​، سامانه بازار کتاب در حالی که کشور طی بازه یک‌ماهه از ۲۰ خرداد تا ۲۰ تیر ۱۴۰۴ وضعیت جنگی و محدودیت‌های ناشی از آن را شاهد بود، رشد کم‌سابقه‌ای در میزان فروش و تعداد خریداران را تجربه کرد.

این سامانه در حالی طی بازه یک‌ماهه از ۲۰ خرداد تا ۲۰ تیر ۱۴۰۴ شاهد رشد کم‌سابقه‌ای در میزان فروش و تعداد خریداران بود که کشور وضعیت جنگی و محدودیت‌های ناشی از آن را از سر می‌گذراند. بر اساس گزارش آماری منتشرشده از سوی خانه کتاب و ادبیات ایران، تعداد خریداران کتاب در سامانه بازار کتاب، در این بازه زمانی نسبت به سال گذشته، بیش از سه برابر شده و فروش ریالی نیز رشدی چشمگیر داشته است؛ اتفاقی که بخش عمده آن مرهون تداوم حمایت‌ها در این حوزه است.‌

آمار رسمی نشان می‌دهد در بازه مورد بررسی در سال ۱۴۰۳، ۲ هزار و ۴۲۱ نفر با خرید ۶ هزار و ۶۰۳ جلد کتاب مبلغی حدود ۸ میلیارد و ۷۴۲ میلیون و ۳۸۵ هزار و ۳۵۰ ریال هزینه کردند. در حالی که در سال ۱۴۰۴، این ارقام به‌طور چشمگیری افزایش یافت و به ۷ هزار و ۲۶۱ خریدار، ۱۴ هزار و ۵۰۸ جلد کتاب و مجموع مبلغ خرید به ۲۴ میلیارد و ۱۱۶ میلیون و ۵۱۱ هزار و ۳۲۵ ریال رسید.

بر اساس داده‌ها، یارانه استفاده شده در خرید کتاب در بازه ۲۰ خرداد تا ۲۰ تیر سال گذشته (۱۴۰۳) ۱ میلیارد و ۵۹۱ میلیون و ۶۰۶ هزار و ۸۶۴ ریال بود، در حالی که در سال جاری (۱۴۰۴) به ۳ میلیارد و ۶۳۱ میلیون و ۶۷۶ هزار و ۱۶۱ ریال افزایش یافته است. همچنین یارانه پستی، که هزینه‌های ارسال کتاب را در اقصی‌نقاط کشور کاهش می‌دهد، از ۲ میلیارد و ۱۴ میلیون و ۵۰۰ هزار ریال در سال ۱۴۰۳ به ۴ میلیارد و ۳۹۱ میلیون و ۱۰۰ هزار ریال در سال ۱۴۰۴ رسیده است.

این افزایش در منابع حمایتی، به‌ویژه در شرایطی که رفت‌وآمد و جابه‌جایی‌های فیزیکی با محدودیت همراه است، باعث شده تا فروش آنلاین کتاب بتواند با جذب گسترده خریداران، نقش محوری‌تری در توزیع فرهنگی ایفا کنند.

افزایش شمار خریداران در میانه بحران، صرفاً یک پدیده اقتصادی نیست، بلکه باید آن را به‌عنوان نشانه‌ای از واکنش فرهنگی جامعه در برابر شرایط بحرانی تحلیل کرد. جنگ و بحران‌های اقتصادی معمولاً با افت شدید در بازارهای فرهنگی همراه‌اند، اما داده‌های این گزارش حاکی از آن است که جامعه ایرانی با پناه بردن به کتاب، به دنبال آگاهی، آرامش و تاب‌آوری است.

از سوی دیگر، تجربه موفق فروش آنلاین و نمایشگاه‌های مجازی کتاب، که نخستین‌بار در دوران همه‌گیری کرونا به بلوغ رسید، اکنون در بستر جنگ نیز به‌عنوان مدلی مؤثر برای تداوم دسترسی فرهنگی عمل می‌کند.

اگرچه افزایش قیمت کتاب و کاهش قدرت خرید همچنان چالش جدی بخشی از مخاطبان است، اما حمایت‌های هدفمند یارانه‌ای توانسته‌اند بخشی از این فشار را جبران کنند. استمرار چنین سیاست‌هایی، به‌ویژه در دوره‌های بحران، نه‌تنها از آسیب به زیرساخت‌های فرهنگی جلوگیری می‌کند، بلکه به پویایی بازار و مشارکت فعال‌تر شهروندان در زیست فرهنگی کمک خواهد کرد.

آمارهای تازه بازار کتاب نشان می‌دهد که حتی در سایه تهدیدها و محدودیت‌های جنگی، اگر سیاست‌های فرهنگی به‌درستی طراحی و اجرا شوند، می‌توان انتظار رشد و تحرک در حوزه‌هایی داشت که در نگاه اول شکننده به‌نظر می‌رسند. وضعیت سامانه بازار کتاب در تیرماه ۱۴۰۴، با رشد فروش، افزایش یارانه‌ها و مشارکت بالاتر مخاطبان، یک «پیروزی نرم» برای فرهنگ ایران محسوب می‌شود.