،  روز جمعه (۱۷ مرداد) کاخ سفید میزبان رهبران جمهوری آذربایجان و ارمنستان بود. ترامپ علی‌اف و پاشینیان را کنار هم آورد تا تبدیل به عامل صلح بین این دو کشور شود، این همان آرمانی است که ترامپ در دولت جدیدش برای آن تلاش می کند: دستیابی به عنوان «رئیس جمهور صلح».

طبق توافق صلحی که بین آذربایجان و ارمنستان به امضا رسید، کریدور ترانزیتی با عنوان «جاده ترامپ برای صلح و شکوفایی بین‌المللی» ایجاد خواهد شد که آذربایجان را از طریق خاک ارمنستان به نخجوان متصل می‌سازد. آمریکا با این توافق امیدور است درگیری بیش از ۳۵ ساله دو کشور منطقه قفقاز جنوبی خاتمه پیدا کند.

در همین راستا الهام علی‌اف، رئیس‌جمهوری آذربایجان گفت: «امروز ما در قفقاز جنوبی صلح برقرار می‌کنیم. امروز ما فصلی بزرگ و تازه‌ای از تاریخ را می‌نویسیم.» نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان نیز اعلام کرد «این توافق گشودن فصلی از صلح است و ما در حال بنا نهادن پایه‌های داستانی بهتر از گذشته‌ای هستیم که تجربه کرده‌ایم.»

اهداف کریدور جدید در قفقاز جنوبی

« جاده ترامپ» که به اختصار تریپ ( TRIPP) گفته می‌ شود، نامی است که رئیس جمهوری آمریکا به جای زنگزور بر روی این دالان ترانزیتی گذاشته است  این مسیر ۴۳ کیلومتری که پیشتر زنگزور نامیده می شود، در جنوب ارمنستان (استان سیونیک) احداث می شود تا خاک جمهوری آذربایجان را به منطقه جداشده این کشور (نخجوان) متصل سازد.  براین اساس باکو به این مسیر به چشم راهی برای رسیدن به نخجوان نگاه می کند، مسیری که پیوندهایش با ترکیه را تقویت کرده و دستاوردهای پس از جنگ قره باغ را از طریق «دیپلماسی زیرساختی» تثبیت می‌کند. همچنین جایگاه جمهوری آذربایجان را به عنوان یک مرکز مهم ترانزیت و لجستیک در مقیاس جهانی تقویت خواهد کرد در ابتدا، باکو تمایلی به دخالت هیچ طرف ثالثی نداشت و ترجیح می‌داد این مسیر تحت کنترل خود و بدون مشارکت آمریکا، اروپا یا روسیه اجرایی شود ولی شرایط به گونه دلخواه آذربایجان پیش نرفت.

از طرف مقابل، ارمنستان نیز نگران بود که این مسیر تهدیدی برای حاکمیتش باشد و می‌خواست کنترل آن در دست خود باقی بماند. اما گفته می شود مسیر جدید بر اساس قوانین ارمنستان اداره خواهد شد و ایالات متحده زمین را به کنسرسیومی برای توسعه زیرساخت و مدیریت، به مدت ۹۹ سال اجاره خواهد داد. قرار است این مسیر شامل خطوط ریلی، نفتی، گازی و فیبر نوری باشد و توسط بخش خصوصی توسعه یابد.

بنابراین «جاده ترامپ» از نظر موقعیت فرقی با طرح زنگزور ندارد اما اختلاف نظر ایروان و باکو در مورد اعمال حاکمیت بر این مسیر از بین رفته و کشور ثالثی ورود پیدا کرده است تا تعارضات را از بین ببرد. نکته دیگر این توافق، پایان دادن به درگیری های نظامی دو کشور است که هر چند سال یکبار شدت می گیرد. از این رو در مراسم امضا این توافق، سران ارمنستان و آذربایجان ادعا کردند ترامپ را به عنوان گزینه جایزه صلح نوبل معرفی خواهند کرد و از اعطای این جایزه به ترامپ حمایت می کنند چرا که به گفته آنها، ترامپ نقش مهمی در توافق صلح دو کشور داشت.

البته طرح چنین موضوعی با توجه به اینکه ترامپ را همیشه خوشحال می کند، بخشی از سیاست دو کشور بود و نمی تواند مبنایی داشته باشد. پیشتر هم نتانیاهو چنین حرفی به ترامپ زده بود.

اثرات «جاده ترامپ» بر موقعیت ایران و روسیه

بی تردید حضور آمریکا در قفقاز جنوبی و در نزدکترین نقطه مرزی ایران، خوشایند تهران نیست. این کریدور قرار است از خط مرزی ایران و ارمنستان در ساحل شمالی رود مرزی ارس عبور کند، بنابراین دسترسی ایران به بازار اروپا از مسیر ارمنستان و گرجستان با مشکل روبرو می سازد. همچنین این اقدام می تواند در راستای دور نگه داشتن بیشتر جمهوری اسلامی از دالان های ترانژیتی منطقه ای و اعمال فشار اقتصادی مضاعف باشد.

از سویی نقش روسیه نیز در این منطقه حساس کمرنگ تر از گذشته شد. تمایل روزافزون آذربایجان به سمت تقویت روابطش با آمریکا و اسرائیل، فرصت همکاری ها بین باکو و مسکو را کم کرده است. در واقع با این توافق، رسماً آمریکا وارد حیات خلوت روسیه شده است. اثر دیگر این توافق صلح، تسهیل ورود آذربایجان به پیمان ابراهیم است. زیرا پیشتر گفته شده بود آمریکا شرط گذاشته اگر قرار است باکو به این پیمان بپیوندد، نخست باید مشکلاتش را با ارمنستان برطرف سازد. حضور آذربایجان در پیمان ابراهیم به معنای گسترش مناسبات نظامی و امنیتی با اسرائیل و باز شدن مسیری برای رسیدن به تسلیحات آمریکایی است و این سناریویی نیست که کرملین بپذیرد.

براین اساس ترامپ با این کریدور تلاش دارد همزمان جمهوری اسلامی ایران و روسیه را با هر یک به نوعی درگیری دارد، تحت فشار بگذارد. اما واقعیت آن است که این سیاست، به زودی با واکنش تهران و مسکو روبرو خواهد شد.