پیامبر اکرم (ص)  در اواخر عمر پر برکتشان  بر مبنای آیه قرآن موظف می شود تکلیف پس از خودشان را روشن و امامی را به عنوان جانشین معرفی کنند. خطاب این است که اگر امام را معرفی نکنید ابلاغ رسالت شما انجام نخواهد شد.

پیامبر گرامی (ص) حضرت علی (ع) را به عنوان نماینده و جانشین بعد از خودشان معرفی می کنند و در فاصله حدود 80 روز پس از رحلت حضرت محمد (ص) علی (ع) باید جانشین بشود. اما اتفاق دیگری می افتد و سقیفه ای رقم می خورد و مهمتر، اینکه سقیفه در بستر جامعه جا باز می کند و مورد پذیرش قرار می گیرد.

آیا موضوع سقیفه از دید اعتقادی ما موضوع به حق برای ولایت مسلمانان بود یا نا به حق؟  این امر از پیچیدگی خاصی برخوردار است و باید گفت که سقیفه با خباثت ها، شیطنت ها و مکر های ویژه سیاسی رخ داد. بین 70 تا 80 روز پس از تعیین تکلیف از سوی پیامبر اکرم (ص)، سقیفه به وقوع پیوست و در بستر جامعه جا گرفت. چه اتفاقی در جامعه رخ داد تا این پذیرش صورت بگیرد و حتی وقتی از کسانی که در غدیر خم با حضرت علی (ع) بیعت کرده بودند اساسا موضوع امامت حضرت علی (ع) را فراموش کرده بودند.

چه اتفاقی افتاد که آن ها این موضوع را اینگونه وارونه جلوه دادند. در جامعه آن روز وضعیت اجتماعی همچنان تحت تاثیر سابقه قبیله گری و ریش سفیدی قرار داشت و تفکرات این بزرگان و سران قبائل موثر بود و آن ها در ساختار سیاسی و اجتماعی ناکارآمد و هنوز نهادینه نشده از سیستم و ساختار حکومتی و رسالتی و امامتی رسول اکرم جلوه گری می کردند. ساختار چون از یک سو تحت تحلیل بزرگان قبائل قرار داشت و از طرف دیگر تحت تطمیع قدرت بود مردم به یکباره بیعت را فراموش کردند.

عملا جامعه حرف رسول گرامی اسلام و امام خود را نقض کرد. این نکته بسیار حائز اهمیت است که امام به حق بود و در حقانیت علی (ع) بحثی وجود نداشت ولی  دولت مستقر به نوعی رفتار کرد که سالیان سال دیگران غیر از حضرت علی(ع)  بر مسند دولت قرار گرفتند و مهمتر اینکه تبلیغات علیه علی (ع) هم صورت می گرفت.

بعضا گفته می شود که 70 هزار بلندگوی تبلیغاتی در بلاد اسلامی، اصل اسلامیت ولیِ خودشان را زیر سوال می بردند. این افراد با جعل اسناد، جعل احادیث، جعل تاریخ و با یک عملیات نرم، فضای جامعه را به تسلیم محض در برابر خودشان وادار کردند. اما چرا دیگرانی هم بودند که اعتراض داشتند و جرات می کردند که اعتراضات خود را بیان کنند. گروه هایی به وجود آمدند و در دوره خانه نشینی حضرت، قیام کردند. پس گروه های معترض وجود داشت اما از ولی امر خود تبعیت نمی کرد. زیرا حضرت علی (ع) دستوری برای قتل عثمان نداد بلکه ممانعت هم کرده بود. لاجرم حضرت علی (ع) در یک وضعیت پر التهاب اجتماعی -سیاسی مورد درخواست عمومی قرار گرفت و دولت را پذیرفت. ولی همچنان بزرگان قبائل، سیاستمداران مترصد منافع خود بودند یعنی منافع شخصی بر منافع ملی ارجح بود و همین تنش در جامعه از بالا به پائین را ایجاد کرد.

تنش از پائین به بالا مهیا بود زیرا حکومت علی (ع) و تنش تفکر اسلام ناب محمدی ضد اشرافی گری، ضد تجمل پرستی، ضد ثروت خواهی و ضد تجمع ثروت در یک جای خاصی به وجود آمده بود. حضرت علی اساسا طرفدار مستضعفان بود و سطح زندگی مدیران خودشان را به سطح پائین ترین فرد جامعه تطابق داد و این واقعیت مهم که ولی و امام به جز نان جو و نمک به عنوان خورشت چیز دیگری نمی خوردند و از داشتن لباس پینه زده ترس نداشت.

