود و برخی به دنبال این بودند که توانمندی ما را زیر سؤال ببرند.»

فارغ از آنکه این سوال اساسی قابل طرح است که چرا باید عده ای برای برزمین زدن عده دیگر آینده جوانان یک کشور را دست آویز قرار دهند؟، حال بصورت اجمالی به طرح چند سوال عمومی در مسیر قطع اینترنت آزمونی می پردازیم.

عوام‌فریبی یا اقدامی عقل‌گرایانه؟

سال‌ها است که تصویر کنکور سراسری در اذهان عمومی به شکل تسلط کامل "مافیای کنکور" بر این آزمون است؛ آزمونی که طراحان سوال‌های آن در موسسات خصوصی تدریس می‌کنند و پرسش‌ هایی که در آن طرح می‌شود خارج از کتب درسی است و حتی بازار سیاه خرید و فروش پرسش و پاسخ آن همیشه داغ است و حال دولت سیزدهم با قطع اینترنت در ساعات برگزاری آزمون سراسری قصد دارد با مافیای کنکور مقابله کند!

بازی دولت سیزدهم و وزارت ارتباطات با سیم اینترنت در چند ماهه اخیر شدت گرفته‌است و مشکلات مدیریتی بر گردن اینترنت آزاد انداخته شده‌است؛ اینترنتی که قطع حتی لحظه‌ای آن به معنای توقف لحظه‌ای جریان زندگی و اطلاعات است.

دولت سیزدهم در حالی اینترنت را هدف قرار داده‌است که به گفته نت بلاکس قطعی اینترنت در ایران ساعتی یک و نیم میلیون دلار معادل ۴۵ میلیارد تومان زیان اقتصادی به کشور وارد می‌کند. یعنی حدودا روزی هزار میلیارد تومان و آن هم در شرایطی که اقتصاد ایران در شرایط بسیار سخت است!

چرا کار به قطع اینترنت کشیده شد؟

راهکار قطع اینترنت زمانی مطرح شد که برگزاری کنکور ۱۴۰۱ با حاشیه‌های زیادی همراه شد؛ از همان نخستین روز برگزاری کنکور ۱۴۰۱ یعنی رقابت داوطلبان گروه آزمایشی هنر، سؤالات در کانال‌های تلگرامی منتشر شد و حتی رئیس سازمان سنجش با اعتراف ضمنی، ضعیف‌تر بودن کنترل‌ها در روز برگزاری این آزمون را پذیرفت و گفت: ساعت ۱۲.۳۰، عکس از یک صفحه دفترچه منتشر شد!

اما در روزهای بعد به‌ویژه در روز آزمون گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی و علوم تجربی، انتشار سؤالات در گروه‌های تلگرامی ابعاد گسترده‌تری یافت.

انتشار سؤالات گروه ریاضی ساعت ۹ صبح و سؤالات گروه تجربی حوالی ۱۰ صبح، حواشی جدی‌تر کنکور ۱۴۰۱ بود از سوی دیگر سازمان سنجش در اقدامی عجیب قبل از پایان آزمون گروه تجربی دفترچه سؤالات عمومی و اختصاصی شماره دو را در سایت خود بارگذاری کرد.

با گسترده شدن ابعاد انتشار پاسخنامه‌ها در فضای مجازی وزارت علوم برای قطع سراسری اینترنت در زمان برگزاری آزمون سراسری درخواست کرد که با مخالفت وزارت ارتباطات مواجه شد اما با رفت و آمدهای بسیار، سرانجام قرار بر این شد که در زمان برگزاری کنکور اینترنت همراه در محدوده‌های برگزاری آزمون سراسری محدود شود؛ راهکاری که به نظر می‌رسد بیش از آنچه در بحث برقراری آزمونی عادلانه موثر واقع شود، اقدامی عوام فریبانه و ضررده است.

