، کوه سبلان یا ساوالان نه فقط یکی از بلندترین قله‌های ایران، بلکه سرچشمه آب، نماد هویت فرهنگی، و میراثی بی‌بدیل برای مردم آذربایجان است.

در این نشست، کیومرث سفیدی، کارشناس محیط زیست، و محمدی ادیب، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اردبیل، از دو منظر طبیعت و فرهنگ به بررسی جایگاه سبلان پرداختند.

کیومرث سفیدی در سخنان خود، سبلان را «کانون حیات و تنظیم اقلیم منطقه» خواند و هشدار داد: ادامه روند تغییرات اقلیمی، بهره‌کشی بی‌رویه، و گردشگری بی‌ضابطه می‌تواند این کوه را از یک زیست‌بوم فعال، به تصویری غم‌انگیز در حافظه جمعی تبدیل کند.

وی گفت: سبلان را نمی‌توان صرفاً با سنگ و خاکش تعریف کرد. این کوه، خاستگاه تعادل دما، رطوبت و منابع آب در منطقه است. در ارتفاعات بالای سه‌هزار متر، دیگر درختی رشد نمی‌کند، اما بوته‌هایی چون گون، مسئول حفظ خاک و تولید آب‌اند. هر سال که می‌گذرد، خط برف بالاتر می‌رود، رودها زودتر خشک می‌شوند، و چشمه‌ها کم‌جان‌تر.

سفیدی، تأکید کرد: نگاه سودجویانه و منفعت‌طلبانه به طبیعت، به‌ویژه در کوهستان‌های مقدس، تهدیدی جدی است.

وی ادامه داد: اگر نگاه‌مان به سبلان فقط تفریحی یا صنعتی باشد، رابطه‌ی ما با این کوه، از معنا تهی می‌شود. همان‌گونه که رودخانه بالیقلو چای خشک شد، سبلان هم در خطر است. باید آموزش بدهیم؛ به کوهنوردان، به تورها، و حتی به کودکان. نباید زباله رها کنیم، نباید با چیپس و پفک پرندگان را تغذیه کنیم، نباید مسیرهای صعود را بی‌قاعده پراکنده کنیم. این کوه، کارخانه آب منطقه است، نه صحنه‌ای برای تخلیه بی‌ملاحظه هیجان.

سبلان؛ ریشه در فرهنگ، در آستانه ثبت جهانی

در ادامه این نشست، محمدی ادیب، مدیرکل میراث فرهنگی اردبیل، با نگاهی فرهنگی به سبلان پرداخت و آن را «الهام‌بخش همیشگی مردم آذربایجان» دانست.

وی گفت: سبلان در فرهنگ ما ریشه دوانده است. از شعر و افسانه تا نقاشی و آواز، این کوه روح الهام را در جان مردم دمیده. اگر می‌خواهیم هویت خود را حفظ کنیم، باید این ریشه‌ها را زنده نگه داریم.

مدیر کل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل همچنین خبر از آغاز فرآیند ثبت جهانی سبلان در فهرست میراث جهانی یونسکو داد و اعلام کرد: مجوزهای اولیه این طرح از وزارت میراث فرهنگی اخذ شده و پرونده در مرحله آغاز تدوین است. این قدم، فقط ثبت یک کوه نیست؛ ثبت روح یک سرزمین است. باید با هم، حافظ این گوهر طبیعی و فرهنگی باشیم.

شهر یئری؛ گره‌گاه تاریخ و جغرافیا | نگاهی باستان‌شناسانه به تمدن ساوالان

در ادامه سلسله سخنرانی‌های همایش «شب سبلان» که در مجتمع فرهنگی هنری فدک اردبیل برگزار شد، کریم حاجی‌زاده، باستان‌شناس و کارشناس میراث فرهنگی، با تمرکز بر پیوند ناگسستنی میان تاریخ و جغرافیا، تمدن کهن منطقه سبلان، به‌ویژه مجموعه باستانی شهر یئری را از منظر جغرافیای فرهنگی تحلیل کرد.

شهر یئری، جایی که تاریخ در بستر زمین جوانه زد

کریم حاجی‌زاده سخنان خود را با این جمله آغاز کرد: تاریخ در جغرافیا اتفاق می‌افتد. هویت تاریخی ما، بر زمین این سرزمین نقش بسته است. هر کجا که آب فراهم بوده، تمدن نیز پدید آمده است.

وی با اشاره به ویژگی‌های اقلیمی دامنه‌های سبلان، اردبیل و منطقه مشگین‌شهر افزود: وجود اختلاف ارتفاع در منطقه، باعث تنوع دمایی و شکل‌گیری دو سبک زندگی عمده شده: کشاورزی در زمین‌های هموار و دامپروری در ارتفاعات. این دو، بنیان فرهنگی منطقه را شکل داده‌اند؛ فرهنگی پویا، متکی بر کار، حرکت و سازگاری با طبیعت.

تمدن شهر یئری؛ سندی از تداوم حضور انسانی در دامنه سبلان

این باستان‌شناس برجسته، مجموعه‌ی رازآلود و تاریخی شهر یئری را نمونه‌ای کم‌نظیر از تبلور تمدن در بستر جغرافیایی دانست و گفت: مردمانی که در هزاران سال پیش در شهر یئری زندگی می‌کردند، به‌وضوح از اقلیم، منابع آب، و موقعیت توپوگرافی منطقه آگاه بوده‌اند. ردپای آنان، نشان می‌دهد که زندگی انسانی در این پهنه، با طبیعت همسو بوده، نه در تقابل با آن.

در ادامه همایش اثر هنری ودود موذن زاده اردبیلی در قالب نقاشی بر پرده نقش بست و وی نیز از عشق و ارادت خود به کوه سبلان و حضور آن در پس زمینه آثارش اشاره کرد.

پخش تصاویر زیبایی از کوه سبلان که کهکشان راه شیری بر فراز آن جلوه نموده بود از آثار علیرضا موسوی و خوانش شعر کاظم نظری بقا در مورد این کوه عظیم در ادامه همایش از دیگر برنامه‌های جذاب بود. 

محمد رضا بایرامی نویسنده کتاب قصه‌های سبلان نیز در بخشی دیگر به خواندن قسمتی کوتاه از این کتاب پرداخت که با استقبال حاضرین مواجه شد.

در پایان مجید عصری؛ خواننده اردبیلی مهمانان را با خواندن ترانه موقعیت مهدی و ساوالان به وجد آورد.

همایش شب سبلان، تلنگری بود به ما؛ که طبیعت را فقط نبینیم، بلکه درک کنیم. که کوه را فقط فتح نکنیم، بلکه بفهمیم. که زباله را فقط جمع نکنیم، بلکه پیش از تولیدش بیندیشیم. سبلان، اگر تنها بماند، نه تنها ما، که نسل‌های آینده نیز چیزی جز عکس از آن نخواهند داشت.این کوه زنده است. این کوه حافظ ماست.وقت آن رسیده که ما هم حافظ سبلان باشیم.