هفته گذشته انتخابات ریاست دوره ای خانه احزاب در نشست شورای مرکزی این خانه برگزار و رییس و نواب رییس از فراکسیون مستقلین و اعتدالیون برای در دست گرفتن کرسی یکساله خانه احزاب انتخاب شده اند. این گزارش با بررسی روند تشکیل حزب در جمهوری اسلامی ایران چه قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب و همچنین بیان دیدگاه های امام راحل و جایگاه احزاب در قانون اساسی به طرح این موضوع می پردازد که احزاب در کشور به کجا می رود و رییس جدید خانه احزاب چه برنامه هایی در دستور کار دارد. برای حزب تعاریف متعددی بیان شده است که در یک تعریف آن آمده است، حزب سیاسی عبارتست از بخش پیشرفته و فهمیده یک طبقه اجتماعی که برای تامین منافع طبقاتی و رسیدن به حکومت و اجرای مرام خود با یک نظام معین مبارزه کرده و طبقه ویژه‌ای را که این حزب نماینده آن است در کشمکشهای اجتماعی رهبری می‌کند.*تاریخچه اولین احزاب در ایرانسابقه پیدایش احزاب و گروه های سیاسی در ایران به بعد از دوران نهضت مشروطه بازمی گردد. درواقع در دومین دوره مجلس شورای ملی، افرادی نظیر تقی زاده و دهخدا تحت تاثیر مشاهدات خود در کشورهای دیگر به فکر ایجاد احزاب سیاسی افتادند و با تقلید از عنوان «سوسیال دموکرات» حزب «اجتماعیون، عامیون» را به عنوان اولین حزب رسمی در ایران برپا ساختند. به طور کلی احزاب در این دوران در قالب سه جریان چپ(کمونیست)، جریان راست(ناسیونالیسم و لیبرالیسم) و جریان مذهبی تقسیم بندی می شوند.*جایگاه حزب در دیدگاه و سنت امامروش حضرت امام در طول تاریخ حیات این بزرگوار بعد از انقلاب نه تنها هیچ گاه مخالفت با احزاب نبوده بلکه به صراحت لازم را در تکثر و دفاع از اندیشه‌های مختلف از خود بروز دادند و با توجه به داشتن اعتقادی عمیق به اراده مردم در شکل‌گیری حکومت، بر این منظور اصرار ورزیدند. در مصاحبه‌های خود در پاریس با فعالیت مارکسیست‌ها در جمهوری اسلامی نیز مخالفتی نداشته و جمهوری موردنظر خود را صراحتا مشابه جمهوری‌های رایج دنیا که احزاب مخالف و موافق حضور دارند، اعلام می‌کردند. پس از پیروزی انقلاب هم موافقت صریح خود را با تاسیس حزب جمهوری اسلامی و سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی اعلام کرده و در اولین اجتماع سازمان مزبور در ۲۹ فروردین ۱۳۸۵، در قم از ابتدا تا انتهای قرائت قطعنامه حضور می‌یابند. در پاسخ به سوال مسوولان سازمان مجاهدین انقلاب که نظر ایشان را در سال ۱۳۵۹ پیرامون تحزب استفسار می‌کنند، می‌فرمایند «حزب خوب، خوب و حزب بد، بد است.»*جایگاه حزب در قانون اساسیاصول بیست و سوم، بیست و چهارم و بیست و ششم در فصل حقوق ملت قانون اساسی به حزب اشاره و تماما بر حقوق ملت در قالب احزاب و تشکل‌ها تاکید دارد. همچنین در فصل پنجم قانون اساسی در خصوص حق حاکمیت ملت و قوای ناشی از آن در اصل پنجاه و ششم آمده است: «حاکمیت مطلق در جهان و انسان از آن خداست و هم او، انسان را به سرنوشت اجتماعی خویش حاکم ساخته هیچ کس نمی‌تواند این حق الهی را از انسان سلب کند و…» و همین طور در اصل ششم در همان فصل آمده است: «در جمهوری اسلامی ایران امور کشور باید به اتکای آرای عمومی اداره شود…» به علت محدودیت این مقاله فعلا از موارد دیگر قانون اساسی که تاکید صریح بر حاکمیت اراده مردم دارد، عبور و با عنایت به اصول مورد اشاره در قانون اساسی ملاحظه می‌کنیم که احزاب در قانون اساسی از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند و خبرگان قانون اساسی هیچ گونه مخالفت صریح یا تلویحی با تحزب و آزادی احزاب در قانون اساسی ندیده‌اند.*فعالیت احزاب قبل از انقلاب اسلامی / نهضت مشروطه عامل شکل گیری حزب در ایرانفعالیت احزاب ایران در قبل از انقلاب اسلامی به پنج دوره تقسیم می شود که دوره نخست از سال ۱۲۸۴ زمان مشروطیت تا سال ۱۳۰۴ به قدرت رسیدن رضاخان است که عمدتا با رهبری گروه‌های منورالفکر اداره می‌شد. ناگفته نماند که قبل از جنبش مشروطه هم انجمن‌ها و دسته‌هایی به صورت مخفی و غیر علنی فعالیت داشته که البته نمی‌توان نام حزب را بر روی آن گذاشت. به نظر بسیاری از مورخان نهضت مشروطه در ایران عامل اصلی به وجود آمدن احزاب سیاسی بوده است. در دوره دوم فعالیت حزب یعنی از سال ۱۳۰۴ تا ۱۳۲۰، شاهد کمرنگ تر شدن فعالیت ها بودیم که این امر هم بدلیل تصمیمات اتخاذ شده از سوی رضاشاه و هم بحثاصلاحات او بود که اجازه فعالیت به احزاب سیاسی را نمی داد. دوره سوم که از سقوط رضاشاه آغاز می شود و تا کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ ادامه دارد، اوج فعالیت و تاثیرگذاری احزاب سیاسی در ایران قبل از انقلاب محسوب می شود. فعالیت احزاب در دوره چهارم از کودتای ۲۸ مرداد تا قیام ۱۵خرداد ۴۲ بود و دوره پنجم هم با آغاز سلسله جنبش‌ها و قیام‌های مردم از سال ۱۳۴۲ آغاز شد و تا بهمن ۱۳۵۷ که به وقوع انقلاب اسلامی منجر شد، ادامه داشت. به هرحال با وقوع انقلاب اسلامی در بهمن ۱۳۵۷، احزاب سیاسی مانند سایر جریان‌های فرهنگی، مذهبی و غیره وارد دوره جدیدی شده که تا اندازه زیادی متفاوت از قبل از انقلاب است.