نجات یک تالاب یا نابودی آن؟
در روزهای اخیر شهر بابل در تکاپوی حاصل از کشف یک نگین سبز و آبی زیباست که در میان هیاهوی تمام سال‌های گذشته، از دید مردمی که در روزمرگی‌ها غرق‌شده بودند پنهان مانده بود.
مهدی مهدی زاده فیروزی-خبرگزاری موج؛ هر جا قدم می‌گذاری، صحبت از تالاب نیلوفر آبی است.
تالابی در میان شهر بابل که همچون نگین یک انگشتر می‌درخشد.
اما شادی ما همراه با نگرانی است...
نگرانیم که آیا این نگین را به زیبایی تراش داده و بر پیشانی این انگشتر قرار خواهند داد؟!
1. به این بخش توجه کنیم آیا آب‌بندان حیدرکلا واقعا تالاب است؟
2. باید از خود بپرسیم آیا کارهایی که در این تالاب در حال انجام است با نظارت کارشناسان محیط‌زیست بوده است؟
3. باید برایمان مشخص شود آیا قرار است یک مجتمع توریستی صرف داشته باشیم، یا یک فضای گردشگری در کنار طبیعت و حیوانات و پرندگان زیبا؟
4. باید از خود بپرسیم اگر اکوسیستم این منطقه در اثر کارهای ما و ورود ما به مناطق بکر از بین برود، بازهم در آینده جذابیتی برای بازدیدکنندگان خواهد داشت؟
5. باید با خود فکر کنیم که چگونه می‌توانیم به حریم پرندگان و حیوانات و طبیعت بکر وارد شویم و از آن لذت ببریم و حداقل مشکل و تغییر را در آن ایجاد کنیم تا آیندگآن‌هم از آن بهره ببرند و همیشه از این نعمت برخوردار باشیم.
تمام این‌ها سؤالاتی است که نیاز به برسی گذشته و حال و درنهایت طرح و برنامه آینده‌این مکان دارد.
از گذشته تالاب همین بس که اندک زمانی از تراکتور زدن و لایروبی دو قسمت از این تالاب نگذشته و اگر به آن توجه کنید در دو قسمت این تالاب نیلوفرهای آبی بسیار کمی وجود دارد که در این دو سال دوباره رشد کرده‌اند. این یعنی در گذشته زیست‌بوم این تالاب و پرندگان و جانوران آن هیچ ارزشی برای مردم ما نداشتند و در خاموشی و ناشناس بودن این منطقه ظلم عظیمی به این اکوسیستم روا شد.
اما حال با درایت شهرداری شهر بابل و با همکاری مردم منطقه این تالاب زیبا به همگان شناسانده شده است. بااین‌حال مهمترین قسمت سرگذشت این تالاب در آینده رقم خواهد خورد.
آینده‌ای که شهرداری باید پاسخگوی آن باشد.
آیا طرحی برای حفـظ این منظر زیبا دارد؟
بر آن شدیم در راستای دستیابی به این سؤالات به روند کار و پیشرفت کارهای عمرانی در این تالاب نگاهی اندازیم.
و اینک بازهم مجبوریم از شهرداری و شهردار محترم و رئیس سازمان پارک‌ها و رئیس کمسیون فضای سبز شورا این سؤال را بپرسیم «آیا هدف نجات یک تالاب است یا نابودی آن؟»
نور در میان تالاب؟ آن‌هم نور سفید؟ آن‌هم با این حجم؟!
آیا نمی‌دانیم نور سفید و قرمز بدترین نور برای سکونتگاه پرندگان است؟!
نورپردازی تالاب با نور سفید، با تعدد چراغ‌ها
واقعاً کارشناس شما از مضرات نور سفید برای پرندگان برایتان توضیح نداده است؟
آیا نمی‌دانیم پرندگان و حیوانات با صدا ارتباط برقرار می‌کنند و صدای قایق موتوری می‌تواند در ارتباط آن‌ها اخلال ایجاد کند؟!