این نوع نگرش برای صاحبان زر و زور و تزویر اشرافی گری و سیاست پیشه گان خطرناک بود و چالش را از بالا به پائین ایجاد کرد. چالش بین گروه های برتر نسبت به پائین تر. جامعه تحت تاثیر ثروتمندان بود و وقتی طرح ترور حضرت علی (ع) را ریختند موضوع این بود که کسی که حاکم است نمی تواند حکومت اسلامی را اداره کند تفکری که دارد نمی توان ثبات و امنیت ایجاد نماید، نمی تواند ساختار جدیدی را مستقر کند و ساختار قدیمی قابل اتکا است.

شخص حاکم (حضرت علی) نمی تواند یک جامعه توسعه یافته داشته باشد. نمی تواند در حوزه بین الدولی تعریف ویژه بکند. از این رو کسانی که طراحی ترور حضرت علی (ع) را انجام دادند به نام حکومت اسلامی و با هدف برون رفت از فرایند التهاب دست به چنین کاری زدند. تروریست را هم از بین کسانی انتخاب کردند که باور ذهنی خود آن فرد مبانی دینی و قرآنی بود. ابن ملجم حافظ قرآن بود. تفکر نهادینه شده متبلور امروزی داعش داشت. تفکر متبلور دیروزی منافقین و تفکر متبلور سیاسی لیبرالیسم داشت.

از دامن لیبرالیسم جامعه حضرت علی (ع) نفاق شکل گرفت و از دامن نفاق به نام اسلام و حکومت اسلامی، تروریست و ترور پدید آمد. لیبرالیسمی که معتقد نبود مر اسلام و ارزش های اسلامی و انقلابی می تواند جامعه را مدیریت و هدایت کند. لیبرالیسمی که حاضر نبود صاحبان قدرت و ثروت را نادیده بگیرد، لیبرالیسمی که حاضر نبود معامله گری را در روابط سیاسی اجتماعی و انقلابی توسعه ندهد.

اصل اسلام اجازه چنین تفکری را نمی داد اما با نفاق و تحلیل های برآمده از تفکر لیبرالیسم به وجود آمد. زیرا موجب ترس جامعه و با دو قطبی سازی مکرر یک عملیات روانی را صورت دادند و از بستر آن ترور حضرت علی (ع) به وقوع پیوست. وقتی حضرت علی (ع) در محراب شهید شد و خبرش در جامعه اسلامی انتشار یافت، برخی باور نمی کردند که حضرت نماز بخواند. زیرا در تبلیغاتی که شده بود سطح دولت را در سطح یک دولت انقلابی قرار نداده بودند.

با توجه به این نکات عبرت هایی که می شود از این حادثه تاریخی گرفت در چند مورد خلاصه می شود:

وقتی بین جامعه و امام فاصله ایجاد می شود، وقتی بین جامعه و باورهایش که اسلامی است فاصله ایجاد می کنند، وقتی فرار و عدول از ارزش ها را سهل می دانند، وقتی برای هر کاری در هر قالبی که خودشان را مستحکم کند تعریف اسلامی از آن می کنند، وقتی اشرافی گری و عدم کنترل ثروت ملی و نظارت دقیق بر این صورت وجود پیدا کند، وقتی باندبازی رخ دهد، وقتی راه ورود خاستگاه های غیراسلامی بر تفکر اسلامی مزیت یابد، وقتی ترس بر مردم غلبه یابد، وقتی تبلیغات گوش ها را پر کند این جامعه، جامعه فرار از ولایت خواهد بود.

امروز در جامعه ما ولی فقیه نایب بر حق امام زمان و جانشین با واسطه رسول اکرم بر مسند امامت جامعه است با همان اختیارات که در اسلام در نظر گرفته شده است. اما اگر حرف او شنیده نشود اگر حرف او تغییر یابد، وحدت جامعه مخدوش می شود. دو قطبی های کاذب ایجاد می شود. ترس از آمریکا و حمله نظامی ملاک می شود. ترس از عدم رابطه با آمریکا برای اقتصاد معنا می یابد. خوش گذرانی ها در جامعه جا باز می کند و به عنوان آزادی ناهنجاری های اجتماعی حاکم می شود. این جامعه از تاریخ و دوره حضرت علی (ع) هیچ درسی نگرفته است. شاید صرف شهادت علی (ع) درد و غصه جامعه اسلامی نباشد بلکه غربی بودن، مظلوم بودن و کم اثر بخشی دیدگاه های ایشان به وسیله جامعه آن زمان بزرگترین درد جامعه است.