حق دسترسی به اینترنت؛ از قانون اساسی و تا منشور حقوق شهروندی

قطع دسترسی مردم به اینترنت فقط نقض حقوق و کنوانسیون های بین المللی نیست؛ منشور حقوق شهروندی ایران که آذر ماه سال ۹۵ از سوی حسن روحانی و برای اجرای وظایف دولت در تامین آزادی های مردم رونمایی شد هم حق دسترسی شهروندان به اینترنت را تضمین کرده است. مواد ۳۳ و ۳۴ و ۳۵ این منشور «دسترسی آزادانه و بدون تبعیض» به اینترنت، «تجارت الکترونیک و فرصتهای آموزشی و توانمندسازی کاربران» و «برخورداری از فناوری های ارتباطی و اطلاع رسانی » را «حق شهروندان» اعلام کرده است اما با قطع اینترنت یا محدودسازی آن، تقریبا تمام این حقوق نقض میشود. افزون بر آن، در مقدمه قانون اساسی جمهوری اسلامی هم به وسایل ارتباط جمعی نظیر رادیو و تلویزیون اشاره شده که با تفسیر موسع، می توان در جهان امروز، اینترنت را هم در زمره وسایل ارتباط جمعی دانست و از لزوم احترام به این حق مردم گفت. افزون بر آن، بند ۹ اصل ۳ قانون اساسی ایران هم «رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه، در تمام زمینه های مادی و معنوی» را وظیفه دولت اعلام کرده که با تفسیر موسع آن، می توان وظیفه دولت را رفع تبعیض ها و ایجاد امکان استفاده آزادانه از اینترنت دانست.

ماده ۴ قانون آیین دادرسی کیفری هم «هر گونه اقدام محدود کننده و سالب آزادی» را جز به «حکم قانون و با رعایت مقررات و تحت نظارت مقام قضائی» ممنوع کرده است. پرسش آن است که دقیقا کدام قانون، کدام مقرره، به کدام نهاد، اجازه قطع دسترسی اینترنت شهروندان را آن هم به دلیل ناتوانی وزارت علوم در برگزاری سالم کنکور را داده است؟

واقعیت آن است که امروز مشخص نیست کنترل اینترنت بر عهده کدام نهاد است و چه کسی در قبال عواقب سوء قطع آن، باید پاسخگوی شهروندان باشد. عجیب تر آنکه رئیس مرکز اطلاع رسانی وزارت ارتباطات برای توجیه قطع دسترسی مردم به اینترنت در توئیتر خود به اقدامات مشابه در چین و هند اشاره می کند؛ کشورهایی که در صدر فهرست قطع کنندگان اینترنت قرار دارند.

قطع اینترنت به جای مقابله با «تقلب»

همه چیز با یک توئیت آغاز شد: «به درخواست وزارت علوم و تایید مراجع ذیربط، امروز و فردا | در حوزه‌های برگزاری آزمون کنکور دسترسی به اینترنت محدود خواهد بود. از هموطنان عزیز ساکن این محدوده ها بابت این اختلال پوزش می خواهیم» این عین عبارتی است که مهدی سالم، مشاور وزیر ارتباطات دولت سیزدهم و رئیس مرکز روابط عمومی این وزارتخانه، ساعت ۱۰ و ۱۸ دقیقه صبح پنج شنبه (۹ تیر1401) در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی توئیتر نوشت.

مدافعان دولت سیزدهم این اقدام را اطلاع رسانی دانستند و از آن به عنوان گامی رو به جلو یاد کردند؛ حال آنکه این اطلاع رسانی دو ساعت پس از قطع اینترنت در حوزه‌های برگزاری آزمون صورت گرفته است. موضوع دیگر اما قطع اینترنت به درخواست وزارت علوم است؛ اقدامی که حداقل تا روز نهم تیرماه سابقه نداشت. وزارت علوم هیچ توضیحی درباره چرایی طرح این درخواست نداده است؛ اما به نظر می‌رسد نگرانی از تقلب سازمان یافته در کنکور، علت ارائه درخواست قطع اینترنت از سوی وزارت علوم باشد. مهدی سالم هم در توئیتر خود در پاسخ به یکی از شهروندان که از قطع اینترنت به دلیل بی‌کفایتی وزارت علوم انتقاد کرده بود، نوشت که «به خاطر آرامش کنکوریها، روز پنجشنبه و جمعه صبح نزدیک به ۳ ساعت و فقط در محدوده حوزه امتحانی محدودیت، اونم فقط برای اینترنت همراه داریم.»

