، محمدجعفر قائم پناه، معاون اجرایی رئیس‌جمهور در آئین آغاز سال جدید زراعی با اشاره به شرایط سخت اقتصادی کشور و بحران کم‌آبی، بر لزوم بازنگری در مدیریت منابع کلان کشور با بیان اینکه دانشگاهیان و خردمندان باید در کنار بخش کشاورزی، در صیانت از نان مردم و آب سرزمین نقش‌آفرینی کنند، افزود: اکنون با کاهش ۴۰ درصدی بارندگی در سال گذشته و احتمال تداوم این وضعیت در سال آینده، مدیریت بهینه منابع آب از اولویت‌های جدی کشور است.

وی خاطرنشان کرد: بر اساس سیاست‌های کلی بخش کشاورزی، تأمین امنیت غذایی با تکیه بر تولید داخلی، اصلاح الگوی مصرف، بهره‌وری و توسعه پایدار از اصول بنیادین محسوب می‌شود. در این راستا، در برنامه مدیریت جامع چرخه آب، ارتقای بهره‌وری به تصویب رسیده و باید مورد توجه جدی قرار گیرد.

معاون اجرایی رئیس‌جمهور با اشاره به مصرف بالای آب در بخش کشاورزی گفت: کشاورزی حدود ۷۰ تا ۹۰ درصد آب کشور را مصرف می‌کند. این در حالی است که مصرف آب در بخش خانگی تنها ۶ تا ۱۱ درصد است. استان‌های خوزستان و فارس به ترتیب با ۱۷ و ۱۰ درصد، در مجموع حدود ۳۵ درصد از آب کشاورزی کشور را مصرف می‌کنند.

قائم‌پناه افزود: برای تولید هر کیلوگرم گندم، به‌طور میانگین ۱۵۰۰ لیتر آب مصرف می‌شود که این رقم حدود ۳۴ درصد بیشتر از میانگین جهانی است. این اعداد نشان می‌دهد که حتی صرفه‌جویی چند درصدی در مصرف آب کشاورزی، می‌تواند میلیاردها متر مکعب آب را برای کشور حفظ کند.

وی همچنین با اشاره به هزینه‌های انتقال آب از دریای عمان و خلیج فارس گفت: برآوردها نشان می‌دهد هزینه انتقال هر متر مکعب آب از دریا حدود ۴ تا ۵ دلار است. اگر قرار باشد برای تأمین ۸۰ میلیارد مترمکعب آب مورد نیاز کشاورزی از منابع دریایی استفاده کنیم، حدود ۴۵۰ میلیارد دلار هزینه خواهد داشت؛ که نشان می‌دهد صرفه‌جویی در بخش کشاورزی، حیاتی و اقتصادی است.

قائم‌پناه در ادامه با اشاره به برنامه‌های توسعه‌ای قانون برنامه هفتم توسعه، از جمله افزایش بهره‌وری واحد سطح، تولید حداقل ۱۰ میلیون تن محصولات گلخانه‌ای، توسعه کشاورزی فراسرزمینی تا سقف ۲ میلیون هکتار، و استقرار سالانه ۲۰۰ هزار هکتار سامانه نوین آبیاری با کاهش مصرف ۵۰ درصدی آب، این اهداف را «سنجش‌پذیر» و قابل پیگیری دانست.

وی یکی از نکات کلیدی در تحقق امنیت غذایی را اجرای «الگوی کشت» عنوان کرد و گفت: مطابق قانون برنامه هفتم، وزارت جهاد کشاورزی موظف است تا سه ماه پیش از آغاز هر سال زراعی، الگوی کشت را به‌صورت ساده و تفکیک‌شده برای هر منطقه اعلام کند و حمایت‌های قیمتی و غیرقیمتی نیز باید بر اساس این الگو انجام گیرد.

قائم‌پناه اضافه کرد: حمایت از کشاورز باید مشروط به رعایت الگوی کشت باشد و در کنار مشوق‌ها، قانون برای اصلاح رفتار بازار نیز ابزارهایی در نظر گرفته است. از جمله اعمال عوارض بر صادرات محصولات پرمصرف آب که از نیم درصد آغاز و تا پایان برنامه هفتم به ۲.۵ درصد خواهد رسید.

معاون اجرایی رئیس‌جمهور همچنین بر شفاف‌سازی اطلاعات حوزه آب تأکید کرد و گفت: قانون بهره‌وری کشاورزی وزارت نیرو را موظف کرده تا آب کشاورزی را به‌صورت حجمی تخصیص دهد. این اقدام می‌تواند با قیمت‌گذاری هوشمند، کشاورزان را به سمت کشت‌های کم‌آب‌بر و سازگار با اقلیم سوق دهد.