*احزاب در ایران بعد از انقلابگروه های سیاسی فعال این دوره، منحصر به حزب جمهوری اسلامی، جامعه روحانیت مبارز تهران، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی و نهضت آزادی بودند. سه گروه نخست در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی و در مجلس اول، به شکلی همسو و متحد فعالیت داشته و مهمترین عرصه ها برای فعالیت نیروهای معتقد به انقلاب بودند؛ اما با اتفاقاتی که بعدها افتاد، زمینه های اختلاف در آن ها به وجود آمد، که طی آن حزب جمهوری و جامعه روحایت مبارز در یک سو و سازمان مجاهدین در سوی دیگر قرار گرفتند. اولین جرقه های اختلاف میان اسلام گرا ها در «سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی» بروز و به تدریج این اختلاف در «حزب جمهوری اسلامی» نیز تداوم پیدا کرد.*به رسمیت شناخته شدن حزبی به نام مستقلین باروی کار آمدن دولت یازدهم رییس کمیته اطلاع رسانی خانه احزاب در گفت وگو با موج درباره خانه احزاب و فعالیت های این خانه گفت: خانه احزاب در سال ۷۹ تشکیل شد و از زمان تشکیل همیشه دو قطبی بود؛ یعنی دو قطب اصولگراها و اعتدالیون فعالیت می کردند. احمد شریف ادامه با بیان اینکه تعداد اصلاح طلبان بیشتر از اصولگراها بود، افزود: این موضوع موجب انتقاد اصولگرایان بود و می گفتند چون تعداد اصلاح طلبان در خانه احزاب بیشتر است لذا هنگام رای گیری در مجمع عمومی شورای مرکزی رای می آورند. وی از مختل شدن روند کار خانه احزاب در دوره پنجم انتخابات خبر داد و اضافه کرد: از آنجا که انتخاب شدگان معمولا در جلسات مجمع شرکت نمی کردند روند کار خانه احزاب مختل شد اما بعدا با رایزنی قرار شد سهمی برای جناح های مختلف تعیین شود. رییس کمیته اطلاع رسانی خانه احزاب با بیان اینکه جریان مستقلین و اعتدالیون همراه با دولت یازدهم روی کار آمد، اظهار داشت: با روی کار آمدن دولت یازدهم اعتدالیون هم به رسمیت شناخته شدند و خانه احزاب سه فراکسیونی شد و هر فراکسیون هفت سهمیه دریافت کردند. وی درباره اصلاحیه اساسنامه خانه احزاب ادامه داد: تبدیل شدن دوره های دو ساله شورای مرکزی به سه سال،  افزایش بازرس از دو تن به سه تن از جمله موارد اصلاحی اساسنامه در مجمع عمومی فوق العاده بود. به گفته وی بعد از اصلاحیه اساسنامه، دوره ریاست سه ساله به قرعه کشی برای هر جریان یک سال برگزار شد که قرعه ریاست در سال اول به نام اصولگرایان درآمد و آقای غفوری فرد از ۲۶ مرداد ۹۴ تا ۲۶ مرداد ۹۵ سکان دار خانه احزاب بود و عصر ۲۶ مرداد امسال با انتخابات برگزار شده قدرت علی حشمتیان از حزب مستقلین بعنوان رییس خانه احزاب به مدت یک سال برگزیده شد. شریف با متنوع دانستن حزب ها در فراکسیون مستقلین خاطرنشان کرد: فراکسیون مستقلین با ۷۰ حزب و تشکیلات بیشترین حزب وتشکیلات را در خود جای داده است. رییس کمیته اطلاع رسانی خانه احزاب با صنفی نه سیاسی دانستن فعالیت خانه احزاب افزود: خانه احزاب قرار نیست نامزدی برای ریاست جمهوری معرفی کند، البته ممکن است همان فراکسیون بیرون از خانه احزاب نشستی تشکیل دهند و درباره نامزدی برای معرفی به اجماع برسند؛ ممکن است یکی در فراکسیون اصولگرایان از کاندیدای خاصی حمایت کند که فرد دیگری در این فراکسیون از آن کاندیدا حمایت نکند. در شرایطی ریاست خانه احزاب دست فراکسیون مستقلین فراکسیون جدیدا به رسمیت شناخته شده افتاد، که مهمترین موضوع سیاسی کشور یعنی انتخابات ریاست جمهوری را پیش رو داریم و این می تواند برگ برنده ای برای این فراکسیون در انتخابات اردیبهشت سال آینده باشد. از آنجا که دولت فعلی برخاسته از این فراکسیون است و اعضای این فراکسیون تا حد زیادی حامی روحانی هستند ، باید دید این فراکسیون از این فرصت بدست آمده چگونه بهره می برد و آیا قفل خانه احزاب روی این کلید می چرخد؟