، به تازگی شاهد برگزاری نشست سه جانبه رهبران ارشد ارمنستان، جمهوری آذربایجان و البته آمریکا در کاخ سفید بوده ایم. نشستی که در قالب آن بنابر آنچه اعلام شده، طرف های مذکور در مورد احداث کریدور ترامپ یا همان کریدور زنگزور توافق کرده اند. قرار شده تا کریدور مذکور به مدت ۹۹ ساله به اجاره یک شرکت آمریکایی درآید و نیروهای امنیتی آمریکایی نیز در منطقه محل احداث این کریدور مستقر شوند.

ایران در طی سال های گذشته بارها اعلام کرده که با احداث این کریدور مخالف است و آن را مخالف با منافع ملی خود ارزیابی می کند. البته که این کریدور صرفا در نقطه مقابل متفاع ملی ایران نیست و روس ها نیز با احداث آن با چالش های جدی رو به رو می شود. از این رو، باید گفت که احداث این کریدور حداقل حامل ۳ چالش اقتصادی برای ایران است.

اول اینکه ایران یکی از معدود کشورهای منطقه است که به‌صورت طبیعی و جغرافیایی در شا‌هراه اتصال آسیای مرکزی به اروپا قرار دارد. سال‌هاست که تهران با توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل، تلاش کرده در طرح‌هایی چون کریدور شمال–جنوب، مسیر چین به اروپا (ابتکار یک کمربند و یک جاده)، و خطوط ریلی بین‌المللی نقش‌آفرینی کند. اما طرح زنگزور عملاً تلاشی برای حذف ایران از یکی از مسیرهای مهم شرق به غرب جهان است.

با اجرای این کریدور، مسیر کالاها از جمهوری آذربایجان به ترکیه از طریق نخجوان و بدون عبور از ایران برقرار می‌شود. این بدان معناست که کشورهایی که پیش از این ناگزیر به استفاده از مسیر ایران بودند، حالا گزینه‌ای برای دور زدن ایران خواهند داشت. کاهش عبور کالا از خاک ایران، مستقیماً به کاهش درآمدهای گمرکی، کاهش اشتغال در بخش حمل‌ونقل و کاهش اهمیت ژئوپلیتیکی ایران در منطقه منجر خواهد شد.

نکته دوم اینکه استان‌های شمال‌غربی ایران از جمله آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی و اردبیل همواره از پیوند اقتصادی با جمهوری‌های قفقاز به‌ویژه ارمنستان و گرجستان بهره‌مند بوده‌اند. این مناطق ظرفیت بالایی برای صادرات محصولات کشاورزی، مواد غذایی، مصالح ساختمانی و کالاهای صنعتی دارند. اما اگر کریدور زنگزور جایگزین مسیرهای کنونی شود و مبادلات تجاری به سمت ترکیه و جمهوری آذربایجان متمرکز گردد، این استان‌ها به حاشیه رانده می‌شوند.

ایران در سال‌های اخیر تلاش کرده با تقویت روابط با ارمنستان و گرجستان، دروازه‌ای به اروپا از طریق دریای سیاه باز کند. اما اگر نقش ارمنستان در تجارت منطقه کاهش یابد و ترکیه به محور اصلی تعاملات تبدیل شود، اقتصاد مناطق مرزی ایران دچار رکود خواهد شد. این موضوع حتی ممکن است به مهاجرت نیروهای کار، رکود در بازارهای محلی و گسترش نارضایتی‌های اجتماعی در این استان‌ها منجر شود.

و مساله سوم اینکه یکی از مهم‌ترین چالش‌های کریدور زنگزور، آن است که این مسیر صرفاً اقتصادی نیست. بلکه بخشی از یک برنامه بزرگتر ژئوپلیتیکی است که با پشتیبانی ترکیه، جمهوری آذربایجان و رژیم صهیونیستی طراحی شده است. رژیمی که در سال‌های اخیر حضور گسترده‌ای در خاک جمهوری آذربایجان داشته و تلاش کرده به مرزهای شمال‌غربی ایران نزدیک‌تر شود.

اجرای این کریدور عملاً راه نفوذ بیشتر اقتصادی  و شاید امنیتی  اسرائیل را به منطقه باز می‌کند. اگر این مسیر بدون مشارکت ایران و با نظارت ترکیه و ناتو راه‌اندازی شود، عملاً ایران از معادلات زیرساختی و بانکی منطقه کنار گذاشته می‌شود. در چنین شرایطی، حتی مسیرهای انرژی منطقه نیز ممکن است به‌گونه‌ای طراحی شوند که ایران را دور بزنند. موضوعی که در درازمدت می‌تواند قدرت چانه‌زنی تهران در بازارهای جهانی انرژی را کاهش دهد. اساسا به همین دلایل است که گفته می شود ایران باید مواضع قاطع و جدی را در برابر احداث این کریدور نشان دهد.