قائم‌پناه با تأکید بر لزوم داده‌محور بودن سیاست‌های آبی و کشاورزی گفت: آمار دقیق منابع آبی، وسعت سفره‌های زیرزمینی، الگوی کشت پیشنهادی، میزان حمایت‌ها و قیمت‌های تضمینی باید شفاف و در دسترس کشاورزان، مسئولان و افکار عمومی قرار گیرد.

وی یادآور شد: کشاورز ایرانی سرمایه انسانی نظام تولید غذاست و تغییر در الگوی کشت و شیوه آبیاری بدون آموزش، ترویج، بیمه، تسهیلات و بازار فروش مؤثر نخواهد بود. برنامه هفتم توسعه به همین منظور، حمایت‌های مالی و قیمتی را به رعایت کیفیت و الگوی کشت گره زده است.

اطلاعات منابع آب و الگوی کشت باید شفاف و در دسترس عموم باشد

معاون اجرایی رئیس‌جمهور با تأکید مجدد بر این که «امنیت غذایی خط قرمز کشور» است، گفت: کشت‌هایی که در ظاهر برای کشاورز سودآورند اما با معیارهای اقلیمی و منابع آبی هم‌خوانی ندارند، ممکن است در کوتاه‌مدت برای تولیدکننده منفعت‌آور باشند اما در درازمدت سرمایه‌های طبیعی و امنیت غذایی ملی را نابود می‌کنند.

قائم‌پناه افزود: نقشه روشن است؛ مسیر تحقق امنیت غذایی، اصلاح مصرف آب و الگوی کشت است. فناوری و نوآوری ضرورت جدایی‌ناپذیر تحول کشاورزی هستند. بدون شفافیت و پیوند میان هویت منابع آبی و الگوی کشت، برنامه‌ها به نتیجه نخواهد رسید.

 وی با اشاره به ضرورت آغاز سال زراعی جدید با عهده‌داری جمعی نسبت به آب گفت: بیایید کشت را عقلانی‌تر کنیم و بهره‌وری را افزایش دهیم؛ ایران علم و قانون را معیار تصمیم‌گیری قرار خواهد داد.

معاون اجرایی رئیس‌جمهور با یادآوری سیاست‌های کلی ابلاغی مقام معظم رهبری یادآور شد که ترکیب خودکفایی هوشمند داخلی و تأمین هدفمند برون‌مرزی از اصول راهبردی کشور است و افزود: در این جنگ طولانی میان انسان و طبیعت، اگر راه اصلاح را در پیش نگیریم، طبیعت و سنت‌ها پیروز میدان خواهند بود و ما متضرر خواهیم شد.

قائم‌پناه به پیامدهای تخریب ناپایدار طبیعت اشاره کرده و گفت: اگر خانه‌مان را در معرض سیلاب قرار دهیم، سیل ویرانگر خواهد شد؛ اگر زمین‌ها را بدون تدبیر گلخانه‌ای و الگوشناسی مصرف کنیم و سفره‌های زیرزمینی را خالی کنیم، زیر پای خود را خالی کرده‌ایم. امروز درباره فرونشست ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتری در برخی شهرها از جمله شهرهای باستانی کشور صحبت می‌شود؛ اگر در جنگل‌ها رانش رخ می‌دهد، اگر رودها خشک شوند و بی‌رویه ساخت‌وساز کنیم، گرد و غبار و بلاهای طبیعی گریبان‌گیر ما خواهد شد.

وی با دعوت به همراهی با طبیعت تصریح کرد: به جای جنگ و تخریب با طبیعت، باید با آن همزیستی کنیم؛ کشت‌های کم‌آب‌بر، فناوری‌های نوین آبیاری، آموزش کشاورزان، نظام‌های بیمه و تسهیلات، و بازارهای پایدار مکمل‌های لازم برای تحقق امنیت غذایی هستند.

قائم‌پناه در پایان بر لزوم شفافیت داده‌ها و سیاست‌ها تأکید کرد و افزود: تراز منابع آب، وسعت سفره‌های زیرزمینی، الگوی کشت پیشنهادی، میزان حمایت‌ها و قیمت‌های تضمینی باید علنی و در دسترس کشاورزان و عموم قرار گیرد تا تصمیم‌گیری‌ها عددمحور و قابل پیگیری شوند.