جوجه‌های تالاب
در بازدید اخیر قایق موتوری در میان نیلوفرها در حال حرکت بود! آیا نمی‌دانیم این یعنی نابودی نیلوفرها؟ آیا نمی‌دانیم این روزها جوجه‌های زیادی در میان آن نیلوفرها هستند؟ آیا نمی‌دانیم هنوز هم بسیاری از پرندگان روی تخم‌هایشان در آن منطقه نشسته‌اند؟
حیوانات در میان نیلوفرها
قایق موتوری در میان نیلوفرها
آیا نمی‌دانیم ابتدایی‌ترین حرکت در حفظ یک اکوسیستم رعایت حریم آن است؟!
سازه‌ها در داخل تالاب
ساخت‌وساز در داخل تالاب
در ذیل نکاتی مبرهن از میان هزاران تحقیق را در مورد تمام سؤالات بالا قرار خواهیم داد و امیدواریم شهردار محترم و مشاوران و کارشناسان نظری به آن بیندازند تا شاید آن شود که باید...
تالاب:
تالاب که در زبان انگلیسی wetland خوانده می‌شود، نام عمومی مکان‌هایی است که آب عامل اصلی تشکیل‌دهنده محیط‌زیست آن باشد.
تالاب‌ها معمولاً زمانی شکل می‌گیرند که پهنه آب در سطح زمین یا در نزدیکی سطح وجود داشته باشد. به‌عبارت‌دیگر آب کم‌عمقی پهنه‌ای از زمین را پوشانده باشد. تعاریف و تعابیر مختلفی از اصطلاح تالاب در جهان رایج شده است. متداول‌ترین تعریف از تالاب تعریفی است که کنوانسیون جهانی حفاظت از تالاب‌ها (کنوانسیون رامسر) به شرح زیر عنوان نموده است:
«مناطقی پوشیده از مرداب، باتلاق، لجن‌زار یا آبگیرهای طبیعی و مصنوعی اعم از دائمی یا موقت که در آن آب‌های شور یا شیرین به‌صورت راکد یا جاری یافت می‌شود، ازجمله شامل آبگیرهای دریایی که عمق آن‌ها در پایین‌ترین حد جزر از شش متر تجاوز نکند.»
با توجه به این تعریف، تالاب‌ها انواع گوناگونی از زیستگاه‌ها نظیر رودخانه‌ها، دریاچه‌ها، کرانه‌های ساحلی، جنگل‌های حرا، لجن‌زارها و حتی آبسنگ‌های مرجانی را دربرمی گیرند.
به‌علاوه انواع تالاب‌های مصنوع بشر مثل حوضچه‌های پرورش ماهی و میگو، آب‌بندان ها، اراضی تحت کشت آبی، حوضچه‌های استحصال نمک، مخازن ذخیره آب در پشت سدها، بستر شنی رودخانه‌ها و کانال‌های آب نیز مشمول این تعریف کلی می‌گردند. تالاب‌ها، محیط‌هایی هستند که مشخصاتشان چیزی میان خشکی و دریا است.
نقش مخرب بشر در تالاب‌ها
تالاب‌ها حوضه‌های ارزشمندی هستند که معیشت بیش از یک میلیارد نفر در دنیا به آن‌ها وابسته است و مقصد گردشگری بیش از نیمی از توریست‌های دنیا را تشکیل می‌دهند. این در حالی است که از سال 1900 میلادی به این‌سو، نزدیک به 60% از تالاب‌های جهان ازدست‌رفته است و سالانه نزدیک به 1% از تالاب‌ها به‌واسطه هجوم پروژه‌های توسعه‌ای نابود می‌شوند؛ که آمار بسیار تکان‌دهنده‌ای است.
به گفته کارشناسان در ایران تالاب‌ها در دوره‌ای قربانی توسعه ناپایدار شدند. برای چند دهه در کشور پارادیمی وجود داشت، به این معنا که به‌جای توجه به توسعه پایدار، نگاه‌ها صرفاً به موضوع توسعه منتهی می‌شد؛ یعنی در بیشتر الگوهای توسعه‌ای شکل‌گرفته در کشور به حقوق پایین‌دست توجه جدی نمی‌شد و حقابه اکوسیستم‌های پایین‌دست مانند تالاب‌ها جدی گرفته نشد.