«جمر» نداشتند، اینترنت را قطع کردند

ما سال گذشته هم در زمان کنکور این مسئله قطعی اینترنت را تجربه کردیم و بنا بر مستندات مشکلات زیادی هم برای مردم بوجود آمد اما چرا این اتفاق افتاد و به جای ۱۰۰ متر اعلامی، اینترنت مناطق وسیع تری قطع شد؟ پاسخ احتمالا در نوع اقدام وزارت ارتباطات نهفته است. این وزارتخانه برای ایجاد محدودیت در اینترنت اقدام به قطع BTSهای اطراف حوزه‌های امتحانی کرده است؛ اقدامی که خواه یا ناخواه، مناطق وسیع تری را با قطعی اینترنت مواجه کرد. پرسش دیگر این است که چرا این وزارتخانه از « جمر » استفاده نکرد؟ «جمر» دستگاهی است که برای ایجاد اخلال در اینترنت در یک محدوده مشخص استفاده میشود. تقریبا اکثر روزها از این دستگاه در مجلس شورای اسلامی و ساختمان نهاد ریاست جمهوری استفاده می شود و چنین به نظر می‌رسد که به علت کمبود در وجود این دستگاه نتوانسته اند طرح را در همه کشور پیاده کنند.

قطع اینترنت و نقض حقوق شهروندان

آنچه در درخواست وزارت علوم، تصمیم نهادهای ذی ربط و اقدام وزارت ارتباطات مغفول مانده، حق مردم برای برخورداری از اینترنت است. سال ۱۳۹۰، سازمان ملل متحد دسترسی به اینترنت را یک «حق» اعلام کرد و «قطع دسترسی شهروندان به اینترنت» را نقض حقوق بشر و مغایر قوانین بین المللی» خواند و از همه کشورها» خواست تا «تضمین دهند» که «اینترنت حتی در دوره اعتراضات و ناآرامیها» هم «قطع نخواهد شد.» افزون بر آن، «حق دسترسی آزاد به اطلاعات» در منشور ملل متحد، اعلامیه جهانی حقوق بشر، میثاق حقوق مدنی - سیاسی نیز در نظر گرفته شده است و امروزه یکی از مصادیق این حق «حق دسترسی آزاد به اینترنت» به شمار می رود؛ به طوری که در آرای دادگاههای اروپایی و آمریکایی و نهادهای دادرسی اساسی در جهان حق دسترسی آزاد به اینترنت به عنوان یکی از حقوق بنیادین انسانها شناخته شده است. ایران نیز به رغم آنکه منشور ملل متحد، اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاق حقوق مدنی - سیاسی را امضا کرده است.

این تصمیم دولت برای قطعی اینترنت در زمان برگزاری کنکور در حالی است که مردم سوالات بسیاری درباره این تصمیم عجیب دارند و نمی دانند که سوالات و مشکلات خود را در این زمینه از کجا بپرسند از جمله اینکه دامنه این قطعی دقیقا از کجا تا کجاست،در عین حال تبعات اجتماعی و اقتصادی این کار چگونه جبران می شود. از سوی دیگر با توجه به آزمونهای بسیاری از کشورها برای ورود به دانشگاه آیا چنین تجربه ای در جایی در جهان اعمال شده یا می شود و در اخر اینکه آیا فکری برای جبران ضررهای ناشی از این تصمیم همین نگاه تزئینی مسئولان به اینترنت و قطع آن، هر زمان که اراده کنند، چه تاثیری بر امنیت روانی شهروندان می‌گذارد؟