، نیچروان ادریس مصطفی بارزانی ، رئیس اقلیم کردستان عراق روز دوشنبه (17 اردیبهشت) در رأس هیأتی عالی رتبه و پس از نزدیک به ۳ سال به ایران سفر کرد. وی در جریان این سفر با مقام معظم رهبری، رئیس جمهوری و وزیر خارجه کشورمان دیدار و گفتگو داشت.

سفر بارزانی به تهران در شرایطی انجام شده که دو طرف پرونده‌های مهم «سیاسی – امنیتی» و «اقتصادی – تجاری» برای گفت‌وگو و رایزنی روی‌میز دارند. لذا بارزانی با دستور کار بررسی مهم‌ترین مسائل منطقه و گسترش روابط تهران - اربیل راهی ایران شد.از طرفی دیگر این سفر نشان می‌دهد تحولاتی جدی در منطقه اقلیم کردستان در حال وقوع است که نیاز به رایزنی اربیل و تهران دارد. همچنین به نظر می رسد سفر اردوغان به عراق که هفته قبل انجام شد، نیز کاتالیزور حضور بارزانی در ایران بود.

با توجه به این پیش زمینه ها، به طور کلی این پرسش مطرح است که چرا تقویت روابط بین جمهوری اسلامی ایران و اقلیم کردستان اهمیت دارد؟

پاسخ به این سؤال در دو بخش است: دلایل اقتصادی-تجاری. دلایل امنیتی-سیاسی.

با توجه به مرز مشترک 120 کیلومتری بین ایران و اقلیم کردستان، مجاری رسمی و گمرکی در این محدوده وجود دارد که نقش مهمی در معیشت و اقتصاد مردم منطقه ایفا می کند. ساماندهی و افزایش این مبادی رسمی با همکاری دو طرف می تواند ضمن کاستن از قاچاق کالا در قالب کوله بر موجب افزایش اشتغال رسمی و پایدار برای جوانان این منطقه شود. این کار همچنین درآمدهای مالیاتی دولت ها را نیز ارتقا می دهد. بنابراین هرچه همکاری و روابط اربیل و تهران مستحکم تر باشد، شکل دهی به جریان تجاری-مالی در مرزهای مشترک آسان تر و بهتر خواهد بود.

علاوه براین، پتانسیل های بانکی و مالی اقلیم کردستان فرصتی برای برای دور زدن تحریم ها و تسهیل معاملات اقتصادی ایران است. اینکار می تواند بدون ایجاد مشکلات بین المللی برای اقلیم و در چارچوب مناسبات تجاری دوجانبه صورت بگیرد.

همچنین اقلیم کردستان فرصتی برای توسعه صادرات ایران به شمار می رود. مراکز تجاری و صعنتی در این منطقه، زمینه ای برای حضور تجار، مهندسان و فناوران ایرانی است. نکته قابل توجه اینکه در حال حاضر ترکیه تلاش زیادی دارد تا این بازار را در اختیار خود بگیرد. لذا توافقات سیاسی بین تهران و اربیل می تواند تسهیل کننده ایجاد بازار کار برای شرکت ها و متخصصین ایرانی در اقلیم کردستان باشد.

در حوزه موضوعات امنیتی، تقویت مناسبات دوجانبه موجب کاهش تهدیدات مرزی ایران خواهد شد. در این راستا رئیسی در دیدارش با بارزانی تأکید کرد: «ایران مانعی برای گسترش همکاری‌های اقتصادی و مراودات تجاری با اقلیم کردستان ندارد و ما مرزهای طولانی میان دو طرف را فرصتی ارزشمند برای ارتقای سطح روابط می‌دانیم، اما امنیت اساس و بستر ضروری هر نوع همکاری و گسترش تعاملات است.»

در حال حاضر گروهک های تروریستی و تجزیه طلبی در خاک اقلیم کردستان علیه تمامیت ارضی ایران فعالیت دارند. در این خصوص تهران تلاش کرده است از طریق بغداد این مشکل را با عقد توافقنامه هایی حل کند. توافقنامه همکاری‌های مشترک امنیتی ایران و عراق روز ۲۸ اسفند ۱۴۰۱ بین محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، و علی شمخانی دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران و قاسم الاعرجی مشاور امنیت ملی نخست‌وزیر عراق امضا شد. «خارج کردن گروه‌های تروریستی از مناطق نزدیک به مرزهای جمهوری اسلامی ایران»، «انتقال آنها به عمق خاک عراق در منطقه اقلیم کردستان جمهوری عراق» و «تلاش برای خلع سلاح کردن آنها» از جمله محورهای توافقنامه همکاری‌های مشترک امنیتی ایران و عراق است.

بنابراین سفر بارزانی به تهران می تواند فرصتی برای اجرای دقیق تر این توافق امنیتی باشد. زیرا محدوده مشخص شده در این توافق، اقلیم کردستان است. لذا بهبود مناسبات با اربیل، امکان پیشبرد توافق را تسریع می کند. در این راستا جمهوری اسلامی ایران می تواند از بارزانی بخواهد تا جلو اقدامات بیشتر گروهک های تجزیه طلب را بگیرد، با عضوگیری آنها برخورد کند و عناصر تروریستی را قبل از انجام اقداماتی دستگیر کند.

نکته امنیتی دیگر در اقلیم کردستان، جلوگیری از فعالیت اسرائیل در این منطقه علیه ایران است. ما همین مسئله را با جمهوری آذربایجان نیز داریم. اسرائیل نشان داده است از مناسبات تجاری و سیاسی خود با کشورهای اطراف ایران علیه جمهوری اسلامی در قالب جاسوسی استفاده می کند. براین اساس رایزنی و تقویت همکاری های با اقلیم کردستان می تواند مانعی در مسیر اسرائیل باشد که امیدوار است جای پایی در مرزهای غربی ایران پیدا کند.

با این تفاسیر، جمهوری اسلامی ایران همانقدر که برای دولت عراق اهمیت قائل است و نزدیکی روابطش با این کشور در اولویت سیاست خارجی خود قرار داده، باید نگاه راهبردی هم به مناسباتش با اقلیم کردستان در چارچوب قانون اساسی عراق داشته باشد. پیوندهای فرهنگی، زبانی و تمدنی بین اقلیم کردستان و ایران می تواند تسهیل گیر این روابط باشد. با توجه به مبانی مشترک زبان فارسی و کردی، اقلیم کردستان می تواند در حوزه تمدنی ایران تعریف شود. چنین نگاهی باید جایگزین نگاه امنیتی به اقلیم شود. در این صورت است که روابط تجاری دو جانبه توسعه می یابد و به موازاتش، تهدیدات امنیتی و ارضی کاهش محسوسی می یابد.