، طبق گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای اردوغان قرار است در چند روز آینده به ایران سفر خواهد کرد. پیشتر وزارت خارجه اعلام کرده بود مقدمات این سفر در حال برنامه‌ریزی است اما تاریخ دقیقی برای آن مشخص نشده بود. اهمیت حضور اردوغان در تهران به واسطه نقشی که ترکیه در سوریه و نوار غزه و همچنین در معادلاتش با ترامپ ایفا می‌کند، در این برهه زمانی زیاد است. تقویت روابط آنکارا-تهران در شرایطی که مواضع دولت ترکیه بشدت ضداسرائیلی است، می‌توان نشان‌دهنده گام‌های بعدی در منطقه باشد.

دیپلماسی و شیفت اتحادها در برابر فشار غربی

از منظر سیاسی، همگرایی ترکیه و جمهوری اسلامی علیه اسرائیل را می‌توان به عنوان پاسخی به تغییرات قدرت منطقه‌ای پس از سقوط اسد در سوریه و تشدید تنش‌های اسرائیل با محور مقاومت تفسیر کرد. ترکیه در در دو سال اخیر در مدیترانه شرقی و سوریه تنش‌های رو به افزایشی با اسرائیل داشته است. همزمان با توجه به اهمیت مسئله فلسطین برای جمهوری اسلامی ایران و رویکرد اردوغان در دفاع از حماس و تصمیم این کشور برای اعزام سرباز به نوار غزه در چارچوب ساختار نیروی ثبات بخش، باعث شد تا تهران و آنکارا از بعد سیاسی به یکدیگر نزدیک‌تر شوند. اگرچه نمی‌توان به سادگی این همسویی را «اتحاد» نامید، زیرا واژه اتحاد معنایی بسیار عمیق‌تر دارد اما آنچه اکنون در حال وقوع است در میان‌مدت به همکاری چند لایه‌تری منتهی خواهد شد.

نخستین اثر این رویداد، خنثی شدن راهبرد غربی برای انزوای جمهوری اسلامی ایران است. اگرچه ترکیه به عضو ناتو و همچنین به عنوان کشوری که تلاش دارد روابطش را با آمریکا عمق ببخشد، دیده می‌شود اما این کشور به واسطه مرزهای مشترکی که با ایران دارد و به دلیل منافعی که در قفقاز جنوبی دنبال می‌کند، می‌تواند در بی‌اثر کردن تحریم‌های ایران اثرگذار باشد، این نکته‌ای است که بدون تردید در سفر اردوغان به تهران از سوی مقامات کشورمان پیگیری خواهد شد.

بعد نظامی: تقویت قابلیت‌ها و تمرین‌های مشترک

از زاویه نظامی، تقویت مناسبات تهران و آنکارا که در گام نخست آن می‌تواند همکاری بیشتر در برخورد با گروهک‌های تروریستی کردی باشد، به ضرر منافع اسرائیل در منطقه است. اسرائیل همواره تلاش کرده از کارت کردی علیه ترکیه استفاده کند و هرچه اردوغان بتواند همراهی بیشتری در تهران و بغداد در مقابله با اقدامات گروه‌هی مسلح کردی به دست آورد، امکان نقش‌آفرینی اسرائیل در این حوزه کمتر می‌شود.

از سویی ترکیه در حال استقرار رادارهای پیشرفته در سوریه است، که می‌تواند پروازهای آسان جنگنده‌های اسرائیلی در اسمان سوریه و سپس نزدیکی به مرزهای ایران را با چالش جدی روبرو سازد. این مسئله آنقدر برای اسرائیلی‌ها مهم است که در رسانه‌های این رژیم همواره یکی از نگرانی‌ها برای حفظ کریدور هوایی سوریه، به اقدامات ترکیه پرداخته می‌شود. حملات گاه و بی‌گاه اسرائیل به برخی تآسیسات نظامی در سوریه نیز در راستای جلوگیری از استقرار چنین ترتیبات نظامی است. از این رو هرچه حوزه عمل نظامی ترکیه در این شرایط در سوریه بیشتر شود، اثر مثبتی رو ایجاد مانع برای جنگنده‌های اسرائیلی خواهد داشت. بنابراین این موضوع اکنون یکی از مسائلی است که آنکارا و تهران هر دو در آن منفعت دارند.

با توجه به این نکات، تقویت روابط بین ترکیه و ایران، امنیت منطقه را بازتعریف می‌کند و می‌تواند به عنوان سپری در برابر حملات اسرائیل عمل کند. این در حالی است که که اگر تا پیش از این وقوع برخورد نظامی بین ترکیه و اسرائیل بعید به نظر می‌آمد، با اظهارات اولوچ اوزولکار، سفیر سابق ترکیه در اراضی اشغالی اکنون یک گزینه محتمل است. وی عنوان کرده است: «هیچ احتمالی وجود ندارد که اسرائیل، یونان و قبرس جنوبی بتوانند با ترکیه روبرو شوند. چنین سناریویی وجود ندارد. اسرائیل نه نیروی دریایی دارد که بتواند با ترک‌ها روبرو شود و نه نیروی زمینی دارد که بتواند از سوریه یا لبنان عملیاتی انجام دهد. پس چه کار می‌کند؟ پس از موساد استفاده می کند: تلاش برای دستیابی به نتایج از طریق روش‌های فریبکارانه.»

در عین حال در روزهای گذشته، ترکیه به رسمیت شناختن سومالی‌لند به عنوان یک «کشور مستقل و دارای حاکمیت» توسط اسرائیل را محکوم کرد. وزارت امور خارجه ترکیه در پاسخ بیانیه‌ای صادر کرد و گفت: «اعلام به رسمیت شناختن استقلال منطقه سومالی‌لند توسط اسرائیل نمونه دیگری از اقدامات غیرقانونی دولت نتانیاهو است که هدف آن ایجاد بی‌ثباتی در سطح منطقه‌ای و جهانی است.»

چنین مواضعی مؤید آن است که جمهوری اسلامی ایران در این فضا می‌تواند یک بازیگر مهم برای ترکیه محسوب شود. هرچه این دو کشور به هم نزدیکتر شوند، عرصه مانور سیاسی، نظامی و امنیتی برای اسرائیل در حوزه سوریه، در مسئله کارت کردی و همچنین در عرصه فلسطین تنگ‌تر خواهد شد.