به مناسبت سالگرد درگذشت بانوی شاعر؛
سیمین بهبهانی؛ نام‌آورترین غزل‌سرای معاصر ایران/ تکاپوگر مدنی
سیمین بهبهانی یکی از غزل‌سرایان معاصر ایران است که اجزای پدیدآورنده شعر را چه از نظر گروه موسیقیایی و چه از نظر گروه زبان شناختی، می‌شناخت و برای جلوه دادن شیوه‌ای تازه در غزل با کمال هوشیاری، کوشید تا نوآوری گوش نواز و خیال‌نگیزی را در سروده‌های خویش عرضه کند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری موج، غزل‌پردازان امروز، آرمان‌های انسانی را در پهنه برون پاس می‌دارند و متناسب با دگرگونی‌های عصر، با پلیدی‌هایی چون خودکامگی، بی‌عدالتی، ستمگری و تجاوز به خاک می‌ستیزند. یکی از این شاعران معاصر که غزل‌هایش از حال و هوایی حماسی برخوردار بود، سـیمین بهبهانی است. تأثیر بهبهانی بر جریان غزل امروز مورد تأیید بیشینه صاحب‌نظران است؛ پیش از او شاعران دیگری نیز کوشیده‌اند تا روح تازه‌ای به غزل ببخشند اما او نخستین فردی است که در این‌باره توفیقی شایان نصیبش شده است؛ توفیقی نه آن چنان که با ره‌آوردهای راهیان پیشین سنجیدنی باشد. تأثیر بهبهانی بر بالندگی دوباره غزل چنان بوده است که او را نیمای غزل خوانده‌اند.
بهبهانی مبدع وزن‌های جدید
«سمیه مرتضوی» پژوهشگر و استاد ادبیات فارسی، با بیان اینکه بهبهانی با ابداع وزن‌هایی جدید، مجالی را فراهم آورد تا بتوان سخنان جدیدی را در این قالب مطرح کرد، گفت: در شعـرهای ابتدایی سـیمین رمانتیسـم به شکل پررنگی جلب نظر می‌کرد. این رمانتیسم در غزل‌‌ها بیشتر به دغدغه‌هایی شخصی مانند عشق مربوط می‌شد و در چهـارپاره‌ها صبغه‌‌ای اجتماعی به خود می‌گرفت.
وی در ادامه بیان داشت: تشـبیه‌های حماسی غزلهای بهبهانی هم اغـلب ساده‌اند. یکی از شیوه‌های این شاعر برای ساده کردن تشـبیه، ذکر وجه شـبه اسـت زیرا بـا این کار خواننده شعر، به سادگی و با حداقل کوشش به مـعنای کلام پی می‌برد. در بسـیاری از غزلهای بهبهانی از مشـبه به‌هایی اسـتفاده می‌شـود که با دنیای رزم و جنگ پیوند دارند. البـته این تشبیه‌ها از نظر چندی و چونی به گونه‌ای نیست که غزل بهبهانی را نسبت به دیگر غزلهای شعر فـارسی متمایز کند.
نوآوری گوشنواز و خیال‌انگیز در اشعار سیمین
این استاد ادبیات با توضیح اینکه سیمین به جای استفاده از مضامین تکراری و نازک خیالی‌های مستی آفرین، تصاویر نگارخانه اندیشه خویش را دست مایه اصلی غزل ساخته است، بیان داشت: سیمین برای جلوه دادن شیوه‌ای تازه در غزل با کمال هوشیاری، می‌کوشد تا نوآوری گوشنواز و خیال‌انگیزی در سروده‌های خویش عرضه کند که البته در غزل فارسی بسیار کم سابقه است.
وی افزود: دفاع از حقوق زن از درون مایه‌های مهم اشعار بهبهانی است. سیمین دفاع از حقوق زن را بسیار مهم می‌دانست و بی‌مهری نسبت به زنان را هرگز نمی‌پسندید. در خصوص زنان شعرهای زیادی سروده است. می‌توان گفت سیمین در حوزه شعر زنان، بعد از پروین اعتصامی و فروغ فرخزاد از شاعران موفق زن معاصر است. در اشعارش غم و درد و رنج مردم، مبارزان سیاسی، قهرمانانی را که در راه عقیده خود زیر شکنجه جان می‌دهند به تصویر می‌کشد.
ویژگی‌های زبانی سیمین بهبهانی
مرتضوی، با اشاره به اینکه دو عنصر مهم زبان و وزن عامل دگرگونی شعر بهبهانی است، گفت: این شاعر نواندیش، اندیشه و خیال را در هم آمیخته و با زبانی فشرده و گوشنواز با خوانندگان پیوندی عاطفی برقرار می‌کند. این شاعر معاصر با کمک مضامین نو و تعابیر و تصاویر بکر، سبکی متنوع در غزل و حیاتی نو برای این قالب شعر فارسی می‌سراید. زبان و وزن سازنده بنیادین دگرگونی شعرسیمین بهبهانی دو عنصر مهم زبانی است. دایره لغوی زبان شعر سیمین، به دلیل آشنایی او با ادبیات پر بار سنتی و استفاده او از زبان و کلمات عامیانه، بسیار وسیع است. سیمین کلمات و واژگان زیادی را وارد شعر فارسی کرد و قالب غزل خود را با واژگان تازه هماهنگ ساخت.
بیشتر بخوانید:
مراسمی برای سالگرد درگذشت سیمین بهبهانی
حمید سبزواری، شاعر شاعرانه‌های انقلاب/ جلوه‌های پایداری و مقاومت در شعر سبزواری
فریدون توللی، پایه‌گذار نوعی خاص از طنز سیاسی در ادبیات نوین ایران/ شاعری رمانتیک و نیمه سـنتی
بهبهانی گوینده‌ای است صلح جو و آرامش خواه
وی در ادامه بیان داشت: بهبهانی گوینده‌ای است صلح جو و معتقد است که سرلوحه فرهنگ از نظر وی پرهیختن از جنگ است. او گوینده‌ای به‌شمار می‌رفت که در موضوع دفاع رزمندگان و سربازان ایرانی از حدود و ثغور وطن، سکوت و کوتاهی هرگز نمی‌کرد.
این پژوهشگر ادبی با اشاره به اینکه شعرهای سیمین در دوره نخست شعر گویی‌اش را می‌توان در دو بخش شناسایی و تحلیل کرد، گفت: در بخش نخست به ویژه از طریق قالب چهارپاره، گوینده با گرایشی اجتماعی- اخلاقی به پیرامون و انسان‌ها می‌نگرد. در این شعرها با تکیه بر جنبه داستانی مستقیم، موضوع‌هایی مانند فقر، دزدی و به طور کلی نابسامانی اجتماعی در طبقه‌های فرودست در پیش چشمان خواننده تصویر و توصیف می‌شود. در بخش دوم شاعر به غزل‌هایی خیال‌پردازانه روی می‌آورد. در هر دو بخش از شعرهای دوره نخست بهبهانی شاعر گاه با غزل‌سرایان و گاه با تغزل نگاران سنتی یا نوسنتی یک یا دو نسل قبل از خود از قبیل شهریار، رهی معیری و فریدون توللی همگام است.
ارسال نظر