به گزارش خبرگزاری موج، " جامعه شناسی خودمانی " (که معروفترین اثر مرحوم حسن نراقی به شما رفته و ایشان عمدتاً با این کتاب شناخته می شود.) کتابی است مختصر، شیرین، خواندنی، روایت گونه و داستان مانند همراه با نثری ساده و صمیمی که اگرچه در محافل رسمی و علمی کشور مورد التفات جدی واقع نشد، اما در میان مخاطبان و رسانه ها به شدت مورد استقبال قرار گرفت؛ چنانچه در سال 1399 برای سی و سومین بار به زیر چاپ رفت!! به نظر می رسد از جمله دلایل حساسیت برانگیزی این اثر، استفاده از واژه "جامعه شناسی" در عنوان این کتاب است که طبیعتاً به نوعی واکنش در میان عالمان رسمی این رشته دانشگاهی، انجامیده است.

البته کتاب "جامعه شناسی خودمانی" را قطعاً نمی توان اثری علمی با معیارها و موازین دانشگاهی دانست. مؤلف محترم نیز اصرار دارد که اثر خود را نوعی روایت و درد دل بداند؛ (ص 22) چنانچه در مقدمه کتاب آورده است: "در این نوشتار نه ادعایی بر رسالتی خواهی یافت و نه ردپایی از "ایسم" های متداول ... گفتارها ساده تر از آن خواهند بود که گمانی برای مدعی بودن راقم آن باشد." (ص 11). او این کتاب را به عنوان یک "ایرانی مسؤل" نوشته است و از ما نیز می خواهد تا به عنوان یک "ایرانی مسؤل" آن را مطالعه کنیم.

تلاش نویسنده در این کتاب آن است که تصویری از اخلاق و خلقیات ایرانیان (و نه جامعه ایران) به دست دهد و مدرک و مستند او در آنچه می نگارد، گفتگوها، مشاهدات و مراودات شخصی و به عبارت دقیق تر "تجربه زیسته" نویسنده است.

از نکات برجسته راجع به کتاب جامعه شناسی خودمانی استقبال گسترده مردم و مخاطبان ایرانی از این اثر است که در جامعه بیگانه از کتاب ما اندکی عجیب و شایسته تأمل و تعجب به نظر می رسد. درباره دلایل این امر علاوه بر اختصار و حجم معقول و مختصر و نثر شیرین و دلچسب آن باید به نکته دیگری نیز اشاره کرد. این کتاب را می توان نقد حال ایرانیان دانست. ما با خواندن این اثر، مطلب تازه ای نمی آموزیم اما نکته قابل توجه و جذاب این کتاب آن است که گویا آنچه در سطح جامعه می بینیم را در این کتاب می خوانیم و به گفته مولانا: خود، حقیقت نقد حال ماست آن. به عناوین فصل های این کتاب، که از نظر نویسنده، خلقیات غالب در ما ایرانیان محسوب می شود، دقت کنید:

حقیقت گریزی و پنهان کاری ما، ظاهرسازی ما، قهرمان زدگی و استبداد زدگی ما، خودمحوری و برتری جویی ما، بی برنامگی ما، ریاکاری و فرصت طلبی ما، احساساتی بودن و شعارزدگی ما، ایرانیان و توهم دائمی توطئه، مسؤلیت ناپذیری ما، قانون گریزی و میل به تجاوز ما، توقع و نارضایی دائمی ما، حسادت و حسد ورزی ما،صداقت ما! و همه چیز دانی ما.

به نظر می رسد استفاده از چنین تیترها، سرفصل ها و عناوینی که به گوش همه آشناست و دائما در تحلیل رفتار و اخلاق دیگران (و نه خودمان) از آنها استفاده می کنیم، به جذابیت و بازار پسندی این کتاب در میان مخاطبان محترم و جوگیر ایرانی کمک شایانی کرده است. جالب و متأسف کننده آن است که ما ایرانیان بدون هر گونه مقایسه و مستندی (که در این کتاب هم دیده نمی شود) خود را در اینگونه اخلاق منفی، سرآمد جهانیان می شماریم و تصور عمومی بر آن است که در ملل راقیه، از چنین خلقیاتی، خبری نیست!!

جامعه شناسی خودمانی، گفتنی ها و شنیدنی های جالب و جذابی در خود دارد. شاید بتوان تأکید بر بیماری خود اغفالی، (ص 15) برجسته ساختن آسیب بزرگ بیگانگی از تاریخ (در طول فصل اول) و تکرار این اصل اساسی که "باید درمان را در خود بجوییم بزرگترین درس آموخته های این کتاب دانست. نویسنده در مقام جمع بندی و در واپسین گفتار این کتاب می گوید: نه مشروطه دردمان را دوا خواهد کرد نه دیکتاتور، نه رهبر ملی، نه رهبر مذهبی و نه جمهوری، نه انگلیس، نه روسیه، نه آلمان و آمریکا و نه حتی تعویض رژیم ها. درد ما از خودمان است و لاجرم درمانش هم در خود ما (ص 150).

باری، در این معرفی مختصر از کتاب جامعه شناسی خودمانی، قضاوت دقیق درباره مفاد و مواد آن دنبال نمی شود بلکه پاسداشت یاد و نام نویسنده فقید آن و توصیه به مطالعه این اثر شیرین، خواندنی و پر مخاطب، منظور نظر بوده است.