همچنین جوامع انسانی به شکل جدی در الگوهای توسعه‌ای حوضه آبریز تالاب‌ها به رسمیت شناخته نشدند که ادامه این روند در طول چند دهه گذشته موجب شد وضعیت کنونی تالاب‌های کشور به یکی از موضوعات با اولویت زیست‌محیطی تبدیل شود.
ادامه روند یادشده که سیکل معیوب توسعه برای زندگی بهتر بود، موجب از بین رفتن تالاب‌ها، نابودی شغل و مهاجرت حاشیه‌نشینان این حوضه آبی شد. تالاب‌ها به‌عنوان غنی‌ترین اکوسیستم، بیشترین تنوع زیستی رادارند و هم‌اکنون به‌عنوان یک منبع درآمد برای خانواده‌ها در مناطق محروم محسوب می‌شوند. تالاب‌ها نقش مهمی در حفظ محیط‌زیست، تنوع زیستی، شکار و صید، تأمین چوب و علوفه، کنترل سیلاب و تأمین آب شرب دارند. همچنین، می‌توانند در تولید مواد بیولوژیکی و نیز تولید گیاهان دارویی نقش مهمی را ایفا کنند. به‌طورکلی تالاب‌ها قادرند مثل یک اسفنج، حجم قابل‌توجهی از آب را به خود جذب کنند و بدین ترتیب، میزان صدمات وقایعی چون سیل، سونامی، بارش‌های شدید را کاهش دهند و از طرفی به هنگام بروز خشک‌سالی منبع مناسبی برای کاهش هزینه‌ها و به تعویق افتادن آن باشند. فیتو فاک، کپور، آمور و اردک‌ماهی یا چکاب
نقش مخرب فنّاوری در زیست‌بوم‌ها
نور مصنوعی باعث تضعیف قوه جهت‌یابی پرندگان شده، موجب گم کردن لانه یا مسیرهای مهاجرتشان از تالابی به تالاب دیگر می‌گردد
تحقیقات حاکی از آن است که نورهای سفید و قرمز واکنش بیشتری را در پرندگان نشان می‌دهد. همچنین اثرات آلودگی نوری در درازمدت برای پرندگان موجب تضعیف و سپس از بین رفتن قوه جهت‌یابی‌شان شده و در پیدا کردن راه بازگشت به لانه و یا تالاب‌های مهاجرتشان دچار مشکل شوند.
انواع نورهایی که محیط زندگی حیوانات را روشن می‌سازد، باعث اختلال در تمرکز و جفت‌یابی آن‌ها گشته و صیدشان را در بسیاری از موارد مانند پروانه‌ها و ماهی‌ها برای شکارچیان آسان می‌کند؛ که موجب بر هم خوردن سیکل طبیعت و رفتار طبیعی جانوران می‌گردد.
سلامندر محقق شارون وایز کالچج یوتیکا و خانم باریانت و باچنان محقق قورباغه در یوتیکا می‌گویند:
سمندرها نیز زیر نورهای مصنوعی نمی‌توانند از تالابی به تالاب دیگر حرکت کنند و ساعت‌ها بدون حرکت ساکن می‌مانند و این عدم حرکت موجب مرگ تدریجی و از بین رفتن آن‌ها توسط صیادان شب می‌شود. کشف کرده‌اند که در معرض قرار گرفتن ناگهانی قورباغه‌ها توسط نور مصنوعی منجر به نمایش شبانه قورباغه‌ها و قطع موقت تغذیه طبیعی و بروز رفتارها و تکان نخوردن‌های بلندمدت بعد از خاموشی چراغ‌ها می‌شود.
