، یکی از مهمترین اتفاقات دیپلماتیک هفته جاری، برنامه سفر عباس عراقچی به جمهوری آذربایجان است. بنا به اطلاعاتی که منتشر شده است در این سفر رسمی، وزیرخارجه کشورمان قرار است با همتای آذربایجانی خود دیگر مقامات عالی‌رتبه این کشور دیدار و گفتگو داشته باشد. این سفر در ادامه پیشبرد سیاست گسترش و تعمیق مناسبات همسایگی است که از دولت سیزدهم در دستور کار وزارت خارجه قرار گرفت و اکنون در دولت چهاردهم با تشدید فشارهای تحریمی، این مسئله اهمیت بیشتری می‌یابد.

افزون بر اشتراکات تاریخی، فرهنگی و جغرافیایی که مبانی مهمی برای تقویت مناسبات بین دو کشور محسوب می‌شود، این سفر در بستری از تحولات منطقه‌ای صورت می‌گیرد که متأثر از فضای اجرای اسنپ بک، فشار غرب در حوزه مسائل هسته‌ای و گمانه‌زنی‌ها در خصوص وقوع دور بعدی درگیری نظامی با اسرائیل است. از این رو در این سفر تلاش‌ها برای احیای مسیرهای ترانزیتی و مقابله با نفوذ کشورهای فرامنطقه‌ای در حوزه قفقاز جنوبی به ویژه اسرائیل، اهمیت زیادی پیدا می‌کند. با این حال خبرگزاری دولتی جمهوری آذربایجان (آپا) تأکید کرده است تمرکز اصلی در این سفر بر موضوعات همکاری‌های دوجانبه، مسائل مرزی و پروژه‌های اقتصادی مشترک خواهد بود.

از منظر تحلیلی، این سفر را می‌توان به عنوان پاسخی هوشمندانه به چالش‌های اخیر از جمله اختلافات مرزی و تلاش‌های برخی قدرت‌های خارجی برای ایجاد شکاف میان همسایگان شمالی ایران، ارزیابی کرد. در همین رابطه اخباری هفته قبل منتشر شد که یک هیئت عالی‌رتبه نظامی اسرائیلی به باکو سفر کرد تا زمینه‌های تقویت و توسعه مناسبات را با این کشور پیش ببرد. از این رو عراقچی در این سفر باید بر جلوگیری از استفاده از خاک آذربایجان علیه ایران توسط اسرائیل تأکید کند. همچنین بحث دیگری قطعاً مطرح می‌شود مسئله دالان زنگزور است که پیشبرد آن مرز ایران و ارمنستان را از بین خواهد برد و در آخرین توافق بین ارمنستان و آذربایجان قرار شد شکل دیگری از مسیر تجاری مدنظر قرار بگیرد که اثری روی مرزهای کنونی بین‌المللی کشورهای منطقه قفقاز جنوبی نداشته باشد.

گفتگو درباره تبادل انرژی و تجارت با توجه به نقش آذربایجان در تکمیل کریدور شمال-جنوب هم از دیگر موضوعات خواهد بود. هرچه باکو و تهران در این حوزه بیشتر به همکاری و تفاهم برسند، امکان اثرگذاری کشورهای فرامنطقه‌ای مانند آمریکا و اسرائیل بر این منطقه کمتر خواهد شد.  بنابراین در شرایطی که تحریم‌های ناعادلانه بر اقتصاد ایران فشار وارد می‌سازد، همکاری با آذربایجان به عنوان دروازه‌ای به سوی اروپا و آسیای مرکزی، می‌تواند ظرفیت‌های صادراتی کشورمان را دوچندان کند.

اما تمام اهداف این سفر نمی‌تواند به حوزه اقتصاد تقلیل یابد. رزمایش سهند ۱۴۰۴ در نزدیکی مرزهای شمال غربی ایران نشان داد، امنیت این حوزه تا چه اندازه برای تهران اهمیت دارد. در این رزمایش نماینده جمهوری آذربایجان نیز حضور داشت. لذا اکنون پس از پایان این مانور، سفر یک مقام سیاسی به باکو می‌تواند راهگشای رسیدن به تفاهماتی جدید در حوزه امنیت مشترک و جمعی منطقه باشد. تمرکز بر همکاری‌های امنیتی و ضدتروریستی فرصت عرض‌اندام اسرائیل را در نزدیکی مرز ایران کاهش خواهد داد.

براین اساس آنچه در سفر وزیرخارجه کشورمان مورد توجه خواهد بود تأکید بر مناسبات استراتژیک دو کشور است. جمهوری آذربایجان و ایران با تاریخ و فرهنگ مشترک، امروز می‌توانند وجه جدیدی از روابط دوستانه را به نمایش بگذارند که الگویی برای پیشبرد دیپلماسی همسایگی ایران با سایر کشورها اطرافش باشد. ازاین رو انتظار می‌رود حضور عراقچی در باکو با نتایج ملموسی در حوزه اقتصادی و امنیتی همراه باشد.