مارین وی مور و سوزان جی کوهلر ار کالج ولسلی تأثیرات نور مصنوعی را بر روی آبزیان بی‌مهره دریاچه‌ها و تالاب‌های نیواینگلد آزمایش کرده‌اند. اطلاعات آن‌ها نشان می‌دهد که فعالیت شبانه این حیوانات در سطح آب وابسته به مقدار نوری است که دریافت می‌کنند. این امر می‌تواند باعث کمتر خورده شدن جلبک‌ها و خزه در سطح توسط بی‌مهرگان شود که بالقوه باعث زیادشدن جلبک‌ها و پایین آمدن کیفیت آب می‌شود.
محققان دانشگاه بریستول در مطالعه‌ای با استفاده از آزمایش‌های میدانی روی گروهی از جانوران در آفریقای جنوبی موسوم به مونگوزها و یا خدنگ‌های کوتوله، با ترکیب نتیجه مطالعات خودروی صداهای ضبط‌شده و نمونه‌های مدفوع آن‌ها نشان دادند که سروصدای جاده‌ها بر توانایی مونگوزها برای تشخیص مدفوع حیوانات شکارچی تأثیر منفی دارد و حتی در صورت تشخیص، سروصدای اضافی موجب کاهش توانایی این جانوران در گردآوری اطلاعات و هوشیاری کمتر و درنتیجه، آسیب‌پذیری آن‌ها در برابر دشمنان می‌شود.
پروفسور «اندی رادفورد» از دانشکده علوم بیولوژی دانشگاه بریستول گفت: مدت‌هاست می‌دانیم که سروصدای ناشی از شهرنشینی، ترافیک و فرودگاه‌ها می‌تواند با ایجاد استرس، بی‌خوابی، مشکلات قلبی و کندی فراگیری بر انسان‌ها تأثیر گذارد، اما مشخص‌شده است که پستانداران، پرندگان، ماهی‌ها، حشرات و دوزیستان نیز تحت تأثیر سروصدای ناشی از فعالیت‌های انسان قرار می‌گیرند.
آلودگی‌های صوتی به‌طور مشخص از طریق تحت‌الشعاع قرار دادن توانایی دریافت اطلاعات صوتی در جانوران، به آن‌ها آسیب می‌زند، اما تازه‌ترین مطالعه صورت گرفته در این زمینه نشان می‌دهد که سروصدا می‌تواند باعث بروز اختلال در استفاده از اطلاعات بویایی شود
آلودگی صوتی ناشی از فعالیت‌های انسانی، یک مشکل جهانی است که تقریباً در تمام محیط‌های آبی و خشکی وجود دارد و نه‌تنها بر انسان، بلکه بر کلیه موجودات زنده اثرات سوء دارد. برقراری ارتباط صوتی از رفتارهای حیاتی جانور است و به‌طور مؤثری بر موفقیت تولیدمثل و زنده ماندن در شرایط زیستگاهی پر سروصدا نقش دارد. ازآنجاکه اغلب جانوران برای بسیاری از رفتارهای اجتماعی خود به صدا وابسته‌اند ممکن است، آلودگی صوتی به‌طور مستقیم بر تنوع و غنای گونه‌ای و ترکیب جامعه آن‌ها اثر گذارد. در سال‌های اخیر فعالیت‌های تفریحی و تفرجی و حمل‌ونقل موتوری، به‌طور پیوسته در هر دو اکوسیستم خشکی و دریایی، افزایش‌یافته است. جانوران در معرض این سروصدا ممکن است پاسخ‌های اختلالی شدیدی از خود بروز دهند؛ بنابراین لازم است در جهت به حداقل رساندن این تهدیدات از طریق کاهش سروصدا در محیط‌های طبیعی اقدام شود و مدیریت مؤثر مناطق حفاظت‌شده باید شامل ارزیابی سطح صدا و تحقیقات بیشتر پیرامون عوارض زیست‌محیطی مواجهه مزمن با صدا در محیط باشد تا بتوان مانع از بین رفتن یکپارچگی اکوسیستمی در زمین شد. در این مقاله اثرات آلودگی صوتی بر جانوران بررسی می‌شود.
خدایا چنان کن سرانجام کار
تو خوشنود باشی و ما رستگار...
ارسال نظر